Þjóðviljinn - 15.05.1988, Síða 3

wmm
Bjórstrœti og Gingata
Koparstungur eftir William Hogarth
Alþingi Islendinga samþykkti í
vikunni að aflétta 77 ára banni
á sölu bjórs hér á landi. í tilefni
þessa viðburðar birtum við
tvær koparstungur eftir
breska málarann og svart-
listarmanninn William Hog-
arth, sem voru hugsaðarsem
innlegg íáfengismálaum-
ræðuna í Bretlandi á miðri 18.
öld, en eiga greinilega ekki
síður erindi inn í þá sömu um-
ræðu hér á íslandi á síðari
hluta tuttugustu aldar.
Myndimar af Bjórstræti (for-
síðan) og Gingötu eru gerðar á
árunum 1750-‘51 á þeim tíma
þegar ákveðið var með lögum að
takmarka sölu á gini og brenn-
dum vínum í Bretlandi. Myndim-
ar lýsa annars vegar fögm og upp-
byggilegu lífi hjá milUstéttinni í
Bjórstræti og hins vegar
eymdinni sem gjnið hefur leitt
yfir öreigalýðiaa í Gingötu. Ef
Alþingi hefði bannað brennd vía
um leið og það samþykkti bjórinn
þá hefðu myndimar væntanlega
getað sýnt okkur ísland fyrir og
eftir bjórbann!
Wilham Hogarth var millistétt-
armaður og innleiddi sjónarmið
millistéttarinnar í breska mynd-
list. Hann tilheyrði upplýsinga-
öldinni og vildi gjaman að mynd-
ir sínar hefðu til að bera boðskap
og lærdóm fyrir alþýðuna. Eink-
um átti það við um koparstung-
umar sem vom fjölfaldaðar og
dreifðust tiltölulega víðar. I
myndum sínum boðar hann
dyggðir millistéttarinnar, iðju-
semi, nægjusemi og náungakær-
leika. Hann spottaði aðalinn og
alla hræsni yfirstéttar, klerka og
menntamanna og lét sér umhug-
að um kjör hinnar nýju stéttar
iðnaðaröreiga sem þá var að
myndast í Bretlandi.
Myndirnar af Bjórstræti og
Gingötu em dæmi um þetta, þar
sem bjórinn er hylltur sem hinn
heilbrigði drykkur millistéttar-
innar. I Bjórstræti er aðeins
eitt hús sem stendur illa. Það er
hús veðmangarans til hægri á
myndinni, sem er að hmni kom-
ið. Og hér era það ekki íbúamir
sem em fangar veðmangarans,
heldur er hann sjálfur fangi síns
húss og fær náðarsamlegast rétta
ölkrús í gegnum lúgu á hurðinni.
í glugganum fyrir ofan er opin og
tóm músagildra og skiltið á horn-
inu er að hrynja.
Við borðið fremst til vinstri á
myndinni sjáum við feita og sæl-
lega iðnaðarmenn kætast yfir öl-
krúsum sínum. Enn þeirra daðrar
við föngulega stúlku sem heldur á
lykli: lyklinum að hinu eftirsókn-
arverða lífi. Slátrarinn hlær að
skötuhjúunum en pípureykjandi
járnsmiður lyftir krús sinni og
kjötlæri. Á borðinu liggur blað:
The Daily Advertiser, eða
Auglýsingadagblaðið. Þar stend-
ur: „Hin tiginmannlega ræða
hans hátignar yfir báðum
deildum þingsins þriðjudaginn
29. nóvember 1748.“ Og enn
fremur: „Leyfið mér í fullri al-
vöm að ráðleggja ykkur framfar-
ir í verslun okkar og viðskiptum
og að þið megið rækta með ykkur
list friðarins, en þar getið þið reitt
ykkur á minn heilhjartaða stuðn-
ing og hvatningu.“
Fyrir ofan feitan og sællegan
jámsmiðinn sjáum við tötram
klæddan og horaðan skiltamálara
vera að mála auglýsingu fyrir gin
á staur. Hann starir hugfanginn á
ginflöskuna sem hangir í spotta í
staumum sem fyrirmynd að
auglýsingunni. Myndin fyrir ofan
á staurnum er hins vegar vel
innrömmuð bjórauglýsing þar
sem sællegt sveitafólkið dansar í
kringum byggstakkinn og undir
stendur: Skál fyrir byggsátunni!
Konurnar með fiskkörfumar á
miðri myndinni eru að syngja
„Síldveiðisönginn", A New ball-
ad on the Herring Fishery by Mr.
Lockman. Og neðst til hægri
sjáum við burðarkarl fá sér öl-
sopa áður en hann heldur áfram
með burð sinn, körfu hlaðna
doðröntum sem ætlaðir em ein-
hverjum bókabéusinum.
í Gingötu, sem sýnd er hér á
síðunni er annað uppi á teningn-
um. Þar blasir eymdin og hrunið
alls staðar við nema hjá veð-
mangaranum. Neðst til hægri
sjáum við hálf nakinn mann að
dauða kominn með staup í hendi,
körfu með ginbrúsa og ballöðu-
blað til sölu sem ber heitið: Leið
fröken Gin í göturæsið. Maður-
inn er búinn að veðsetja fötin sín
og á greinilega ekki langt ólifað.
Ofar í tröppunni sjáum við illa
hirta og ölvaða konu fá sér í nefið
á meðan sonur hennar dettur
ofan í ginkjallarann til vinstri þar
sem auglýst er konunglegt gin,
„Gin RoyaP'. Yfir dyrum gin-
kjallarans stendur: „Fullur fyrir
penny, dauðadrukkinn fyrir tvö
pens, hálmurinn ókeypis", og
gefur til kynna að hér sé um eins
konar gripahús að ræða. Þar fyrir
ofan sjáum við hund og mann
bítast um sama beinið og má ekki
á milli sjá hvor er dýrslegri. Fyrir
utan hús veðmangarans sjáum
við trésmiðinn veðsetja sög sína
og frakka og kona stendur í bið-
röðinni með eldhúsáhöld sín. Til
hægri á myndinni sjáum við svo
brennsluhúsið, þar sem ginið er
eimað, en þessi tvö hús ásamt
með kirkjuturninum í bakgmnni
eru einu húsin í myndinni sem
ekki em að hruni komin. Fyrir
miðri mynd sjáum við hvar verið
er að kistuleggja konulík, ogbarn
grætur upp við kistuna. Geð-
veikur fylliraftur með vindbelg á
hausnum og barnslíkama stung-
inn upp á eins konar spjót kemur
dansandi niður götuna en húsið á
bak við hann er að hrynja. Kona
hellir af staupi upp í mann sinn
sem ekið er um ofurölvi á hjól-
börum, annar rafturinn ræðst að
bækluðum manni með hækju
hans, konurnar skála í brennivíni
og ein hellir eitrinu upp í korna-
barn sitt nauðugt. Og uppi í húsa-
rústunum fyrir ofan hefur ein-
hver hengt sig, trúlega rakarinn.
Þessum tveimur áhrifaríku
myndum fylgja síðan söngvar
tveir: lofsöngur um bjórinn og
níðsöngur um ginbölið. Bjór-
söngurinn segir eitthvað á þá leið
að ölið gefi styrk og gleðji vinnu-
lúin karlmannshjörtu. List og
iðja sem borin séu uppi af öli
muni örugglega sækja fram, og
því drekki menn þennan ljúfa
mjöð með gleði en láti Frans-
mönnum eftir vatnið! Síðan er
bjórinn ákallaður og sagt að hann
vermi sérhvert örlátt enskt hjarta
með frelsisómi og ást.
Hin bölvaði óvinur ginið gerir
manninn að fórnarlambi, segir í
ginkvæðinu, hann rænir okkur
lífinu. Dyggð og sannleik rekur
það á flótta en nærir við brjóst sitt
þjófnaði, morð og fals. Bölvaði
bikar fylltur með eldi, þú sáir
sturlun í hjartað og berð hana út
um líkamann með æðunum.
Eins og sjá má hefði kveð-
skapur þessi sómt sér vel í bjór-
umræðunni á Alþingi ásamt með
bjórvísum Stefáns Valgeirssonar.
-élg.
..., p'/pfirf -/i-nugb/
JLi/r.i' /'tn/tti/t //(/(<• tx JWvt
If t'nft’Kv /'i • tt t/t ttt//\ • /htit/o/if.
Attt/.i fftt/r ttrtr 'Jéf/t' trirttw
TÍJ'tffC cr/tt/ Tf'flt/j .t/rtvh fv J)cjy>tr/r,
/f.rjftrt't’ Ct>//t/tr//t fn /fy.
Jlt/f fJ/t'/•/>/> t\t. u'tf/j />c//ts/> ((trc .
/,,,7«, J'/tc//.JÍttr(/cr.J>cr/ttrw «
DctJtmW ( 'tf/f. 'f/xrJo/t f/>c n/ft/r/>rci-t.
T/tif /rt/rtrt/ Ftfc co/tftrr/t.t
rr't.-^t. K. .........
jr/nc/> JítJt/ttCS.r fo f/>c J/cttt /cot/r
sJ/tWro//>' rf //>roJ/tc Tt’fftx
Mlðvlkudagur 11. maí 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3