Þjóðviljinn - 28.04.1989, Blaðsíða 22

leik. En grunnurinn stendur vel
og þó að maður fái aldrei neitt að
leika hefur maður lært á sjálfa sig
sem manneskju. Það eru ekki
margir skólar sem kenna fólki
það.“
Hvað var mest gaman að gera?
„Mér fannst ofsalega gaman að
leika í barnaleikritinu á þriðja
ári. Pað var erfiður tími en ákaf-
lega lífrænn. Börn sólarinnar á
öðru ári var gott verkefni, sterkur
heimur sem situr í manni. Svo var
mjög skemmtilegt að leika í
Sköllóttu söngkonunni, en erfitt.
Ég lærði mikið af því.“
Hvað langar þig mest til að
gera?
„Ég gæti vel hugsað mér að
leika í verkum aldamótahöfund-
anna. Hlutverkin til dæmis hjá
Tsjekov og Gorkí eru svo vel
skrifuð."
Hvaðfinnst þér þú geta og ekki
geta að námi loknu?
„Ég veit ekki hvort það er
eitthvað sem ég get ekki og ég vil
ekki útiloka neitt. Sem nemandi
er maður alltaf að takast á við
ómögulega hluti og finnst allt
mögulegt! Skólinn brýtur mann
ekki niður þó að hann sé erfiður.
Þetta er absolútt uppbyggjandi
skóli, það sé ég á bekkjarsystkin-
um mínum. Þau hafa tekið rosa-
legum framförum. Það er erfið-
ara að sjá sjálfan sig, en ég vona
að mér hafi farið fram eins og
þeim.“
Byrjaði tólf ára
Elva Ósk Ólafsdóttir fer með
annað aðalhlutverkið í Hund-
heppinn, leikur eiginkonuna
Báru.
Er hún ekki býsna fjarri per-
sónu leikkonunnar?
„Það er einhver hluti af öllum
persónum í manni sjálfum," segir
Elva, „og ég skil Báru að mörgu
leyti. Móðir hennar er pillusjúk-
lingur, tengdamóðirin hins vegar
hin fullkomna móðir og húsmóð-
ir og báðar ögra henni stöðugt.
Við sjáum hana með augum Ara
eins og allar persónur og atburði í
leikritinu og hún er ekki
skemmtileg manneskja. En það
er gaman að leika persónu sem
fær litla samúð, og ég reyni að
gera það af einlægni. Svona er
Bára og hún hefur sínar ástæður
til þess.“
Hvað leiddi þig út í leiklist?
„Ég er frá Vestmannaeyjum og
hef leikið með áhugaleikfélögum
síðan ég var 12 ára. Svo lék ég í
kvikmyndinni Nýju lífi og eftir
það var ég ákveðin í að láta áhug-
amennskuna ekki nægja.
Skólinn hefur uppfyllt vonirn-
ar fullkomlega. Þetta er dramat-
ískur og klassískur skóli sem
leggur lítið upp úr gamanleik, og
það hentaði mér vel. En nú kem-
ur að framhaldinu, lífinu.
Skólinn var bara undirbúningur.
Við höfum verið að safna í
banka, nú er komið að því að
nota innistæðuna. Ég er galopin
fyrir öllu og vonast bara til að fá
fullt að gera; það á við okkur öll í
bekknum.
Bekkurinn okkar hefur verið
ótrúlega samrýndur. Við erum
átta ólíkar persónur og höfum
nánast verið í sambúð í fjögur ár.
Þetta er eins og ástarsamband þar
sem gengur á ýmsu, en við kom-
um upp aga strax og tömdum
okkur að láta smáatriðin ekki
fara í taugarnar á okkur. En þó
að maður elski bekkjarfélaga
sína hlakkar maður til að fara að
vinna með öðru fólki. Það er
kominn tími á það.“
Tekur á
tilfinningarnar
„Þegar ég var að alast upp sá ég
leikarastarfið ekki fyrir mér sem
framtíðarstarf, það var svo fjar-
lægt, eins og í bíómynd,“ segir
Christine Carr. Hún reyndi flest-
ar aðrar listgreinar áður en hún
áttaði sig á að það var ekki svo
fjarri lagi að læra að leika, og síð-
an hefur hún einbeitt sér að því.
„En skólinn var öðruvísi en ég
hélt. Ég hélt að hann væri
auðveldari, ekki svona mikið
• grufl sem tæki svona á mann til-
finningalega. Maður efast sífellt
um sjálfan sig og má passa sig á að
brotna ekki niður.
Eftir á fattar maður að
eitthvert verkefni sem maður
náði alls ekki utan um kenndi
manni ýmislegt sem maður getur
notfært sér seinna. í grímu-
leiknum skildi ég galdurinn. Ég
vann með tvær grímur, og ég
heilsaði þeim þegar ég kom í
skólann og kvaddi þær þegar ég
fór vegna þess að þær voru líka
lifandi.
Annars er ekkert eitt sem ég
hef fallið fyrir. Það er margt í
þessu öllu sem við höfum verið að
gera. Mest spennandi er að fást
við það sem býður upp á nýja
sköpun, reynir á mann á nýjan
hátt.
í utanlandsferðunum sá ég
hvað þetta er spennandi fag með
margar ólíkar greinar, og mig
langar til að fara utan og læra það
sem erfitt er að læra hér, til dæmis
látbragðsleik. En ég fer ekki
strax. Fyrst er að átta sig og borga
skuldirnar. Við erum frekar að
byrja en enda. 27. maí ætti að
vera inntökudágur en ekki út-
skriftardagur!"
Reyndist þjóðráð
Steinn Ármann Magnússon
leikur aðalhlutverkið í Hund-
heppinn, Ara.
Eru þeir eitthvað skyldir?
„Ég finn sjálfan mig sterkt í
þessum náunga. Hann er alltaf á
miljón, tekur ekki á málum fyrr
en um seinan og reddar þeim þá
fyrir horn. Hann er eins og Is-
lendingar ganga og gerast, mokar
ekki út úr sínu fjósi fyrr en allt er
komið á kaf og reynir þá að grípa
til patentlausna. Kannski eru
þetta vaxtarverkir kotbændason-
anna?“
Af hverju fórst þú í leiklistar-
nám?
„Ég fann fljótt að langskóla-
nám átti ekki við mig, ég gat ekki
setið kyrr yfir bókum. Svo lék ég
á skólasýningu í Flensborg og
þegar öll sund virtust lokuð
fannst mér þjóðráð að reyna við
leiklistarskólann.
Og það reyndist þjóðráð. ég
hef lært heilmikið þótt ég sé
auðvitað ekki fullnuma. Mig
vantar aðallega - það hlýtur að
vera til betra orð en „reynsla" -
verksvit. Það öðlast maður með
vinnu. Þetta er eins og læra iðn;
maður lærir aðferðirnar en verð-
ur að fá þjálfun til að nýta sér
þær.
Það urðu ansi stór hvörf hjá
mér á fyrstu önn á þriðja ári. Þá
lék ég Freder í Sjúkri æsku. Það
gaf mér tækifæri til að opna fyrir
tilfinningarnar. Ég hafði verið
svolítið lokaður, fannst leiðbein-
ingarnar trufla mig, en eftir þetta
hætti ég að halda aftur af mér og
gat bætt við mig. Leiðsögnin fór
að skila sér.“
Hvað langar þig mest til að
gera?
„Maður veit að eitt liggur betur
fyrir manni en annað, en það sem
ekki virðist eiga við mann er
meiri áskorun. Ég hef mikið
fengist við rudda í þessum skóla
og ég veit að þeir liggja nokkuð
vel fyrir mér. En það væri meiri
ögrun að leika til dæmis hlutverk
eins og Ragga í Bílaverkstæði
Badda sem Sigurður Sigurjóns-
son leikur. Hann er allt annað en
töff. “
Hvað er framundan?
„Við eigum eftir að fara rúnt til
að kynna okkur fyrir leikstjórum
og láta þá hafa myndir af okkur.
Ég gæti líka vel hugsað mér að
bjóða mig fram sem leikstjóra hjá
áhugahópi. Og svo er ég með
hugmyndir um að setja upp sjálf-
ur. Það væri áskorun út af fýrir sig
að setja upp verk til dæmis eftir
Sam Shepard sem ég held mikið
upp á. Annars bíð ég bara - og
spila með Kátum piltum í Hafn-
arfirði á rneðan."
SA
Tvennir tímar oc
Samsýning í Nýlistasafninu
15.04 -30.04
Sýning Listmálarafélagsins
á Kjarvalsstöðum aprfl-maí 1989
Það kann að hljóða sem þver-
sögn, en virðist engu að síður
vera satt: það er hægt að upplifa
tvenna tíma í einu. Til dæmis með
því að fara á sama degi og skoða
sýningar þær sem Listmálarafé-
lagið heldur á Kjarvalsstöðum og
sýningu þá sem aðstandendur
Nýlistasafnsins standa nú fyrir í
bakhúsinu við Vatnsstíginn.
Andinn sem ríkir á Kjarvals-
stöðum endurspeglar eftirstríðs-
árin,nánartiltekið6. áratuginn. í
sölum Nýlistasafnsins sjáum við
hins vegar þá myndlist sem ein-
kennir og endurspeglar samtím-
ann. Það undarlega er hins vegar
að báðar sýningarnar eru unnar
af fólki sem lifir og hrærist í sama
tímanum og sama umhverfinu. í
báðum tilfellum er um „nýja“
listsköpun að ræða.
Það ólíka yfirbragð sem þessar
tvær samsýningar búa yfir vekur
spurningar: Hvað kemur tíminn
listinni við? Hvers vegna þarf list-
in yfir höfuð að vera háð tíman-
um? Er sannleikurinn ekki óháð-
ur tímanum? Er fegurðin ekki
óháð tímanum?
Jafnvel þótt við kæmumst að
þeirri niðurstöðu að tíminn komi
ÓLAFUR GÍSLASON
hvorki listinni, fegurðinni né
sannleikanum við, þá losar það
okkur ekki undan vandanum, því
það skýrir ekki fyrir okkur hvers
vegna Listmálarafélagið er svona
háð andanum frá því á 6. áratugn-
um. Þeir í Listmálarafélaginu
(sýnendur eru allir karlmenn) eru
nefnilega ekki síður háðir tíman-
um en þau sem sýna á Nýlista-
safninu. Þeir lifa bara í öðrum
tíma í andanum.
Á meðan myndlistin er háð
sögunni, sinni eigin sögu, þá er
hún einnig háð tímanum. Þróun
myndlistar 20. aldarinnar hefur
falist í því að listin hefur stöðugt
verið að afvopna sjálfa sig, til
þess að rísa upp aftur í neikvæði
þess sem var. Einungis þannig
hefur myndlistinni tekist að forð-
ast þá yfirgengilegu áráttu síð-
kapítalismans og upplýsingasam-
félagsins að gera alla hluti að
klisjum og skiptimynt. Einungis
þannig hefur myndlistarmönnum
tekist að sýna fram á að starf
þeirra hafi eitthvert það samband
við „sannleikann“, sem geri það í
eðli sínu merkilegra eða sannara
en það starf sem fólgið er í venju-
legri klisjugerð og fjöldafram-
leiðslu fyrir neyslusamfélagið.
Sú hugmynd, að myndlistin
eigi sér þróunarsögu, þar sem eitt
tekur við af öðru út frá ákveðnu
rökréttu samhengi við samtím-
ann og fortíðina, er ekki nema
400 ára gömul. Fyrir daga Giorg-
io Vasari í Flórens á síðari hluta
16. aldar var ekki til nein lista-
saga. Einungis myndlist. Hug-
myndin um listasöguna sem þró-
unarsögu varð til um leið og ein-
staklingshyggj a endurreisnartím-
ans ruddi hinum algilda og óum-
breytanlega sannleika skólaspek-
Nýlistasafnið:
Jón Sigurhjartarson: Nafnlaus skúlptúr, 1989 efni: steinn, stál, tré o.fl.
Allir myrða yndi
Aalborg Teater sýnir:
I morfars hus eftir Per Olov Enquist
Leikstjóri: Stefán Baldursson
í tilefni málþings um list og
listgagnrýni heimsóttu okkur
leikarar frá Álaborg og sýndu
leikritið Heima hjá afa eftir Per
Olov Enquist. Það er engin leið
að fjalla um sýningu á framandi
tungumáli án þess að hafa lesið
verkið eða séð sýninguna oftar en
einu sinni, þess vegna flokkast
það sem hér fer á eftir undir hug-
leiðingar fremur en leikgagnrýni.
Stund
gaupunnar
Eins og fram kom í viðtali við
höfund verksins fyrir viku í þessu
blaði heitir það á sænsku I lodjur-
ets timma sem mætti þýða með
Stund gaupunnar (en gaupan er
tígrisdýr Vesturbotna, segir í
leikskrá). Sá titill vfsar til lýsingar
piltsins í leikritinu á lifnaðarhátt-
um gaupunnar þar sem hann gef-
ur henni 25 tíma á sólarhring.
Þegar honum er bent á reiknings-
skekkjuna vill hann meina að
gaupan eigi viðbótartíma á sólar-
hringnum, eina stund þegar allt
getur gerst, tíma utan við tímann.
Leikritið tekur að vísu nærri því
tvo tíma, án hlés, en það sem ger-
ist er eins konar tímalaust krafta-
verk í huga prestsins sem segir
söguna mörgum árum eftir að
hún gerist.
Miðaldra kvenprestur er kall-
aður á geðveikrahæli eitt kvöld,
líklega árið 1975, til að tala við
ungan mann sem hvað eftir ann-
að hefur reynt að svipta sig lífi.
Ungur félagsráðgjafi sem hefur
haft hann á sinni könnu er upp-
gefinn á honum og vill deila
ábyrgðinni. Saman reyna þær að
tosa piltinn yfir á sinn vallarhelm-
ing í tilverunni, til hversdags-
leikans og sinnunnar, en það
gengur illa. Reyndar heillast þær
báðar yfir á hans hlið, þvert gegn
vilja sínum. Við vitum ekki hvað
verður um ungu stúlkuna en
presturinn hættir prestsskap eftir
þetta kvöld. Köllunin er farin og
hin hefðbundna trú.
Himnaríkið
hjá afa
Það sem gerist er samt engin
ósköp. Pilturinn stillir konunum
tveim bara upp frammi fyrir
himnaríki og helvíti. Hans himn-
aríki er ekki móðurkviður heldur
húsið hans afa, einu manneskj-
unnar sem sýndi honum gott at-
læti í æsku. (eins konar karlkyns
móðurkviður?) Svo dó afi og
drengnum var varpað niður í víti
ástleysisins. Síðan hefur hann
freistað þess að komast aftur
heim til afa með því að drepa.
Fyrst fólkið sem flyst í afahús, svo
köttinn sem er yndi hans í klefan-
um, og næst á eftir ætlar hann að
deyja sjálfur. Það mistekst, en
drengurinn veit að þetta er eina
leiðin „heim“.
Leikritið er innlifuð dauða-
hvöt, sjálfstortímingarþrá. Á
okkar tímum (undir aldamót?) er
hún skiljanleg þótt áhöld séu um
hvort dekra eigi við hana eða
ekki. Hitt er víst, Jesper Vigant
sem leikur drenginn var innblás-
22 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 28. apríl 1989