Þjóðviljinn - 23.06.1989, Qupperneq 20

Framá
Framhald af síðu 19.
til liðsins og við höfðum góðar
vonir. Kvöldinu fyrir leikinn hélt
liðið síðan sérstakan fund um
málið og tillagan var felld, svo við
urðum að fara til Færeyja án þess
að hafa aflað okkur þessarar
reynslu, og það gátum við haft til
marks um að búningsklefi karla
er mjög lokaður heimur og þeirra
einkaheimur.
- En við settumst ekki bara
með hendur í skauti þó við kæm-
umst ekki í búningsklefa á meðan
á úrslitaleik stæði. Við fórum að
lesa okkur til, kynna okkur allt
sem skrifað hefur verið um fót-
bolta og höfðum sérstaklega gagn
af bók Pers Röntveds, Fótbolti á
róngunni, og Flautað til leiks eftir
Tony Schumacher, fyrrverandi
liðsmann í þýska landsliðinu.
- Og Færeyingarnir reyndust
ekki eins erfiðir viðfangs og ís-
lendingarnir, þeir hleyptu okkur
inn í búningsklefa, að vísu á
æfingu, en við græddum mikið á
því. Kannski ekki minnst á að sjá
hvernig þeir voru pískaðir áfram í
snjó og kulda í febrúar.
Barist upp á
líf og dauða
Hvernig er leikmyndin hugs-
uð?
- Hún er gerð út frá þessum
Virginia sýnir í Iðnó:
Hver er hræddur við Virginiu Woolf?
eftir Edward Albee.
Þýðandi: Sverrir Hólmarsson.
Leikstjóri: Arnór Benónýsson.
Leikmynd: Karl Aspelund.
Búningar: Rósberg Snædal.
Lýsing: Lórus Björnsson.
Leikendur: Helgi Skúlason, Helga
Bachman, Ragnheiður Tryggvadóttir
og Ellert A. Ingimundarson.
Hvað er hægt að gera við
Virginíu-leik Edward Albee?
Leika hann samkvæmt bókinni,
fylgja út í ystu æsar þeim stofu-
naturalisma sem leikurinn
óneitanlega krefst með beinni
skírskotun til ritunartímans, ná-
kvæmri eftirlíkingu í búningum
og leikmynd, setja hann fastan í
tímann og styrkja sýninguna með
ýtarefni í leikskrá sem skýrir ýmis
þau atriði í forsendum og bak-
grunni leiksins í amerísku þjóðfé-
lagi þess tíma. Það er hægt og er
líkastil öruggust leið til skynsam-
legrar leikvinnslu á verkinu. Eða
á að treysta því algilda hjóna-
drama sem leikurinn geymir, láta
naturalismann lönd og leið og tjá
leikinn sem erkidæmi um stofu-
drama á auðu sviði með sófa, bar
og tveim stólum. Privat helvíti
fyrir fjórar persónur í afluktu
rými sviðsins. Báðar þessar leiðir
sýnast manni færar þegar sýningu
á leiknum ber loks fyrir augu
manns tæpum þrjátíu árum eftir
að Albee sauð hann saman.
Auðvitað ber verkið merki síns
tíma. Málfarið eitt og sér hefur
látið undan í því siðleysi sem ríkir
í bandarískri málhugsun í bók-
menntum og kvikmyndum. Klúrt
málfar Albee er einfaldlega orðið
sakleysislegt og breytir þá engu
ný þýðing á leiknum sem ég get
reyndar ekki séð að hafi verið
nauðsynleg. Ýmis mikilvæg efn-
isatriði hafa tekið miklum
stakkaskiptum, einkum framþró-
un í getnaðarvörnum og gervi-
frjóvgun, að ekki sé minnst á
heimsósómaádrepu Georgs um
hrun vesturlanda. Þó trúi ég að
mikilvægust í þeli áhorfandans sé
sú víðtæka umræða um eðli
hjónabands sem farið hefur um
lokaða heimi sem leikritið fjallar
um, segir Messíana. - Leik-
myndin er táknræn, því leikritið
er í rauninni dæmisaga, það er í
henni mun víðari skírskotun en til
þessa eina leiks sem það fjallar
um. Þarna er barist upp á líf og
dauða, en þetta er líka heilagur
staður. Að vissu leyti er verið að
undirbúa þessa drengi undir ein-
hvers konar krossferð þar sem
öllu er hætt, líkama þeirra,
mannorði og sál. Eftir því sem
líður á leikinn breytist búnings-
herbergið síðan í sjúkraskýli að
meira eða minna leyti, þar sem
löndin á liðnum áratugum. Allt
þetta veikir áhrifamátt leiksins
eða einskorðar hann við tvo
meginþætti í gerð leiksinsrfyndn-
ina og valdaátökin. _
Sviðsetning Arnórs Benónýs-
sonar er fjarska stirðbusaleg satt
best að segja. Leikmyndin er
kraðak, hornótt og skapar
leiknum þröngt rými sem Arnór á
enda í miklum erfiðleikum með
að nota til dýptar atburðarás
leiksins. í stöku tilfellum notar
hann framhornin á sviðinu en þau
PÁLL BALDVIN
BALDVINSSON
augnablik verða býsna uppstillt
og ósannfærandi. Athafnasvæði
leikaranna takmarka þannig
tæknilega möguleika þeirra og er
það einkum til báginda fyrir
Helga Skúlason sem mótar túlk-
un sína miklum óróa og hefði
þurft betri römmun í mörgum
köflum leiksins og aðrar stað-
setningar aftar á sviðinu. Þá
skortir mjög á að stígandi í
leiknum sé nægilega undirbyggð,
mörg spennuatriði verða hnökr-
ótt, rétt eins og leikarana skorti
rétta leiðsögn. Oft sýna þeir þó
rétta stígandi á stöku stað og hafa
sæmileg heildartök á hlutverkun-
um. En sýningin er kraftlaus og
fyrir bragðið verða átökin ekki
sannfærandi, tilfinningin sem
leiknum er eðlislægt að skapa
vegna kosta sinna grunn og hverf-
ur fljótt frá.
Fyrsti þátturinn er leikinn af
miklum hraða og dregur mjög
fram skemmtigildi samræðunnar
þannig að sá grimmi tónn sem
undir liggur verður utangátta um
stund. Reyndar var alla jafna
mjög skammt í gamanleikinn alla
þeir koma blóðugir og niður-
brotnir á sál og líkama.
- Við lögðum áherslu á að ná
fram stemmningu búningsher-
bergisins, og á frumsýningunni
voru forkólfar evrópskra íþrótta-
hreyfinga, sem voru sammála um
að sú stemmning sem þarna kæmi
fram væri hárrétt, þó þeir skildu
ekki orð af því sem var sagt. Það
var til að mynda einn sem sagði
þetta vera þversummu þeirra
búningherbergja sem hann hefði
upplifað.
- En innsti kjarni leiksins er
ekki bara sú stemmning sem
sýninguna í gegn, svo að manni
þótti nóg um hlátrasköll áhorf-
enda þegar hnútukastið var sem
harðast, skærumar grimmilegast-
ar.
Helgi Skúlason ber sýninguna
uppi með leik sínum. Hann túlk-
ar Georg á býsna glaðhlakka-
legan máta og kemst langt með
þá túlkun sína. Hún nær lengst og
verður heilust í atriðum á móti
Ellert og Ragnheiði í hlutverkum
hjónanna ungu. En í þeim túlk-
unarmáta er sneitt hjá ríkum
þætti persónunnar, vanmættin-
um og blíðunni, sem Helgi ætti
ekki í neinum vandræðum með
að lyfta undir. Þá held ég að sá
svipur sem hann mótar Georg
væri rökvísari ef persónan væri
alkalegri í fasi og töktum, en það
má finna að heildarsvip leiks allra
í sýningunni hvað stanslaus
drykkjan hefur Iítil áhrif á per-
sónurnar, mæli þeirra og fas. En
túlkun Helga er áhugaverð og
spennandi og dugar ein til þess að
kvöldinu er vel varið.
Helga leikur Mörtu, ófull-
nægða, grimma og siðspillta konu
á sextugsaldri. Hennar leikur er
mér nokkur gáta. Hún er ger-
andinn í leiknum, hleypir öllum
átökum þeirra hjóna af stað.
Helga virðist vera á annarri
skoðun og nýtur væntanlega til-
styrks leikstjórans í því. Leikur
hennar er á léttum nótum langt
fram eftir leiknum. Beinskeytt
skot Mörtu verða í munni hennar
notalegt nöldur, hún beitir sér
aldrei lfkamlega í leiknum og
dregur frekar úr þunga Mörtu
sem miðju þess valdatafls sem
hér er leikið til enda. Þessi milda
afstaða dregur mjög úr slagkrafti
leiksins og ræður miklu um það
að ris og hnig jafnast út. Tvenn
dæmi skal ég nefna þessu til stað-
festingar: Marta táldregur Nick á
ákaflega opinskáan hátt, fyrst í
dansi og síðar með káfi. í bæði
skiptin var verknaðurinn varla
sýndur, alla erótík skorti, snert-
ing í lágmarki og líkamleg sýnd
lostans hverfandi. Eftir eina
sennuna ræðst Georg á spúsu sína
og reynir að kyrkja hana. Þar aft-
skapast í úrslitaleik, heldur er
verið að velta fyrir sér hvar
íþróttirnar séu staddar og hvert
þær stefni, hinn sanni íþróttaandi
er ekki það sem íþróttamaðurinn
fær greitt fyrir. Höfundi leikrits-
ins finnst atvinnumennskan ekki
vera rétt þróun í íþróttum, og
sama viðhorf kemur fram í þeim
bókum sem við lásum. Það er því
skemmtilegt að íþróttasamband-
ið skyldi sjálft velja verkið, þó
auðvitað séu áherslurnar okkar.
En það er ekkert í leikmyndinni
sem ekki er fótur fyrir í textan-
um, og síðan eru ljósin notuð til
að setja upp sterkar stemmning-
ar.
Og svo er þetta orðin vel sigld
leikmynd, segir Sigrún. Það var
búið að skipa henni hér upp á
hafnarbakkann og ganga frá
öllum pappírum, en þá var henni
aftur skipað um borð fyrir ein-
hver mistök og hún send til Hel-
singör. Svo hún kom ekki aftur
fyrr en á miðvikudagsmorgun.
En hvernig gekk að leikstýra
heilu fótboltaliði? Hafið þið verið
í fótbolta?
- Nei, við höfum aldrei komið
nálægt fótbolta. Það voru bara
þeir í Sjónleikafelaginu sem voru
svona skynsamir að sjá að það
þarf röskar konur til að tjónkí
við 21 karlmann. Og það var ekk-
ert vandamál þó þeir hefðu meiri
reynslu af fótbolta en við, því við
höfðum meira vit á leiklist og gát-
um alltaf sýnt þeim fram á hvað
væri áhrifamest.
ur var líkamleg beiting öll ósenni-
leg, valdníðslan áhrifalítil vegna
þess að atriðið er ekki undirbyggt
nóg og árásin illa teiknuð. Marta
er þessháttar hlutverk að það
krefst alls af listamanninum. Það
krefst mikillar líkamlegrar
beitingar, óhemju blæbrigða í
rödd, mikils hljómstyrks og
fullkomlega geðrænnar eftir-
gjafar í reiði, ofsa og auðmýkt.
Einhverra hluta vegna trúi ég að
Helga Bachman væri þessa um-
komin, en hér situr hún á sér og
um leið á allri sýningunni.
Ellert og Ragnheiður bera
þann vandasama heiður að leika
Nikka og Honí, tvö hlutverk sem
vissulega eru erfið en líða fyrir
stærðir Georgs og Mörtu í
leiknum. Leikur þeirra beggja er
sviplítill, en snoturlega unninn
þótt þau á stundum verði vand-
ræðaleg, einkum Ellert og vantar
leikstjórn á. Skýr persónumótun
nýtur sín ekki í sýningu sem hefur
ekki nægilega markaðan hraða,
skilur ekki milli ris og hnigs og
nýtir illa þá rýmismöguleika sem
nauðsynlegir eru til að skáka í
flóknu og stríðandi valdatafli.
Sýningin á Virginíu naut ó-
skiptrar athygli alþjóðar á liðnum
vetri vegna deilumála á vinnustað
sem komust í hámæli. Ég hygg að
eftirmál þess megi enn greina í
sviðsetningu Arnórs Benónýs-
sonar. Vald leikstjóra í sýning-
unni er greinilega veikt. Máski er
kominn tími til opinskárrar um-
ræðu um þau efni eftir fálmandi
tiiraunir á síðum Moggans fýrr í
vetur sem lognuðust út af. Þessi
sýning er þrátt fyrir alla sína galla
forvitnileg og vel þess virði að sjá
hana. Hún kemur upp fyrir ein-
stakan velvilja Þjóðleikhússins,
en Helgi og Helga eru þar á full-
um launum, fyrir tilstyrk Borgar-
sjóðs og nokkurra fyrirtækja í
borginni. Það er gott og blessað
og veit vonandi á breytta stefnu
hjá Borgarsjóði í þeim efnum.
Máski þurfa sjálfstæðir leikhópar
ekki að örvænta lengur ef þeir
geta mannað sýningar sínar með
verkefnalausum leikurum frá
Þjóðleikhúsinu.
Hvernig var svo sýningunni
tekið?
- Hún fékk mjög góða dóma,
meira að segja frá gagnrýnanda
sem ekki er mikið fyrir að hrósa
því sem allur almenningur er
kannski hrifinn af. Og sjálfar
höfðum við mikla ánægju af
þessu, við sáum sjö sýningar í röð
eftir frumsýningu því við kom-
umst ekki hingað vegna verk-
fallsins, og fannst alltaf jafn gam-
Höggmyndir
og málverk
Haukur Dór og Preben Boye,
sem báðir eru bæjarlistamenn í
Frederiksværk, opna sýningar á
Kjarvalsstöðum á morgun kl. 14-
18.
Preben Boye sýnir höggmyndir
úr granít og Haukur Dór mál-
verk, teikningar og grafíkmyndir
frá síðastliðnum tveimur árum. Á
sýningunni verða til sölu
steinþrykk unnin hjá U.M.
Grafik í Kaupmannahöfn.
Sýningunum lýkur 9. júlí.
Sumarsýningin á verkum Kjar-
vals stendur til 20. ágúst.
Kristján
í Nýhöfn
Kristján Davíðsson opnar sýn-
ingu á nýjum olíumálverkum í
Nýhöfn, Hafnarstræti 18 á morg-
un kl. 14-16.
Kristján hefur haldið fjölda
einkasýninga og tekið þátt í sam-
sýningum hér á landi og erlendis.
Sýningin verður opin virka daga
kl. 10-18, kl. 14-18 um helgar og
lýkur 12. júlí.
Ásmundarsalur
Nú eru síðustu forvöð að sjá
níundu einkasýningu Ásgeirs
Lárussonar í Ásmundarsal v/
Freyjugötu.
Lárus sýnir rúmlega þrjátíu
myndir unnar með guasslitum,
bleki og akrýl. Sýningunni er
opin kl. 13-19 í dag og kl. 13:30-
20 á morgun og sunnudag og lýk-
ur á sunnudagskvöld.
örn Magnússon píanóleikarí.
Píanótónleikar
Örn Magnússon píanóleikari
heldur tónleika í Norræna húsinu
á sunnudaginn. Örn lauk
burtfararprófi frá Tónlistarskóla
Akureyrar árið 1980 og stundaði
framhaldsnám í píanóleik í
Manchester, Berlín og London
1981-86.
Tónleikarnir hefjast kl. 20:30,
og á efnisskránni eru toccata og
ensk svíta eftir Bach og sónötur
opus 26 og 109 eftir Beethoven.
20 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 23. Júní 1989,
Hver er hræddur?