Þjóðviljinn - 14.07.1989, Blaðsíða 4

Ofstækismaður í
jarðgangamálum
Steingrímur Sigfús-
son landbúnaðar- og
samgönguráðherra er
á beininu í dag
Er það eðlilegt að neytendur
kaupi það kjötmagn og mjólkur-
magn sem stjórnmálamenn
ákveða á því verði sem fyrirskip-
að er?
Þegar svona er spurt er erfitt að
svara með jái eða neii. Ég held
ekki að stjórnmálamenn, eða að
minnsta kosti ekki ég, hafi það
sem eitthvað fastákveðið að
þannig eigi hlutirnir að vera: að
svona mikið kjöt skuli kaupa og á
þessu verði. Én menn hafa hins
vegar, af ástæðum sem of langt
mál yrði að rekja í smáatriðum,
farið út í það að vera með íhlutun
bæði í sambandi við framleiðslu-
magn og það að tryggja fram-
leiðslunni verð. Opinber verð-
Iagning á matvöru á sér langa
sögu; ég svara þessu því með því
að umorða spurninguna og segja
að það sé að mínu mati ekki
óeðlilegt að opinberir aðilar hafi
áhrif á verðlagninguna og með-
ferð þessara hluta; þetta er vitan-
lega mikilvægt atriði af ýmsum
ástæðum - m.a. vegna þess
byggðamynsturs og framleiðslu-
starfseminnar sem byggst hefur
upp í landinu og er til staðar hvað
sem tautar og raular. Það er einn-
ig viðurkennt öryggis- og
hagsmunaatriði sjálfstæðra þjóða
að hafa yfir að ráða eigin mat-
vælaframleiðslu og vera að veru-
legu leyti sjálfbjarga á því sviði.
Ég tel að við íslendingar verðum
jafnvel enn frekar en aðrar þjóðir
að standa vörð um þetta mark-
mið.
Ýmsir aðilar, nú siðast Morg-
unblaðið, hafa sett spurningar-
merki við einhliða innflutnings-
bann á matvælum; - verða ís-
lenskir bændur ekki að fara að
búa sig undir erlenda samkeppni?
Þetta er nú tvíþætt: Annars
vegar hafa menn haft hér strang-
ar takmarkanir af heilbrigðisá-
stæðum - til þess að verja landið
fyrir ýmsum skaðlegum búfjár-
sjúkdómum. Vegna okkar ein-
angrunar hefur tekist að halda
þeim utan landsteina. Það eru
hreinar línur af minni hálfu að á
rim vörnum verður ekki slakað.
öðru lagi er það ljóst að við
höfum varið og staðið á bak við
íslenska framleiðslu með inn-
flutningstakmörkunum.Það gera
nánast allar þjóðir. Landbúnað-
arvörur eru nánast hvergi á frílist-
um yfir vörur sem eru að öllu leyti
frjáls viðskipti með. Það Iengsta
sem menn hafa gengið í þá átt að
opna fyrir þessa hluti er að leyfa
innflutning en áskilja sér jafn-
framtrétttilaðleggjaýmisjöfn -
unargjöld á vörurnar til að tryggja
að þær séu á sambærilegu verði
og innlend framleiðsla. Ég held
að við eigum í öllu falli að fara
mjög varlega í þessum efnum.
Aðferðin til að auka hagkvæmni í
íslenskum landbúnaði og ná nið-
ur vöruverði er ekki sú að opna
hér óforvarandis fyrir óheftan
innflutning, jafnvel ótollaðan og
ójafnaðan. Það myndi sennilega
kollsigla þeim landbúnaði sem
fyrir er í landinu. Ég vil leita ann-
arra leiða því ég trúi ekki á það að
hin ósýnilega hönd markaðarins
leysi þessi mál fyrir okkur
En hvað viltu gera til að gera
landbúnaðinn að sjálfstæðari
atvinnugrein?
Ég held að það sé afar mikil-
vægt-og mun setja í það sérstaka
vinnu á næstu mánuðum og miss-
erum ef mér endist aldur til - að
leita nánast lúsaleit að mögu-
leikum og aðferðum til að lækka
framleiðsluverð á matvælum hér
innanlands. Ég vil gera það með
þeim ráðstöfunum sem færar eru
- með hagræðingu í greininni,
með því að tengja t.d. samninga
ríkisvaldsins og bænda meira við
markaðinn fyrir þessar vörur hér
innanlands þannig að í það kerfi
yrði innbyggður hvati þeirra sem
standa að framleiðslunni og úr-
vinnslu vörunnar til þess að selja
þessar vörur og að þær haldi vel
sinni markaðshlutdeild. Ég held
að það myndi h'ka verka hvetj-
andi til að ná niður vöruverði.
Staðreyndin er auðvitað sú að
magnsamningur um tiltekinn
langan tíma án tillits til þess
hvernig gengur á markaðnum er
ekki hvetjandi fyrir þessa aðila til
að ná niður vöruverði, því að þeir
eru fyrirfram tryggir með á-
kveðna sölu eða afsetningu vör-
unnar. Þetta er hættan í sambandi
við búvörusamninginn. En með
því að búa til tengingu milli fram-
leiðsluréttar og markaðsins t.d.
með viðmiðun við markaðs-
gengið tvö ár aftur í tímann - búa
til tengingu þarna á milli - er um
leið verið að búa til beinan hvata
fyrir þessa aðila til að reyna að
halda uppi sölunni á þessum
vörum. Inn í það hlyti verðlagn-
ing og framleiðslukostnaður að
koma. Mér líst betur á þetta en að
skella á óheftum innflutningi á
niðurgreiddum landbúnaðaraf-
urðum annarra landa.
Á að hvetja bændur til að fara
út í frekari nýjungar í landbún-
aði; þeir hafa fengið að spreyta
sig á ioðdýrarækt, fiskeldið
rambar víða á heljarþröm og nú
eru menn að tala um skógrækt; er
eitthvað fleira sem þeir þyrftu að
fá að prófa?
Þú nefnir nú ekki ferðaþjón-
ustuna sem er kannski það álit-
legasta sem stendur. Hún hefur
víða gefið góða raun, skapað við-
bótartekjur fyrir sveitirnar. Þótt
þessi viðbót dugi ekki ein og sér
þá hjálpar hún mikið til. Og ég
held að menn séu ekki búnir að
prófa loðdýraræktina og þaðan af
síður fiskeldið. Það eru mögu-
leikar í þessum greinum þótt erf-
iðleikar séu uppi sem stendur. Ég
held að fiskeldi í smáum stíl geti
vissulega átt framtíð fyrir sér.
Það er fleira sem þarf að athuga:
það er sérstaklega á dagskrá þess-
Loðdýrabúskapur-
inn kominn áfjóra
fœtur og deilt er hart á
landbúnaðarkerfið í
heild 'sinni. Ogsam-
göngumálin verða ef-
laust bitbein í nœstu
framtíð - amk. þar til
jarðgöng verða kom-
in gegnum hvern hól
á Islandi
arar ríkisstjórnar að athuga
atvinnumöguleika kvenna í
strjálbýli. Víða í strjálbýli er-
lendis hefur ýmiss konar heimilis-
iðnaður verið í mikilli sókn að
undanförnu. Þarna held ég að séu
verulegir möguleikar fyrir okkur.
Eitt vandamálið sem dreifðu
byggðunum stafar er að fólks-
flóttinn til þéttbýlisins er að hluta
til kynskiptur. Fleiri konur en
karlar virðast hafa farið af lands-
byggðinni eða ekki skilað sér til
baka. Það er engin ástæða til að
gefast upp. Það eru jafnvel til
hlutir sem eru að takast. Menn
mega ekki gleyma því að þótt á
móti blási, eins og í loðdýrarækt-
inni, þá er ekki þar með sagt að
allt sem menn hafa verið að reyna
hafi verið vonlaust.
En hvað á að gera við þessa
loðdýrabændur? Jón Baldvin
leggur til að þeir fari bara á haus-
inn - er það ekki rökrétt afleiðing
af brostnum markaði og allt of
dýrri framleiðslu?
Það getur vel verið að ein-
hverjir muni að endingu fara á
hausinn, verða gjaldþrota - en
það getur varla verið markmið í
sjálfu sér að setja menn á haus-
inn. Það hlýtur að vera eðlilegra
markmið stjórnvalda að reyna að
afstýra því. Ég held að við höfum
óvenjuríkar ástæður núna til að
reyna að afstýra þeim óförum.
Það nægir að nefna þá miklu
ábyrgð sem samtök bænda,
leiðbeiningaþjónustan, fjárfest-
ingaraðilarnir - stofnlánadeild,
Byggðastofnun og ekki síst
stjórnmálamennirnir - bera á því
að hvetja bændur til að fara út í
þennan búskap. Þetta gerir okk-
ur siðferðilega skuldbundna. Og
ég á ekki bara við núverandi rík-
isstjórn því hún ber ekki ein
ábygðina af því hvernig komið er.
Tvær ef ekki þrjár síðustu ríkis-
stjórnir bera jafnmikla ábyrgð.
Og allir þessir aðilar sem ég
nefndi. Ég tel að það geti enginn,
hvorki bankar, fjárfestingar-
stofnanir, stjórnvöld né samtök
bænda hlaupist undan ábyrgð. Ég
hef verið að leita að og mun leita
leiða til að afstýra eins og kostur
er þeim ófarnaði og þeim mann-
legu hörmungum sem þarna eru í
sjónmáli.
Hvernig gengur að framfylgja
vegaáætlun?
Upphaflega langtímaáætlunin
er auðvitað talsvert úr lagi færð,
hliðruð og skekkt með ýmsu móti
sem eðlilegt má telja á svo
löngum tíma. Áherslan á bundið
slitlag varð meiri en reiknað var
með í upphafi og ekki allt náðst
fram í uppbyggingu vega á móti.
Ætli megi ekki segja að í heild sé
hún orðin svona ári á eftir áætlun,
vegna þess einfaldlega að menn
hafa ekki lagt henni til á hverjum
tíma allt það fé sem hún reiknaði
með. Þó held ég að menn deili
ekki um gildi þessarar áætlunar
og að vinnubrögðin sem upp voru
tekin með henni hafa skilað mikl-
um árangri. Áætlun hvers árs er
svo yfirleitt framkvæmd eins og
Alþingi leggur hana fyrir og það
gengur vel. í heildina tekið er ég
ánægður með ganginn í þessu -
að því slepptu að ég hefði viljað
sjá meira fé fara í þessar fram-
kvæmdir. Ég held að þjóðhags-
lega sé það skynsamlegt að verja
eins miklum peningum og kostur
er í samgöngubæturnar því þær
eru undirstaða allrar framþróun-
ar í nútímaþjóðfélagi.
Verður jarðgangagerð haldið
áfram?
Já.
En getur þetta ekki gengið
hraðar fyrir sig - er ekki hægt að
gera göng á fleiri en einum stað í
einu?
Ég hef nú þótt allt að því of-
stækismaður í þessum jarðgang-
amálum, en hef þó ekki treyst
mér til að leggja til hraðari fram-
kvæmdir en sem nemur því að
einn flokkur starfi með fullum af-
köstum samfellt. Það er ljóst að
þeir sem aftarlega eru í röðinni,
éins og Austfirðingar, þeir verða
að bíða enn um sinn því ekki
kemur að þeim fyrr en að aflokn-
um framkvæmdunum á Vest-
fjörðum. Það er skiljanlegt að
þeim þyki það súrt í broti. Þó er
sú samstaða sem tekist hefur um
framkvæmdaröðina aðdáunar-
verð. Vestfirðingar og Austfirð-
ingar eiga sérstaklega hrós skilið
fyrir að hafa náð samkomulagi
sín í milli um röð framkvæmda.
Ég tel reyndar að það geti vel
komið til greina síðar á þessu ferli
að menn sjái að þjóðhagslegt
gildi þessara framkvæmda er svo
mikið að það verði talin ástæða til
að flýta þeim enn frekar. Ég tel
það vel koma til greina. Ég úti-
loka ekki þann möguleika að
hraða framkvæmdum með lán-
tökum sem yrðu að einhverju
leyti bornar uppi með veggjöld-
um. Það er sú hugmynd sem rætt
er um í sambandi við Hvalfjörð -
að vísu er rætt um að taka það mál
út fyrir vegaáætlun - og ég hef
sagt hundrað sinnum, hvað sem
aðrir segja um mín viðbrögð í því
efni - ég er tilbúinn að skoða það
vandlega. En ég mun að sjálf-
sögðu ekki flýta mér umfram það
sem skynsamlegt er í því efni.
Þetta er stórt mál sem þarf að
kanna vel og baktryggj a pólitískt.
Mér þykir ólíklegt að ég verði
dragbítur á framgang jarð-
gangagerðar hér á landi og það
jafnvel þótt menn vilji fara fram-
úr vegaáætlun. En kannski voru
þeir fullbjartsýnir, Vestmanna-
eyingarnir, sem fóru að tala um
göng á milli lands og Eyja nokkr-
um vikum eftir að ég varð sam-
gönguráðherra.
Hvernig skilgreinir þú byggða-
stefnu?
Það er stefna sem felur í sér
ákveðin markmið um búsetuþró-
un, markmið um það hvernig
samfélag fólksins í landinu eigi að
líta út. Hvort hér eigi að verða
eitt borgríki eða hvort ísland eigi
að verða að einni verstöð sem
sótt yrði í frá suðlægum löndum.
Allt þetta gæti kallast byggða-
stefna. En fyrir mér er byggða-
stefnan í sinni einföldustu mynd
spurningin um það hvernig við
viljum sjá íslenskt samfélag og
þjóðfélag þróast. Fyrir mér er
það óaðskiljanlegur hluti af því
að vera íslendingur að eiga ein-
hvers staðar átthaga, rætur.
Er mikill munur á því hvernig
Framsóknarmaður og Alþýðu-
bandalagsmaður vill sjá íslenskt
þjóðfélag þróast? Væri allt öðru-
vísi að málum staðið ef það væri
Framsóknarmaður sem gegndi
embætti landbúnaðarráðherra?
Ég tel það já. Menn koma
auðvitað ekki öllu í framkvæmd
sem þeir vilja og hugsa. Því fer
fjarri að ég hafi gert það. En ég
tel að sósíalískur flokkur eins og
Alþýðubandalagið hljóti að vera
framúrstefnuflokkur í byggða-
málum. Við hljótum að hafa í
öndvegi kröfuna um jöfnuð,
jöfnuð í aðstöðu fólks og lífs-
kjörum.Það er í raun og veru
byggðastefna. Það er eina byggð-
astefnan sem eitthvert vit er í og
mark er á takandi. Það er skýlaus
krafa um jöfnuð. Það er mín
byggðastefna. Ég er reyndar
„heiftarlega sannfærður um
það“, eins og ónefndur vinur
minn á Dalvík myndi orða það,
að vaxtarbroddur íslensks
þjóðfélags í framtíðinni er á
landsbyggðinni.
-GG
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ . Föstudagur 14. júlí 1989