Þjóðviljinn - 28.07.1989, Blaðsíða 6

Loðdýrarœkt
Gæti enn orðið stóriðnaður
„Mennirnir vissu í rauninni
ekkert um það sem þeir voru að
fara út í. Það er ævinlega allt á
sömu bókina lært hjá okkur hér á
íslandi: það á að gleypa heiminn í
einum bita og allir ætla að verða
feitir og ríkir,“ sagði lífsreyndur
feldskeri í Reykjavík þegar
blaðamaður ræddi við hann um
framtíðarhorfur í loðdýrabúskap
landans.
Flestir þeir sem biaðamaður
spurði um loðdýraræktina, mark-
aðshorfur og þekkingu manna á
því sem þeir væru að fást við
sögðu einum munni: ég var búinn
að vara þá við, en þeir vildu ekki
hlusta og hafa aldrei viljað
hlusta!
Hverjir vildu ekki hlusta?
Eigendur búanna: Fjármála-
menn í Reykjavík, bændur út um
land, starfsmenn hagsmunasam-
taka, ráðunautar. Loðskinna-
markaðurinn er tískumarkaður.
Þess vegna sveiflast hann upp og
ofan, stundum er mikil eftirspurn
eftir hvers konar skinnavöru, en
svo kemur lægð. Þannig hefur
það verið undanfarin hundrað ár
og verður væntanlega í framtíð-
inni. fslendingar eru ekki nógu
stór og stöðug efnahagsheild til
að takast á við þessar sveiflur.
Það geta Danir kannski og Finnar
- en ekki við.
Draumur um
stóriðju
Milli styrjaldanna fyrr á öld-
inni var stunduð nokkur loðdýra-
rækt hér á landi. Eins og síðar
varð raunin var fótunum kippt
undan atvinnugreininni þegar
verðhrun varð á mörkuðum og
1950 var loðdýraræktun einfald-
lega bönnuð með lögum hér-
lendis. Minkarækt hófst svo aftur
hér eftir lagabreytingu um 1970
og gekk brösuglega - ekki fyrr en
um 1980 að menn streymdu í
atvinnugreinina til að bjarga sér
undan hefðbundna búskapnum.
„íslenskir bændur hafa aldrei
kunnað almennilega til verka.
Það er allt annað að hlaupa á eftir
Iambfé eða mjólka kýr en að
rækta loðdýr,“ sagði kokhraustur
feldskeri í samtali við Þjóðvilja-
mann. „Og þeir sóttu dýrin til
Noregs. Norðmenn hafa aldrei
náð tökum á þessu. Þeir eru með
úrkynjaðan stofn. Það átti vita-
skuld að tala við Kanadamenn,
þeir eru manna best að sér í rækt-
un loðdýra og meðhöndlun
skinna."
Engin stefna
Margan bóndann og fjárafla-
manninn dreymdi þegar í stað um
mikinn gróða af loðdýrum enda
er hér dýr vara á ferðinni. Einn
minkapels hjá feldskera í
Reykjavík kostar kringum 400
þúsund krónur. í hvern minka-
pels þarf skinn af um það bil 50
minkum. í refapels fara um 14
skinn. Mönnum hefur því virst
augljóst að allir þessir peningar
sem hver flík kostaði myndu skila
sér til framleiðenda - á endanum.
Og að auki reiknuðu menn það
fljótlega út að loðdýrarækt (refir
og minkar) væri sérlega hagkvæm
hér á landi vegna þess að hér væri
fóðurkostnaður lægri en annars
staðar (fiskúrgangur). Og menn
þóttust sjá að nú væri hægt að búa
til gjaldeyristekjur úr nánast
engu.
í vor sem leið unnu nokkrir
nemendur í Samvinnuskólanum
skýrslu um loðdýrarækt á íslandi.
Þar segir meðal annars:„Upphaf-
lega hafði verið áætlað að reka
tilraunabú í nokkur ár til þess að
fá reynslu og þróa atvinnu-
greinina, sérstaklega hvað varðar
refarækt. Ekki hafði verið mörk-
uð stefna varðandi staðsetningu
loðdýrabúa og fóðurstöðva.
Fljótlega upp úr 1980 þóttust
menn sjá að loðdýraræktin gæti
orðið mjög arðvænleg og varð
það til þess að margir beittu sér
fyrir útbreiðslu hennar. Það á
jafnt við um bændur, bænda-
samtök, ráðamenn og aðra
hagsmunaaðila, þó svo að í dag
segi margir að bændum hafi verið
att út í óvissuna. Þeir munu þó
heldur ekki hafa verið lattir til
þessa.
Ekki var mótuð stefna varð-
andi leyfisveitingar til loðdýra-
ræktar og varð það til þess að allir
fengu leyfi, sem um sóttu, burt
séð frá hvað lá til grundvallar.
Þetta leiddi til þess að loðdýrabú-
um fjölgaði hratt og þau dreifðust
stjórnlaust út um allt land og hið
sama má segja um fóðurstöðv-
arnar...
Eftir að loðdýraræktin var far-
in af stað og dreifing orðin mikil
voru gerðar ýmsar skýrslur og út-
tektir á greininni. Misvel var
vandað til þeirra og niðurstöð-
urnar urðu jafnvel til þess að
auka erfiðleika loðdýrabúa, sem í
raun höfðu góðar rekstrarfors-
endur, m.a. út frá staðsetningu til
fóðuröflunar. Þetta kom m.a. til
vegna þess að höfundar skýrslna
kynntu sér ekki nægilega vel stað-
hætti og aðrar aðstæður viðkom-
andi búa.
Loks vilja loðdýraræktarmenn
meina að vantað hafi heildar-
stefnumörkun varðandi fram-
leiðslu- og útflutningsgreinar í
landinu, fyrst og fremst í gengis-
og verðlagsmálum. Þetta er talin
ein stærsta ástæða þess að loð-
dýraræktin hefur gengið illa.
Lítið um
leiðbeiningar
Eitt af vandamálunum sem
upp komu í byrjun var að margir
bændur, sem fóru af stað í loð-
dýrarækt, vissu nánast ekkert
hvað þeir voru að fara út í.
f upphafi var fræðslustarf ekki
nægilega vel uppbyggt. Allt of
margir bændur létu undir höfuð
leggjast að afla sér þeirrar þekk-
ingar sem þó var boðið upp á.
Þannig vissu sumir ekkert um
það, þegar þeir fengu leyfi, hve-
nær t.d. dýrin ættu að parast og
meira að segja vissu sumir ekki
hve oft á ári dýrin myndu gjóta!
Margir loðdýraræktarmenn
eru sammála um að í byrjun hafi
fræðslumálum ekki verið gefinn
nægilegur gaumur...“ segir m.a. í
skýrslu fjögurra samvinnuskóla-
nemenda frá í vor.
Eitt stórbúa
í landsfjórðungi
Margir viðmælenda Þjóðvilj-
ans tóku fram að vissulega væri
auðvelt að vera vitur eftir á - en
bentu jafnframt á að eðlilegt
hefði verið að setja á stofn eitt
stórt loðdýrabú í hverjum lands-
fjórðungi. Þannig bú hefðu getað
skapað mörgum vinnu og verið í
eigu bænda, fyrirtækja og ann-
arra á svæðinu sem hagsmuna
hefðu að gæta.
Ein
bjartsýnisrödd
í öllu því svartagallsrausi um
loðskepnur sem blaðamanni var
boðið upp á í vikunni, fór þó ekki
svo að ekki fyndist ein bjartsýn
raust. Hún tilheyrði Kristjáni
Óskarssyni, framkvæmdastjóra
Hagfelds hf. fyrirtækis loðdýra-
bænda sem selur skinn gegnum
Saga-mink, danska loðskinnafyr-
irtækið.
„Ég er ekki jafnsvartsýnn og
allir aðrir virðast vera,“ sagði
Kristján. „Ég hef orðið var við
batamerki á loðskinnamarkaðn-
um síðan í vetur. Ég spái því að
refurinn sé nú þegar á uppleið, en
minkurinn verður í lægð næsta
árið eða svo. Menn voru farnir að
offramleiða refaskinn, en nú hef-
ur verið dregið verulega úr. Dan-
irnir fjölguðu of mikið hjá sér -
en eru nú farnir að kippa að sér
hendinni aftur. En þótt markað-
urinn taki við sér aftur, þá þarf
fleira að koma til eigi að bjarga
þessari búgrein. Það hefur til
dæmis gleymst í þessari umræðu
hvers vegna þessi búskapur var í
upphafi talinn hagkvæmur. Hér
er fóður til dæmis dýrt þótt hrá-
efniskostnaður sé lágur. Væri
fóðurkostnaður minni gætum við
frekar staðið af okkur dýfur á
markaðnum."
-GG
6 SIÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 28. júlí 1989