Þjóðviljinn - 28.07.1989, Blaðsíða 7

ERLENDAR FRÉTTIR
Kínverjar eru miljaröurtalsins, þeir erum um fjórðungur mannkyns en ráöa aðeins yfir um umhverfi fer vaxandi - og ekki bætir þaö úr skák aö málfrelsi skortir til heiðarlegrar
7% af ræktanlegu landi. Fólksfjögunin hefur enn farið úr böndum og álagið á náttúrulegt umræðu - um leið og einblínt hefur verið á hraðan hagvöxt, hvað sem hann kostaði.
Stórfelld náttúraslys vofa yfir Kína
Versta kreppan sem að Kína þjarmar er ekki pólitísk heldur tengd
mengun. En hinpólitíska kreppa magnarsvo upp kreppuástand í
umhverfismálum
Svo mæla helstu umhverfls-
verndarsérfræðingar Kín-
verja í viðtali við tímaritið New
Scientist.
Reyndar er það svo, að víða um
heim eru eldri pólitískar spurn-
ingar sem óðast að víkja fyrir ótta
manna um, að heimur sé á heljar-
þröm í bókstaflegum skilningi.
Þegar leiðtogar helstu iðnríkja
heims hittust í París fyrir
skömmu sáu þeir sig neydda til að
setja umhverfismál ofarlega á
dagskrá - hií t er svo annað mál að
niðurstaðan af því hjali mun
varla hafa orðið meira en orðin
ein. Vandi þróunarríkjanna er
alltaf umhverflsvandi um leið:
iðnrikin hafa legið á því lúalagi að
flytja þangað ýmsa eitrandi fram-
leiðslu vegna þess að stjórnvöld í
fátækum löndum telja sig ekki
hafa efni á að gera strangar kröf-
ur um mengunarvarnir. Auk þess
sem stjórnvöld í þessum fátæku
ríkjum láta viðgangast marga
skammsýna rányrkju heima-
manna sjálfra á takmörkuðum
náttúruauðlindum sínum.
Vandi safnast
upp
Áður en kínveski herinn var
látinn kæfa andóf stúdenta í Pek-
ing á dögunum höfðu kínversk
stjórnvöld fengið margskonar lof
í vestrænum blöðum fyrir að hafa
stigið þau skref til blandaðs hag-
kerfis serri leiddi til allmikils hag-
vaxtar og aukinnar framleiðni.
En með þeirri samantekt í New
Scientist sem áðan var um getið
er minnt á það, að þessi fram-
leiðnisókn var háskalega „ein-
hliða.“ f*að er að segja : Kínverj-
ar fóru, sem svo margir aðrir á
undan þeim, í það farið að fram-
leiða sem allra mest - án þess að
tekið væri tillit til þess að gæði
náttúrunnar eru ekki ókeypis.
Og slíkt háttalag stefnir beint í
stórslys. Eftir áratug eða svo
munu íbúar Kína verða að
minnsta kosti 1300 miljónir ef nú
heldur áfram sem horfir. Þetta
fólk mun slást um æ knappari
náttúruauðlindir. Eins og er búa
23% íbúa jarðar í Kína en þótt
rlkið sé stórt er þar að finna að-
eins 7% af ræktanlegu landi
heimsins. Og þetta ræktarland
skreppur saman með skelfilegum
hraða.
Mökkur mikill
Hér fer margt saman. Sums
staðar hefur kappsöm iðnvæðing
(eins og í Gongxianhéraði)
skapað neyðarástand. Þéttriðið
net verksmiðja spúir frá sér
reykbólstrum svo miklum að
börn og fullorðnir þjást af margs-
konar kvillum í öndunarfærum -
auk þess sem drykkjarvatnið er
eitrað. Að vísu leiddi hörð
gagnrýni í kínverskum blöðum til
þess að embættismenn og flokks-
broddar fuku úr stólum sínum og
vissar mengunarvarnir voru upp
teknar, en allt var það því sígilda
marki brennt: of lítið, of seint.
Jarðvegur hverfur
Enn verri er í rauninni hin
mikla jarðvegseyðing sem
skógarhögg og stækkun eyði-
marka herðir á. Þessi þróun hefur
gert flóð í stórfljótum landsins
enn hrikalegri en ella. í fyrra fór-
ust um sex þúsundir manna og
fjórar miljónir misstu heimili sín í
flóðum.
Auk þess hafa vatn og jarðveg-
ur stórlega spillst af úrgangi.
Áveitukerfum hefur hnignað og
er það ein af neikvæðum afleið-
ingum þess að kommúnurnar
stóru voru niður lagðar og stflað á
smábýlabúskap í staðinn.
Nauðsyn málfrelsis
Öll þessi vandamál áttu mikinn
þátt í að ýta undir þá lýðræðis-
hreyfingu sem drekkt var í blóð-
baðinu nú í júní. Að sönnu hafði
til orðið vísir að umhverfisvernd-
arhreyfingu, bæði innan Komm-
únistaflokksins og utan og hafði
reyndar náð nokkrum árangri -
til dæmis þeim að hætt var við
mikla stíflu í Jangtse. En til að
slík hreyfing mætti áfram þróast í
baráttu sinni við bæði spillta
embættismenn og skammsýna
eiginhagsmuni, þurfti frjálsari
blöð, þurfti að tryggja málfrelsi
sem ekki væri lakara en glasnost í
Sovétríkjunum. (En vel á minnst:
það var einmitt á sviði kappræðu
um mengun að glasnostþróunin
sovéska hófst - áður en Gorbat-
sjov kom til valda).
Fólksfjölgun
úr böndun
Kínverjar höfðu gert sér glæst-
ar framfaraáætlanir, en menn ef-
ast í vaxandi mæli um að þær séu
raunsæjar. Ekki aðeins vegna
þess að erlendar fjárfestingar
hafa skroppið saman. Hér skiptir
miklu máli, að sú viðleitni að hafa
hemil á fólksfjölgun hefur farið
út um þúfur - að minnsta kosti í
sveitum. Fæðingum hefur nú
fjölgað aftur. Reynt var með alls-
konar ráðstöfunum - m.a. barna-
skatti, að fækka barnsfæðingum
sem mest. En þegar fjöl-
skyldubúskapur var aftur upp
tekinn leiddi það m.a. til þess, að
margir bændur hafa nú efni á að
eiga fleiri börn en eitt eða tvö - og
geta líka notað þau sem vinnu-
kraft á fjöiskyldubúum. Og borg-
irnar á nýríkum svæðum á austur-
strönd landsins halda áfram að
breiða úr sér hraðar en byggt
verði yfir fólk.
í opinberu tímariti sem kemur
út á nokkrum tungumálum,
China Reconstructs, segir ný-
lega, að ef þróunin haldi svo
áfram muni Kínverjar aftur lenda
í þeirri stöðu að geta ekki
brauðfætt fólk sitt. Ef Kínverjar
eiga að framleiða jafn mikið á
munn hvern og núna, þá verða
þeir að auka kornframleiðsluna
um 35 % á næstu tíu árum. Slík
aukning uppskerunnar er ekki
framkvæmanleg - ekki síst vegna
þess hve nú þegar er hart að
landinu gengið. Það gerir ástand-
ið enn ískyggilegra að í raun hef-
ur kornframleiðslan verið að
skreppa saman nú á síðustu árum
einkabúskapar í sveitum. Vegna
þess að bændur kjósa heldur að
framleiða afurðir sem þeir geta
fengið betra verð fyrir á nálægum
mörkuðum en þeir geta fengið
fyrir korn.
Vantar
pólitískt afl
Það gerir svo illt verra, að þeir
sem ráða ferðinni í pólitískri for-
ystusveit Kína skyldu ákveða að
berja niður lýðræðiskröfur náms-
manna sem víðtækan hljómgrunn
áttu meðal verkamanna. Því að
þetta leiðir m.a. til þess, að traust
Kínverja á Kommúnistaflokkn-
um hefur stórlega látið á sjá. Og
það þýðir til dæmis, að það verð-
ur erfiðara en áður að fá almenn-
ing til að skipuleggja sig til átaks,
hvort sem væri i því að planta
trjám, hreinsa áveituskurði af
framburði ánna eða takmarka
barneignir - samnefnarinn er
brostinn.
ÁB tók saman
Föstudagur 28. júlí 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7
I