Þjóðviljinn - 20.10.1989, Page 22

r z~ 5 r~ z— V T 7 Ý S 0 V T
(o )0 ;/ V )0 IX )3 5 20 T )2 Up
)T n lp 3 2 V )é T )2 /9 zö w w~ U r
Lh V T II 2Z 23 r zr 0 8 w Ú r r 5
T 5~ € W T Z V 2S 24 u T 5a? "'A
21 II Ý V 2 10 27- 23 W~ 0 II )¥ V
2e V 3 )0 )2 n f 13 J6 r íp z& z r~
n V? v 0 Ý Z 3 $ f 23 zT 7 )(T 2
T 3 n 2 V 9 13 r f 8 21 )3 T
H 3 ; W~ T~ 5~ T 13 20 VL Zl )3
& € T z 2 T )T -í 2 8 7 ) 0
1 V V )% 9 u V S~ e 21 2 20 7 31 )l
(p 1/ T 2 2J Ý X )l V H )2 0
AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ
Krossgáta Nr. 66
Lausnaroröiö fyrir krossgátu nr. 63 var Breiðanes. Dregið var úr
réttum lausnum og upp kom nafn Sigríðar Halldórsdóttur, Arkarholti
12, Mosfellsbæ. Húnfærsenda bókina „Þettaeru asnar Guðjón" eftir
Einar Kárason.
2 15 zo 3 7 9 0 2A

Setjið rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá þekkt bæjar-
nafn. Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans,
Síðumúla 6, Reykjavík, merkt: „Krossgáta nr. 66“. Skilafrestur er þrjár
vikur. Verðlaunin verða send tfil vinningshafa.
Verðlaun fyrir krossgátu nr. 66
eru bókin „Snorri skáld í
Reykholti" eftir Gunnar Bene-
diktsson, sem Heimskringla gaf
út árið 1957.
MATUR
ÓLAFUR
GÍSLASON

I fiskbúð Hafliða
Það lyftist á mér brúnin um
daginn þegar ég átti leið að fisk-
borðinu í Hagkaupum í Kringl-
unni: á boðstólum var smokk-
fiskur. Það var að vísu búið að
misþyrma hráefninu og brytja
það allt niður í smábúta, en hvað
um það, smokkfiskur er sjaldgæft
nýmeti í íslenskum fiskbúðum.
Brúnin var hins vegar fljót að síga
þegar ég áttaði mig á verðinu:
Hagkaup vildu fá á 13. hundrað
króna fyrir kílóið af þessu ljúf-
meti. Draumarnir um grillaðan
smokkfisk eða fiskispaghettí með
smokkfisk- og rækjusósu voru
fljótir að hverfa úr huganum og
ég keypti ágætt ýsuflak í staðinn.
Eg gat þó ekki stillt mig um að
spyrja afgreiðslumanninn um
skýringu á þessu háa verði.
Það er svo mikið óþrifaverk
að verka smokkfisk, þess vegna
er þetta svona dýrt, sagði af-
greiðslumaðurinn.
Get ég þá ekki fengið hann
óverkaðan? spurði ég.
Nei, sagði maðurinn, stutt og
laggott, og leit á mig eins og ég
væri að biðja um einhvern
óþverra.
Það var svo nú í vikunni að
konan mín átti leið í fiskbúð Ha-
fliða við Hlemm og viti menn, var
þar ekki heill og óverkaður
smokkfiskur á boðstólnum fyrir
sléttar 200 kr. kílóið. Konan var
fljót að grípa gæsina og kom heim
með 3 kíló af smokkfiski sem
kostuðu 600 kr.
Ég bretti strax upp ermarnar
og á um það bil 20 mínútum var
búið að verka fenginn: innyflin
dregin úr kápunni með hausnum.
Maginn klipptur af hausnum með
skærum og augun sömuleiðis.
Armarnir og hausinn klipptir nið-
ur í búta í fiskisósuna. Kápurnar
hreinsaðar og gráu himnunni flett
af. Þetta voru 15 smokkfiskar, og
ég pakkaði því sem ekki þurfti að
nota á staðnum í plast og setti í
frystinn. Smokkfiskur þolir fryst-
ingu tiltölulega vel. Þessi smokk-
fiskur, sem var augsýnilega fersk-
ur og góður, hefði á verðlagi
Hagkaupa kostað á 4. þúsund
krónur. Ég hafði samkvæmt
þeirri verðlagningu ekki bara
ánægjuna af því að verka fiskinn,
heldur fékk ég líka um 2.500 kr í
vinnulaun á þessum 20 mínútum.
Þessi samanburður á fiskbúð
Hagkaupa og Hafliða er lær-
dómsríkur, því hann fjallar ekki
bara um óprúttið okur. Hann
fjallar líka um matarmenningu:
það að kunna að umgangast hrá-
efnið. Annars vegar eru þeir sem
ekki bara okra á hráefninu, held-
ur gera það líka óþekkjanlegt,
þannig að ekki er hægt að átta sig
á gæðum þess. Hins vegar eru
þeir sem hafa ekkert að fela og
kunna að bjóða fram fiskinn eins
og hann er. Hvað skyldi annars
leynast í karrfgulu ýsukássunni
sem boðið er uppá í fiskborði
Hagkaupa og fleiri stórmarkaða?
P.s. Ég er ekki búinn að borða
nema lítinn hluta af smokkfiskn-
um ennþá, en fiskisósa með
smokkfiski og rækjum, krydduð
með hvítlauk, rauðum pipar og
steinselju er eitthvað það besta
sem maður getur fengið út á létt-
soðið spaghettí, sem er stinnt
undir tönn. Og ekki sakar ef hægt
er að fá svolítið af ferskum skel-
fiski - hörpuskel eða krækling -
með. Hvernig væri að koma við í
fiskbúðinni við Hlemm? -ólg
FJOLSKYLDAN
SIGTRYGGUR
JÓNSSON
Um Teiagsiega
faraldra
Eins og sést af því, sem ég hef
verið að fjalla um að undanförnu,
er það margvíslegt, sem hefur
áhrif á viðhorf okkar og skoðan-
ir, félagsmótun, löngun og mat á
lífsins gæðum. Ekki er einungis
um að ræða uppeldi foreldra,
skóla og annarra stofnana, held-
ur ekki síður viðhorf og félagslegt
aðhald í því umhverfi, sem við
ölumst upp í. Undanfarna áratugi
hefur breytingin á félagslegu um-
hverfí verið hraðari en nokkru
sinni fyrr og því er sú félagsmót-
un, sem við verðum fyrir í dag allt
önnur, en sú sem fólk varð fyrir,
fyrir 20 árum, að ekki sé talað um
fyrir 50 árum eða enn fyrr. Af
þessum sökum er bilið milli við-
horfa, skoðana og mats á lífsins
gæðum foreldra og barna í dag,
miklu meira, en það var áður
fyrr. Félagsmótun unglinga fer
miklu meira fram innan unglinga-
hópsins nú en áður. í flestum til-
vikum getur unglingur samræmt
þá félagsmótun, sem foreldrarnir
annars vegar og kunningja-
hópurinn hins vegar, þrýsta hon-
um inn í, en ef andstæðurnar þar
á milli verða of miklar, er líklegra
að hann velji kunningjahópinn
sem félagslega vimiðun, vegna
þess að þeir eru nær honum í tíma
en foreldrarnir. Verði hann að
velja, er líklegt að unglingaupp-
reisn hans verði harkalegri en ella
hefði orðið. Tækninni fleygir það
hratt fram, að það er ekki orðið
óalgengt, að unglingurinn geti
leiðrétt foreldrið á ýmsum svið-
um og jafnvel viti eða kunni
meira en það. Foreldrar verða
því oft á tíðum fyrr „gamaldags”
nú en áður. Það er því mikilvæg-
ara að halda í viðhorfín og skoð-
anirnar úr kunningjahópnum en
þau, sem foreldrarnir hafa.
Viðhorf og skoðanir mótast í
hóp. Hér áður fyrr mynduðust
þærífjölskylduhópnum. Þekking
byggðist að langmestu leyti á
reynslu og því auðveldast að leita
hennar til þeirra, sem eldri og
reyndari voru. í dag byggist lang-
mest þekking á upplýsingum frá
öðrum, fjölmiðlum og upp-
lýsingaritum ýmiss konar, þannig
að virðing fyrir þekkingu, sem
byggð er á reynslu er ekki alger,
eins og áður var. Þess vegna getur
verið erfitt fyrir ungling að hlusta
á ráðleggingar og skoðanir for-
eldra, ef þær stangast á við það
sem félagahópurinn álítur. For-
eldrarnir gætu hreint og klárt ver-
ið orðnir „gamaldags” í þessum
málum. Auk þess hafa foreldrar
oft á tíðum brugðist rangt við ó-
líkum uppákomum í unglinga-
hópnum. Hver man ekki eftir
viðbrögðum foreldrakynslóðar-
innar á hippaárunum, er strákar
fóru að safna hári? Stúlkur höfðu
gert þetta lengur en elstu menn
muna, en nú var þetta allt í einu
sóðalegt, vonlaust að hirða það
og jafnvel hættulegt. Strákar
voru klipptir gegn vilja sínum,
jafnvel í svefni, og fullorðnir
bundust samtökum um að ráðast
gegn þessum faraldri, þannig að
skólastjórar voru farnir að neyða
stráka í klippingu í skólatíma.
Strákarnir höfðu fyrirmyndir,
bæði stúlkurnar og einnig frá út-
löndum og gátu séð svart á hvítu
að áróður fullorðna fólksins var
helber vitleysa og styrktust því í
þeirri trú, að foreldrarnir færu
með rangt mál og væru bara
„gamaldags”.
I öllum hópum verða til félags-
legir faraldrar. Það sama hefur
gilt um unglinga frá því þeir fóru
að verða sérhópur, með sér-
menningu. Þessir faraldrar hafa
verið tískufaraldrar varðandi
klæðnað, hártísku, reykingar,
alkóhólnotkun, vímuefni, skoð-
anir og viðhorf og fleira í þeim
dúr. Allir þessir faraldrar koma
og fara og eru mismikilvægir og
mishættulegir. Við verðum að
gera okkur grein fyrir hvaða far-
aldrar eru hættulegir og hverjir
ekki. Við verðum einnig að
bregðast við á þann hátt, að ung-
lingarnir taki mark á okkur og að
við náum árangri í áróðri okkar.
Áróður, sem aðeins höfðar til
hræðslu eða til þess að unglingar
séu ekki orðnir nógu gamlir fyrir
þetta eða hitt, hittir að öllum lík-
indum ekki í mark. Á sama tíma
og mikill áróður var uppi gegn
sígarettureykingum á grundvelli
þess að þær væru hættulegar,
byrjuðu margir unglingar að
reykja, og átu bágt með að trúa
því hversu hættulegar þær væru,
þar sem flestir þeirra, sem fyrir
áróðrinum stóðu reyktu og höfðu
gert lengi. Viðhorf þjóðfélagsins
var með reykingum, en þær voru
þó taldar hættulegar. Það var
ekki fyrr en viðhorf þjóðfélagsins
breyttust, að hægt var að fara að
reka áróður, sem höfðaði til við-
horfa og þannig breyta reykinga-
munstri unglinga. Þetta sama
gildir um áróður gegn alkóhól-
notkun unglinga og vímuefna-
notkun þeirra að öðru leyti. Það
eru viðhorfin, sem hafa félags-
mótandi áhrif, en ekki hræðslu-
áróður, sem er ekki í samræmi
við viðhorf þjóðfélagsins.
Á sama hátt og viðhorf mótast í
hóp, er ekki hægt að breyta þeim
nema í hópnum, sem þau urðu til
í, nema einstaklingurinn skipti
um hóp. Lagabreytingar eða ný
lagaákvæði þar um breyta engu,
nema þau breyti smám saman
einnig viðhorfinu. Við gætum
sett lög um það að allir ættu að
ganga afturábak í stað þess að
ganga áfram. Slík lög myndu ætíð
verða brotin, nema til kæmi
viðhorfsbreyting hjá almenningi.
í dag væri sá einstaklingur álitinn
einkennilegur eða skrítinn, sem
gengi ætíð afturábak. Það er því
mikilvægt að gera sér grein fyrir
félagsmótandi áhrifum unglinga-
hópsins og hafa áhrif á viðhorf
hópsins innanfrá, og sjá til þess
að viðhorfin, sem reynt er að
koma inn séu ekki í andstöðu við
þau viðhorf, sem ríkja í viðkom-
andi þjóðfélagi. Ef viðhorfin eru
með vímuefnanotkun, eins og í
mörgum löndum enn þann dag í
dag, skiptir engu máli hversu
hörð lögin eru eða hversu margir
verða fangelsaðir, lögin verða
alltaf brotin í miklum mæli. Sbr.
lög um útivistarreglur barna, sem
enginn virðist taka mark á
lengur.
22 SÍDA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 20. október 1989