Þjóðviljinn - 20.10.1989, Síða 22

Þjóðviljinn - 20.10.1989, Síða 22
r z~ 5 r~ z— V T 7 Ý S 0 V T (o )0 ;/ V )0 IX )3 5 20 T )2 Up )T n lp 3 2 V )é T )2 /9 zö w w~ U r Lh V T II 2Z 23 r zr 0 8 w Ú r r 5 T 5~ € W T Z V 2S 24 u T 5a? "'A 21 II Ý V 2 10 27- 23 W~ 0 II )¥ V 2e V 3 )0 )2 n f 13 J6 r íp z& z r~ n V? v 0 Ý Z 3 $ f 23 zT 7 )(T 2 T 3 n 2 V 9 13 r f 8 21 )3 T H 3 ; W~ T~ 5~ T 13 20 VL Zl )3 & € T z 2 T )T -í 2 8 7 ) 0 1 V V )% 9 u V S~ e 21 2 20 7 31 )l (p 1/ T 2 2J Ý X )l V H )2 0 AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ Krossgáta Nr. 66 Lausnaroröiö fyrir krossgátu nr. 63 var Breiðanes. Dregið var úr réttum lausnum og upp kom nafn Sigríðar Halldórsdóttur, Arkarholti 12, Mosfellsbæ. Húnfærsenda bókina „Þettaeru asnar Guðjón" eftir Einar Kárason. 2 15 zo 3 7 9 0 2A Setjið rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá þekkt bæjar- nafn. Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans, Síðumúla 6, Reykjavík, merkt: „Krossgáta nr. 66“. Skilafrestur er þrjár vikur. Verðlaunin verða send tfil vinningshafa. Verðlaun fyrir krossgátu nr. 66 eru bókin „Snorri skáld í Reykholti" eftir Gunnar Bene- diktsson, sem Heimskringla gaf út árið 1957. MATUR ÓLAFUR GÍSLASON I fiskbúð Hafliða Það lyftist á mér brúnin um daginn þegar ég átti leið að fisk- borðinu í Hagkaupum í Kringl- unni: á boðstólum var smokk- fiskur. Það var að vísu búið að misþyrma hráefninu og brytja það allt niður í smábúta, en hvað um það, smokkfiskur er sjaldgæft nýmeti í íslenskum fiskbúðum. Brúnin var hins vegar fljót að síga þegar ég áttaði mig á verðinu: Hagkaup vildu fá á 13. hundrað króna fyrir kílóið af þessu ljúf- meti. Draumarnir um grillaðan smokkfisk eða fiskispaghettí með smokkfisk- og rækjusósu voru fljótir að hverfa úr huganum og ég keypti ágætt ýsuflak í staðinn. Eg gat þó ekki stillt mig um að spyrja afgreiðslumanninn um skýringu á þessu háa verði. Það er svo mikið óþrifaverk að verka smokkfisk, þess vegna er þetta svona dýrt, sagði af- greiðslumaðurinn. Get ég þá ekki fengið hann óverkaðan? spurði ég. Nei, sagði maðurinn, stutt og laggott, og leit á mig eins og ég væri að biðja um einhvern óþverra. Það var svo nú í vikunni að konan mín átti leið í fiskbúð Ha- fliða við Hlemm og viti menn, var þar ekki heill og óverkaður smokkfiskur á boðstólnum fyrir sléttar 200 kr. kílóið. Konan var fljót að grípa gæsina og kom heim með 3 kíló af smokkfiski sem kostuðu 600 kr. Ég bretti strax upp ermarnar og á um það bil 20 mínútum var búið að verka fenginn: innyflin dregin úr kápunni með hausnum. Maginn klipptur af hausnum með skærum og augun sömuleiðis. Armarnir og hausinn klipptir nið- ur í búta í fiskisósuna. Kápurnar hreinsaðar og gráu himnunni flett af. Þetta voru 15 smokkfiskar, og ég pakkaði því sem ekki þurfti að nota á staðnum í plast og setti í frystinn. Smokkfiskur þolir fryst- ingu tiltölulega vel. Þessi smokk- fiskur, sem var augsýnilega fersk- ur og góður, hefði á verðlagi Hagkaupa kostað á 4. þúsund krónur. Ég hafði samkvæmt þeirri verðlagningu ekki bara ánægjuna af því að verka fiskinn, heldur fékk ég líka um 2.500 kr í vinnulaun á þessum 20 mínútum. Þessi samanburður á fiskbúð Hagkaupa og Hafliða er lær- dómsríkur, því hann fjallar ekki bara um óprúttið okur. Hann fjallar líka um matarmenningu: það að kunna að umgangast hrá- efnið. Annars vegar eru þeir sem ekki bara okra á hráefninu, held- ur gera það líka óþekkjanlegt, þannig að ekki er hægt að átta sig á gæðum þess. Hins vegar eru þeir sem hafa ekkert að fela og kunna að bjóða fram fiskinn eins og hann er. Hvað skyldi annars leynast í karrfgulu ýsukássunni sem boðið er uppá í fiskborði Hagkaupa og fleiri stórmarkaða? P.s. Ég er ekki búinn að borða nema lítinn hluta af smokkfiskn- um ennþá, en fiskisósa með smokkfiski og rækjum, krydduð með hvítlauk, rauðum pipar og steinselju er eitthvað það besta sem maður getur fengið út á létt- soðið spaghettí, sem er stinnt undir tönn. Og ekki sakar ef hægt er að fá svolítið af ferskum skel- fiski - hörpuskel eða krækling - með. Hvernig væri að koma við í fiskbúðinni við Hlemm? -ólg FJOLSKYLDAN SIGTRYGGUR JÓNSSON Um Teiagsiega faraldra Eins og sést af því, sem ég hef verið að fjalla um að undanförnu, er það margvíslegt, sem hefur áhrif á viðhorf okkar og skoðan- ir, félagsmótun, löngun og mat á lífsins gæðum. Ekki er einungis um að ræða uppeldi foreldra, skóla og annarra stofnana, held- ur ekki síður viðhorf og félagslegt aðhald í því umhverfi, sem við ölumst upp í. Undanfarna áratugi hefur breytingin á félagslegu um- hverfí verið hraðari en nokkru sinni fyrr og því er sú félagsmót- un, sem við verðum fyrir í dag allt önnur, en sú sem fólk varð fyrir, fyrir 20 árum, að ekki sé talað um fyrir 50 árum eða enn fyrr. Af þessum sökum er bilið milli við- horfa, skoðana og mats á lífsins gæðum foreldra og barna í dag, miklu meira, en það var áður fyrr. Félagsmótun unglinga fer miklu meira fram innan unglinga- hópsins nú en áður. í flestum til- vikum getur unglingur samræmt þá félagsmótun, sem foreldrarnir annars vegar og kunningja- hópurinn hins vegar, þrýsta hon- um inn í, en ef andstæðurnar þar á milli verða of miklar, er líklegra að hann velji kunningjahópinn sem félagslega vimiðun, vegna þess að þeir eru nær honum í tíma en foreldrarnir. Verði hann að velja, er líklegt að unglingaupp- reisn hans verði harkalegri en ella hefði orðið. Tækninni fleygir það hratt fram, að það er ekki orðið óalgengt, að unglingurinn geti leiðrétt foreldrið á ýmsum svið- um og jafnvel viti eða kunni meira en það. Foreldrar verða því oft á tíðum fyrr „gamaldags” nú en áður. Það er því mikilvæg- ara að halda í viðhorfín og skoð- anirnar úr kunningjahópnum en þau, sem foreldrarnir hafa. Viðhorf og skoðanir mótast í hóp. Hér áður fyrr mynduðust þærífjölskylduhópnum. Þekking byggðist að langmestu leyti á reynslu og því auðveldast að leita hennar til þeirra, sem eldri og reyndari voru. í dag byggist lang- mest þekking á upplýsingum frá öðrum, fjölmiðlum og upp- lýsingaritum ýmiss konar, þannig að virðing fyrir þekkingu, sem byggð er á reynslu er ekki alger, eins og áður var. Þess vegna getur verið erfitt fyrir ungling að hlusta á ráðleggingar og skoðanir for- eldra, ef þær stangast á við það sem félagahópurinn álítur. For- eldrarnir gætu hreint og klárt ver- ið orðnir „gamaldags” í þessum málum. Auk þess hafa foreldrar oft á tíðum brugðist rangt við ó- líkum uppákomum í unglinga- hópnum. Hver man ekki eftir viðbrögðum foreldrakynslóðar- innar á hippaárunum, er strákar fóru að safna hári? Stúlkur höfðu gert þetta lengur en elstu menn muna, en nú var þetta allt í einu sóðalegt, vonlaust að hirða það og jafnvel hættulegt. Strákar voru klipptir gegn vilja sínum, jafnvel í svefni, og fullorðnir bundust samtökum um að ráðast gegn þessum faraldri, þannig að skólastjórar voru farnir að neyða stráka í klippingu í skólatíma. Strákarnir höfðu fyrirmyndir, bæði stúlkurnar og einnig frá út- löndum og gátu séð svart á hvítu að áróður fullorðna fólksins var helber vitleysa og styrktust því í þeirri trú, að foreldrarnir færu með rangt mál og væru bara „gamaldags”. I öllum hópum verða til félags- legir faraldrar. Það sama hefur gilt um unglinga frá því þeir fóru að verða sérhópur, með sér- menningu. Þessir faraldrar hafa verið tískufaraldrar varðandi klæðnað, hártísku, reykingar, alkóhólnotkun, vímuefni, skoð- anir og viðhorf og fleira í þeim dúr. Allir þessir faraldrar koma og fara og eru mismikilvægir og mishættulegir. Við verðum að gera okkur grein fyrir hvaða far- aldrar eru hættulegir og hverjir ekki. Við verðum einnig að bregðast við á þann hátt, að ung- lingarnir taki mark á okkur og að við náum árangri í áróðri okkar. Áróður, sem aðeins höfðar til hræðslu eða til þess að unglingar séu ekki orðnir nógu gamlir fyrir þetta eða hitt, hittir að öllum lík- indum ekki í mark. Á sama tíma og mikill áróður var uppi gegn sígarettureykingum á grundvelli þess að þær væru hættulegar, byrjuðu margir unglingar að reykja, og átu bágt með að trúa því hversu hættulegar þær væru, þar sem flestir þeirra, sem fyrir áróðrinum stóðu reyktu og höfðu gert lengi. Viðhorf þjóðfélagsins var með reykingum, en þær voru þó taldar hættulegar. Það var ekki fyrr en viðhorf þjóðfélagsins breyttust, að hægt var að fara að reka áróður, sem höfðaði til við- horfa og þannig breyta reykinga- munstri unglinga. Þetta sama gildir um áróður gegn alkóhól- notkun unglinga og vímuefna- notkun þeirra að öðru leyti. Það eru viðhorfin, sem hafa félags- mótandi áhrif, en ekki hræðslu- áróður, sem er ekki í samræmi við viðhorf þjóðfélagsins. Á sama hátt og viðhorf mótast í hóp, er ekki hægt að breyta þeim nema í hópnum, sem þau urðu til í, nema einstaklingurinn skipti um hóp. Lagabreytingar eða ný lagaákvæði þar um breyta engu, nema þau breyti smám saman einnig viðhorfinu. Við gætum sett lög um það að allir ættu að ganga afturábak í stað þess að ganga áfram. Slík lög myndu ætíð verða brotin, nema til kæmi viðhorfsbreyting hjá almenningi. í dag væri sá einstaklingur álitinn einkennilegur eða skrítinn, sem gengi ætíð afturábak. Það er því mikilvægt að gera sér grein fyrir félagsmótandi áhrifum unglinga- hópsins og hafa áhrif á viðhorf hópsins innanfrá, og sjá til þess að viðhorfin, sem reynt er að koma inn séu ekki í andstöðu við þau viðhorf, sem ríkja í viðkom- andi þjóðfélagi. Ef viðhorfin eru með vímuefnanotkun, eins og í mörgum löndum enn þann dag í dag, skiptir engu máli hversu hörð lögin eru eða hversu margir verða fangelsaðir, lögin verða alltaf brotin í miklum mæli. Sbr. lög um útivistarreglur barna, sem enginn virðist taka mark á lengur. 22 SÍDA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 20. október 1989

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.