Þjóðviljinn - 06.04.1990, Blaðsíða 12

Endurvinnsla
Pappírssóun á undanhaldi
íslendingar eru mikil pappirs-
þjóð líkt og flestar aðrar Evrópu-
þjóðir. Þeir greina sig þó frá
mörgum öðrum Evrópuþjóðum
að því leyti að þeir bera litla virð-
ingu fyrir þeim þjáningum sem
náttúran verður fyrir vegna fram-
leiðslu pappírs. A meðan margar
aðrar þjóðirflokka pappír frá öðru
sorpi og endurnýta hann svo að
verulegu leyti, finnst íslendingum
hann hvergi eiga heima nema á
öskuhaugum. Þó eru ýmis já-
kvæð teikn á lofti í þessum efnum
enda er Ijóst að með endur-
vinnslu sparast mikil verðmæti
auk þess sem dregið er úr um-
hverfisspjöllum.
Orðið pappír kemur frá Egypt-
um, sem skrifuðu á rúllur sem
þeir bjuggu sér til úr papírus-
plöntunni. Það er þó talið að Kín-
verjar hafi fundið upp pappír eins
og svo margt annað. Fyrstu dæmi
um notkun pappírs eru frá árinu
105 eftir Krist og eftir það tóku
Kínverjar þetta þarfaþing mjög
hratt í þjónustu sína. Það var hins
vegar ekki fyrr en nokkrum
öldum seinna að öðrum þjóðum
tókst að tileinka sér þá tækni sem
Kínverjar beittu við pappírsgerð.
Sífellt meiri
pappír
Á 18. öld vélvæddu menn
þessa framleiðslu og sú tækni hef-
ur verið að þróast allt fram á okk-
ar daga.
Pappírsnotkun eykst nokkuð í
samræmi við aukna velmegun og
aukningin hefur því ekki síst orð-
ið á þessari öld. Það er talið að
pappírsnotkun hafi aukist um sjö
prósent árlega á árunum 1965 til
1975. Þessi gífurlega aukning hef-
ur gert pappírsnotkun að vanda-
máli.
Það er þó talið að Kín-
verjar haf! fundið upp
pappír eins og svo margt
annað. Fyrstu dæmi um
notkun pappírs eru frá
árinu 105 eftir Krist og
eftir það tóku Kínverjar
þetta þarfaþing mjög
hratt í þjónustu sína.
Geysileg skógarflæmi þarf til
þess að sjá íbúum jarðar fyrir
pappír. Til framleiðslu á einu
tonni af pappír þarf um fimm
tonn af viði. Barrtré hafa mest
verið notuð til pappírsfram-
leiðslu, en lauftré, ekki síst hita-
beltistegundir, eru notuð til þess-,
arar framleiðslu í auknum mæli.
En það sem er enn frekari
ástæða til að hafa áhyggjur af er
að framleiðsla pappírs er gífur-
lega mengandi iðnaður og ork-
ufrekur. Búinn er til massi úr
viðnum ýmist með því að tæta
hann í vélum eða með því að
leysa hann upp í efnablöndum.
Þegar massinn hefur verið for-
maður, pressaður og þurrkaður
er hann yfirleitt bleiktur í klór til
þess að gera hann hvítan eins og
við eigum að venjast honum.
Klórmengun
Klórnotkunin hefur verið um-
hverfisverndarsinnum mikill
þyrnir í augum, enda er ljóst að
klór og önnur efni sem notuð eru
við framleiðsluna eru lífríkinu
gífurlega skaðieg.
Aukin pappírsframleiðsla og
vaxandi mengun henni samfara
hafa í auknum mæli opnað augu
manna fyrir nauðsyn þess að
endurnýta þessa vöru. Nú er til
að mynda svo komið að rúmlega
helmingur alls pappírs sem Hol-
lendingar nota er endurunninn.
Vestur-Þjóðverjar standa Hol-
lendingum ekki langt að baki í
Fimm til sex þúsund tonn af dagblaðapappír eru flutt inn árlega, en enda flest ævi sína á öskuhaugum meö tilheyrandi kostnaði og um
hverfisspjöllum. Þessi blöð eru meðal þeirra fáu sem fara’ í endur vinnslu. Mynd Jim Smart.
þessu, en að meðaltali er endur-
unninn pappír um 35 af hundraði
þess pappírs sem EB-löndin
nota. Og eru þau þó ekki öll til
fyrirmyndar í umhverfismálum.
Stjórnvöld ýmissa ríkja hafa
mótað þá stefnu að auka notkun
endurunnins pappírs markvisst
og styðja við bakið á þeim sem
vilja stuðla að endurnotkun.
Svíar tóku
sér tak
Svíar hafa til dæmis tekið sér
tak í þessum efnum svo um mun-
ar. Samkvæmt upplýsingum frá
sænska umhverfismálaráðuneyt-
inu jókst magn endurunnins
dagblaða- og tímaritapappírs úr
90 þúsund tonnum í 344 búsund
tonn frá 1975 til 1986. A sama
tíma jókst söfnun pappírs frá
heimilum úr 65 þúsundum í 260
þúsund tonn.
Almenningur í sumum Evr-
ópulöndum hefur einnig verið
vakinn tii talsverðrar meðvitund-
ar um gildi þess að kaupa endur-
unnar vörur og kaupir þær frekar
en aðrar, jafnvel þótt þær séu
stundum heldur dýrari.
íslendingar eru engir eftirbátar
annarra í pappírsnotkun, en hafa
þann v'afasama heiður að ganga
miklu lengra í pappírssóun en
flestar þær þjóðir sem við viljum
miða okkur við.
Sóunin
Samkvæmt upplýsingum úr
greinargerð með þingsályktun-
artillögu þingmanna Kvennalist-
Til framleiðslu á einu
tonni af pappír þarf um
fimm tonn af viði. Barr-
tré hafa mest verið notuð
til pappírsframleiðslu,
en lauftré, ekki síst hita-
beltistegundir, eru notuð
til þessarar framleiðslu í
auknummæli.
ans um endurnýtingu fluttum við
inn um 36 þúsund tonn af pappír
árið 1986. Skemmst er frá því að
segja að þau tonn fóru að mestu
leyti á haugana utan það sem
geymt er í lengri eða skemmri
tíma.
Pappír sem fluttur er inn til ís-
lands er að mestu leyti ný fram-
leiðsla, ekki endurunninn.
Endurvinnsla pappírs á sér
stutta sögu og brösótta á íslandi.
Nokkrir hafa reynt fyrir sér á
þessu sviði, en hafa orðið að gef-
ast upp. Einu fyrirtæki hefur þó
tekist að lifa af síðan 1984, en það
er Silfurtún, sem hefur verið í
fréttum Þjóðviljans í vikunni.
Að sögn Friðriks Jónssonar,
framkvæmdastjóra Silfurtúns,
byrjaði fyrirtækið mjög smátt, en
náði að framleiða eggjabakka úr
Neytendur geta þekkt endurunn-
ar pappírsvörur á þessu merki.
50 tonnum af dagblaðapappír á
síðasta ári.
Aukin
endurvinnsla
Friðrik segir að fyrirtækið hafi
nú náð að sölsa íslenskan eggja-
bakkamarkað undir sig að mestu
leyti. Það gekk þó lengi vel erfið-
Iega að fá eggjaframleiðendur til
þess að sætta sig við þessa endur-
unnu bakka og enn þráast nokkr-
ir við. Aukningin er þó svo mikil
að Silfurtún stefnir að því að
framleiða eggjabakka úr um 200
tonnum af pappír á þessu ári.
En Silfurtúnsmenn hugsa enn
stærra um þessar mundir og hafa
fengið til liðs við sig ýmsar stofn-
anir og samtök. Þeir hafa fundað
með fulltrúum Hollustuverndar,
Iðntæknistofnunar, Náttúru-
verndarráðs, Sopreyðingar höf-
uðborgarsvæðsins, Endurvinnsl-
unnar og Landvemdar að undan-
fömu og velt upp möguleikum á
enn frekari endurvinnslu.
í því sambandi hefur mönnum
litist einna best á að framleiða
salemispappír, eldhúsrúllur og
fleira þess háttar úr m.a. dag-
blöðum. íslendingar flytja inn
um 1400 tonn af þessum vörum
nú og menn hafa verið að gæla við
að framleiða um þúsund tonn af
þessum vörum úr afgangspappír
hérlendis.
Söðli ríkið um og fari að
nota endurunninn papp-
ír, fylgir það góðu for-
dæmi nágrannaríkja og
gefur öðrum jafnframt
tóninn.
Þetta verður kannað gaum-
gæfilega á næstunni, bæði hvað
varðar fjárfestingar, tækjabúnað
og markaðshorfur.
Ríkiö gefur tón-
inn
Annar angi og ekki síður mikil-
vægur í þessari pappírsumræðu er
notkun innfluttra, endumnninna
pappírsvara. Það snýr bæði að
hinu opinbéra, fyrirtækjum og
hinum almenna neytanda.
Ríkið notar gífurlegt magn af
pappír, klórbleiktum og fínum. í
síðustu viku samþykkti ríkis-
stjórnin hins vegar tillögu Svav-
„Eðlilegra og farsælla er
að reyna að vinna sam-
kvæmt lögmálum náttúr-
unnar, en þar ríkir
jafnvægi sem viðhaldið
er af eðlilegri hringrás
efna.“
ars Gestssonar menntamálaráð-
herra um að móta stefnu í notkun
endurunnins pappírs. Embættis-
mönnum var falið að útfæra þá
stefnu nánar, meðal annars í sam-
ráði við Þjóðskjalasafnið. Söðli
ríkið um og fari að nota endur-
unninn pappír, fylgir það góðu
fordæmi nágrannaríkja og gefur
öðmm jafnframt tóninn.
Pappírsnotkun heimila er einn-
ig þó nokkur, þótt dagblöð séu
undanskilin. Salemispappír, eld-
húsþurrkur, kaffipokar, bréfs-
efni og annað sem notað er á ís-
lenskum heimilum hefur yfirleitt
verið framleitt með miklum nátt-
úrufórnum. Þó eru dæmi þess að
hægt er að fá þessar vömr úr
endurunnum pappír.
Tregöa
kaupmanna
Svanhildur Skaftadóttir hjá
Landvernd benti á það í Þjóðvilj-
anum í gær að verslunareigendur
gerðu lítið í að halda þessum
vörum að neytendum. Þær eru
líka yfirleitt illa merktar og oft
erfitt fyrir neytendur að gera
greinarmun á þeim og öðrum.
Landvernd vill auðvitað hvetja
fólk til þess að taka endurunnar
vörur fram yfir aðrar.
Verslunareigendur virðast
heldur ekki hafa trú á að
neytendur vilji kaupa endurunn-
ar vömr. Þær em nefnilega yfir-
leitt ekki eins fallega hvítar og
hinar.
Maður sem er byrjaður að
flytja inn salernispappír og eld-
húsþurrkur úr afgangspappír seg-
ist hafa fengið mjög misjöfn við-
brögð hjá kaupmönnum þegar
hann hefur boðið vörur sínar fal-
ar. Hann segir kaupmenn tor-
tryggja vömna, ekki síst vegna
útlitsins. Hann segist hins vegar
vera vel samkeppnisfær í verði.
Margt ólært
íslendingar eiga margt ólært
áður en þeir geta farið að bera sig
saman við aðrar þjóðir hvað
endurnýtingu auðlinda varðar og
það gildir ekki aðeins um pappír.
Kristín Einarsdóttir og fleiri
þingmenn Kvennalistans endur-
fluttu fyrir skömmu þingsálykt-
unartillögu um endurvinnslu og
fullnýtingu úrgangsefna. Þær
fluttu tillöguna upphaflega fyrir
tveimur ámm, en þá fékkst hún
ekki afgreidd.
Kvennalistakonur benda á að
ýmislegt fleira en pappír má
endurnota og endurvinna. Þar á
meðal nefna þær málma, gler,
12 SÍÐA-NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 6. apríl 1990