Þjóðviljinn - 06.04.1990, Blaðsíða 19

Ofurraunsær
gamanleikur
Kaþarsis sýnir Sumardag eftir Mrozek. Bára, Skúli, Ellert og
Kári: Alveg yfirmáta grimmt leikrit
Kaþarsis-leiksmiðjan, áður
Gránufjelagið, frumsýnir næst-
komandi mánudag gamanleikinn
Sumardag eftir Slawomír Mroz-
ek. Að Kaþarsins standa sex
leikarar, leikstjóri, raddkennari
og framkvæmdastjóri og hafa
þau eins og fleiri leikhóparfengið
inni í leikhúsi Frú Emilíu, Skeif-
unni 3c. Leikendur í Sumardegi
eru Bára Lyngdal, Skúli Gauta-
son og Ellert A. Ingimundarson,
gestaleikari Kaþarsis. Leikstjóri
er Kári Halldór og Þórarinn Eld-
járn þýddi leikinn úr sænsku.
- Stofnun Kaþarsins var bara
sjálfsögð, segja þau Bára, Skúli,
Ellert og Kári. - Við fórum að
ræða þetta, fyrst tvö og tvö, fjölg-
aði svo smám saman, og þann 7.
desember í fyrra bökuðum við
brauð, átum það og stofnuðum
Kaþarsis. Við höfum sett okkur
það markmið að tóra í þrjú til
fimm ár og reyna á þeim tíma að
vinna að hlutum sem við höfum
áhuga á.
í Sumardegi segir af tveimur
karlmönnum, sem kynnast fyrir
tilviljun þegar þeir lenda í því að
trufla sjálfsmorð hvor annars.
Kona, sem heillar þá báða á leið
hjá og þeir verða sammála um að
fresta dauðastundinni og leita
eftir nánari kynnum við hana.
Slavomir Mrozek er aðallega
þekktur hér á landi fyrir leikritin
Á rúmsjó, sem sett var upp í
Þjóðleikhúsinu 1966 og Tangó,
sem Leikfélag Reykjavíkur sýndi
1967. Hann er virtur smásagna-
höfundur auk þess að vera léik-
skáld, fæddur í Póllandi 1930 og
verður því sextugur á þessu ári.
Mrozek þykir einn merkasti
leikritahöfundur evrópskur af
sinni kynslóð. Fyrsta leikrit hans,
sem athygli vakti var Lögga,
lögga (1956), satíra, sem vakti
litla hrifningu pólskra yfirvalda.
Mrozek fluttist frá Póllandi árið
1963 og hefur verið búsettur í
París undanfarin 22 ár.
Leikarinn
aöalatriðið
Bára, Skúli, Kári og Ellert,
segja sýninguna vera þversummu
þess, sem þau hafi verið að fást
við á æfingatímanum. - Við
gengum ekki út frá neinum fyrir-
fram ákveðnum hugmyndum,
segja þau, - heldur höfum við
prófað alla þá möguleika, sem
okkur hafa komið til hugar og
þeir eru svo margir að við gætum
þess vegna gert margar útgáfur af
sýningunni.
- Við vinnuna höfum við
gengið út frá þeirri reglu að
leikarinn sé aðalatriðið, síðan
komi búningarnir og loks leik-
myndin. Á æfingunum hefur
leitin verið í fyrirrúmi, og hún
hefur verið mikil. Við höfum
miðað við það að leyfa því að ger-
ast, sem vildi gerast og þar með
reynt að skapa þær aðstæður sem
leyfa slíkt.
- Við höfum til dæmis skipst á
að lesa hlutverkin og það hefur
verið mjög skemmtilegt. Það gef-
ur hverjum og einum skýrari
heild af sýningunni að sjá allt í
einu hlutverk sitt frá öðru sjónar-
homi. Verkið er þess eðlis að það
er hægt að vinna það svona, eina
vandamálið hefur verið að það
tekur heldur lengri tíma að læra
textann þegar alltaf er verið að
skipta um hlutverk, þá sérstak-
lega fyrir Ellert og Skúla sem
hafa skipst á hlutverkum alveg
fram undir þetta.
- Allar þessar tilraunir hafa
þýtt að við höfum aldrei komið á
æfingar og vitað að hverju við
gengum. Þetta tímabil óöryggis,
sem flest leikhúsfólk hlýtur að
kannast við að komi upp ein-
hvern tíma á æfingatímanum hef-
ur eiginlega ríkt allan tímann. En
þó óöryggið sé kannski erfitt að
einhverju leyti hefur það fyrst og
fremst verið skemmtilegt. Við
höfum byggt á því sem hver
leikari krefst af sjálfum sér en
ekki leikhúsið eða verkið, þó höf-
undur ráði auðvitað líka, en það
er leikaranna að finna hver sú
krafa er. Með því að vinna á
þennan hátt hafa æfingarnar orð-
ið mjög gefandi og það er óhætt
að segja að hver æfing hafi fært
okkur eitthvað nýtt.
Einfalt verk,
sem ristir djúpt
- Sumardagur er alveg ein-
staklega gott leikrit. Það er sjald-
gæft að rekast á svona einfalt
verk sem þó ristir svo djúpt.
Mrozek hefur verið kallaður
absúrd höfundur, en eins og hann
bendir sjálfur á í viðtali er raun-
veruleikinn alltaf fráleitari en
skáldskapurinn og Sumardagur
er tvímælalaust raunsætt verk,
kannski sérstaklega vegna þess
að það er gamanleikur. Á yfir-
„Það eru engin vandamál í verkinu en það fjallar um fólk sem er í
vanda." Skúli Gautason í hlutverki sínu. Mynd - Jim Smart
borðinu er allt slétt og fellt, en
þetta er samt alveg yfirmáta
grimmt leikrit, það rennur upp
fyrir manni alveg í lokin og þá
verður það enn raunsærra því
grimmdin er af því taginu, sem
maður upplifir dags daglega.
- Ætli það megi ekki segja að
sjálfsímynd hvers og eins sé þema
leiksins. Hvaða áhrif eigin
skoðun og annarra á hverjum og
einum getur haft á líf hans, - án
þess að þetta sé nokkur nafla-
skoðun. Það eru engin vandamál
í þessu verki en hins vegar fjallar
það um fólk sem er í vanda.
Mrozek á það sameiginlegt með
Beckett að hann tekur aðstæður
manneskjunnar, þjappar þeim
saman og býr til einhvers konar
ofurraunsæi sem ekki lýtur
neinum lögmálum nema
leikhússins og vísar aðeins í sjálft
sig og það leikhús sem er í hverj-
um áhorfanda. Og alveg eins og
Beckett er hann alltaf að fjalla
um vonina.
- Talandi um vonir þá erum
við nú að vinna að því að safna að
okkur leikhúsáhugafólki, sem vill
þróa með okkur leiksmiðjuna.
Við ætlum að stofna áhorfend-
afélag í tengslum við Kaþarsis.
Félaginu fylgja engar kvaðir en
við vonum að þetta fólk vilji
koma á æfingar og á sýningar og
segi okkur svo skoðun sína á því,
sem við erum að gera.
- Fyrir okkur væri mjög gott
að venjast því að einhverjir utan-
aðkomandi fylgdust með öllu
ferlinu í stað þess að koma bara á
eina sýningu. Leikhúsfólki hættir
til að einangrast frá áhorfendum,
við höfum sjaldnast tækifæri til
að kynnast sjónarhorni þeirra
nema fyrir einhverja tilviljun.
Draumurinn er svo að vinna
eitthvað upp úr þessu samstarfi
einhvemtíma i framtíðinni. LG
LGARMEÞ
. I I 1» % I
Þýsk sálumessa í Langholtskirkju
Fílharmónía heldur upp á þrítugsafmælið. Anna María Þórisdóttir og
Aðalgeir Kristjánsson: Án dr. Róberts hefði Söngsveitin ekki orðið
annað en nafnið
Söngsveitin æfir Sálumessu Brahms fyrir afmælistónleikana.
Söngsveitin Fílharmónía held-
ur upp á þrjátíu ára starfsafmæli
sitt með afmælistónleikum í
Langholtskirkju á morgun og á
mánudag. Kórinn flytur þá Þýska
sálumessu (Ein Deutsches Req-
uiem) eftir Jóhannes Brahms
ásamt Sigrúnu Hjálmtýsdóttur
sópran, Lofti Erlingssyni barítón
og 42 manna hljómsveit. Stjórn-
andi verður ÚlrikÓlason, sem
verið hefurstjórnandi Fílharmón-
íu undanfarin tvö ár, og kons-
ertmeistari Szymon Kuran.
Þýsk sálumessa er þekktasta og
viðamesta kórverk Brahms
(1833-1897). Textinn er byggður
á ritningargreinum og er megin-
inntak hans huggunarorð til
syrgjenda. Sálumessan er fyrsta
verk Brahms, sem vakti verulega
hrifningu, en hún var frumflutt í
Leipzig árið 1869.
- Þetta er í fjórða sinn sem
Söngsveitin flytur Þýska sálu-
messu, segja þau Anna María
Þórisdóttir og Aðalgeir Krist-
jánsson, sem bæði hafa sungið
með Fflharmóníu frá fyrstu árum
hennar, Aðalgeir frá árinu 1961
og Anna María frá 1965. - Sál-
umessan var annað verkefni
kórsins, var fyrst flutt í nóvember
1961 undir stjórn dr. Róberts
Abrahams Ottóssonar. Við flutt-
um hana svo árið 1966, líka undir
stjórn Róberts, og svo var haldið
upp á tuttugu ára afmæli Fflharm-
óníu með þessu sama verki, en þá
var stjórnandi fenginn frá Bret-
landi og var sör. Það er svolítið
sérstakt við flutninginn núna að
nemandi Guðmundar Jónssonar
syngur barítónhlutverkið méð
okkur en Guðmundur söng það í
hin þrjú skiptin.
Texti Sálumessunnar er sóttur í
þýðingu Lúters á heilagri ritn-
ingu, og það hefur vakið athygli
að nafn Krists kemur hvergi fyrir
í honum. Það hafa ýmsir viljað
draga af því einhverjar niður-
stöður um trúarviðhorf Brahms.
Þó messan væri það verk sem
gerði Brahms frægan vöktu þrír
fyrstu þættirnir litla hrifningu
þegar þeir voru frumfluttir í Vín-
arborg 1867. Messan var síðan
flutt í heild sinni í Hamborg ári
síðar að fimmta kaflanum undan-
skildum, en hann helgaði Brahms
minningu móður sinnar, sem lést
árið 1865. En frumflutningur
Sálumessunnar í endanlegri gerð
var svo loks 18. febrúar í Ge-
wandhaus í Leipzig undir stjórn
Reinecke.
Aðdragandi að stofnun Söng-
sveitarinnar var félagið Fflharm-
ónía, sem var stofnað í apríl 1959
og tilgangur þess var að stofna
samkór, sem flytti stærri kórverk
með hljómsveit. Söngsveitin hóf
æfingar strax um haustið en fyrsta
stjórnin var kosin rétt fyrir fyrsta
konsertinn, sem var ári síðar, en
þá var Carmina Burana flutt með
Þjóðleikhúskórnum.
Ég man vel eftir þessum tón-
leikum, segir Aðalgeir. - Ég var
ekki kominn í kórinn þá, en
Carmina Burana var flutt þrisvar
við mikla hrifningu áheyrenda og
þetta var í fyrsta sinn sem það
verk var flutt hér á landi.
Dr. Róbert Abraham Ottós-
son var fyrsti söngstjóri Fflharm-
óníu og þau Aðalgeir og Anna
María eru sammála um að Söng-
sveitin hefði ekki orðið annað en
nafnið ef hans hefði ekki notið
Mynd: Kristinn.
við. Dr. Róbert var söngstjóri
kórsins til dauðadags, í mars
1974, segja þau, og hann lét kór-
inn flytja hvert stórverkið á fætur
öðru. Undir hans stjórn fluttum
við meðal annars Sálumessur
Verdis, Mozarts og Brahms, Mis-
sa solemnis eftir Beethoven,
Sálmasinfóníu Stravinskís og
Messías eftir Handel höfum við
flutt tvisvar, - og ekki má gleyma
Níundu sinfóníu Beethovens.
- Þegar Róbert féll frá var ver-
ið að undirbúa flutning á Völuspá
eftir Jón Þórarinsson og þá hljóp
Jón í skarðið og stjórnaði verkinu
en það sungum við í tjaldi við
Arnarhól í ágúst 1974. Eftir það
hefur Fflaharmónía haft átta
söngstjóra, em þeir sem voru
lengst eru Marteinn H. Friðriks-
son og Guðmundur Emilsson,
sem báðir stjórnuðu Söngsveit-
inni í fjögur ár. Úlrik Ólason tók
svo við 1988.
Það hafði ekki verið mikið um
að vera hjá okkur þegar hann tók
við, en hann hleypti nýju lífi í
starfið. Við fluttum Requiem
Mozarts þrisvar sinnum í Krist-
skirkju undir hans stjórn, í fyrra
sungum við messu við páfakom-
una og héldum Aðventutónleika
í Kristskirkju í desember.
Við erum nú 86 í kórnum og
kannski hægt að tala um vissan
kjarna, sem hefur verið með frá
upphafi. Kórinn hefur samt tekið
miklum breytingum á þessum
þrjátíu árum, hann var til dæmis
miklu stærri hjá Róbert, 120-130
manns til jafnaðar og einu sinni
vorum við 156. Eins breyttist
verkefnavalið eitthvað eftir að
Róbert féll frá. En það er óhætt
að segja að okkur hafi einkennt
mikil breidd í verkefnavali, við
höfum sungið óratóríur, sinfóní-
ur, messur, óperur svo eitthvað
sé nefnt.
Okkar stærsti sigur er vafalaust
frumflutningur okkar á níundu
sinfóníu Beethovens, hana sung-
um við í konsertformi, fimm sinn-
um fyrir fullu húsi, en þá ákvað
Róbert að hætta þessu. Það næsta
sem við höfum komist í slíkri vel-
gengni var þegar við sungum La
Traviata, en þá urðu sýningar
fjórar, og líka fyrir fullu húsi í
hvert skipti.
Tónleikar Söngsveitarinnar
Fflharmóníu hefjast kl. 16:30 á
morgun og kl. 20:30 á mánu-
dagskvöldið. Aðgöngumiðar eru
seldir við innganginn og í Bóka-
búð Lárusar Blöndal. i p
Föstudagur 6. april 1990 nÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 19