Þjóðviljinn - 06.04.1990, Blaðsíða 13

Friðrik Jónsson, framkvæmda-
stjóri Silfurtúns. Fyrirtækið hóf
starfsemi fyrir sex árum og hefur
smám saman verið að auka
framleiðslu sína. Nú er verið að
kanna hvort ekki sé unnt að fram-
leiða fleira en eggjabakka úr af-
gangspappír. Mynd Jim Smart.
gúmmí, timbur, sag, plast og
fleira. Pær leggja til að endur-
vinnsluiðnaður verði látinn njóta
bestu kjara, t.d. með skattaíviln-
unum og orku á hagstæðu verði
utan álagstíma. Þær segjast telja
líklegt að neytendur verði fúsir til
þess að flokka sorp frá heimilum
sínum og stuðla þarinig að því að
hægt verði að endurnýta ákveðin
efni.
Þær minna á í greinargerð með
tillögu sinni að jörðin er ekki
óþrjótandi nægtabúr og að
neysluþensla undanfarinna ára
hafi leitt til þess að sífellt er
gengið á auðlindir jarðar. Síðan
segir í greinargerðinni:
„Mikil verðmæti eru fólgin í
því ógrynni úrgangs sem til fellur.
Háum fjárhæðum er nú varið til
eyðingar á sorpi og úrgangi með
ýmsum aðferðum. Þessu er
brennt, það er urðað eða því
jafnvel sökkt í sæ án þess að hugs-
að sé um hvaða áhrif það hefur á
lífkerfið. Eðlilegra og farsælla er
að reyna að vinna samkvæmt lög-
málum náttúrunnar, en þar ríkir
jafnvægi sem viðhaldið er af eðli-
legri hringrás efna. Úrgangur úr
einni deild er nýttur sem hráefni
fyrir aðra.“
-gg
Eitt af skilyrðum lífsins á jörð-
inni er sá eiginleiki hennar (sem
stórs hlutar með mikinn massa, 6
- með 23 núllum kílógrömm) að
toga í allt sem á yfirborðinu er og
hrærist. Togkrafturinn er nefnd-
ur þyngdarkraftur eða bara
þyngd (stundum aðdráttarkraft-
ur). Auðvelt er að „mæla“ hann
með því að lyfta tveimur misstór-
um lóðum og finna mismuninn.
En þyngdarkrafturinn verkar
ekki bara á milli jarðar og fyrir-
bæra á henni heldur milli eining-
anna í alheiminum, bæði stórra
og smárra. Hann er einn af fjór-
um skilgreindum frumkröftum
náttúrunnar.
f sem stystu máli er sagt að
massar (,,hlutir“) verki hvor á
annan með jafn stórum gagn-
stæðum krafti og er stærð hans
háð massa hlutanna (þá
BEGGJA hlutanna ef við hugs-
um okkur tvo hluti) en einnig
fjarlægðinni á milli þeirra. Kraft-
urinn er stærri eftir því sem mass-
arnir eru stærri en minnkar með
vaxandi fjarlægð milli þeirra
(reyndar hratt því um er að ræða
tölu í 2.veldi en það er tala (t.d. í
metrum) margfölduð með sjálfri
sér). Þessi framsetning er frá 18.
öld.
Hugtakið massi segir til (sem
tala með einingu t.d. 1 kg) um
efnismagn fyrirbæranna. Við
notum reyndar hugtökin massi og
þyngd oftast yfir það sama, látum
massahugtakið eiga sig og segjum
bara að þyngd manns sé 70 kg
þegar við ættum að nota orðið
massi því þyngdin er eiginlega
kraftur (um 700 Newton) sem
jörðin togar með í kílógrömmin
sjötíu - sjálfur þyngdarkraftur-
inn. Þessi ruglingur er meinlaus
og allir sáttir við að tala um að
maðurinn teljist 70 kg þungur í
daglegu tali.
Skoðum nú áhrif þyngdar-
kraftsins nánar. Maðurinn sem er
70 kg þungur (hefur massann 70
kg ef við viljum vera vísindaleg í
tali) verður fyrir u.þ.b. 700 Newt-
ona krafti á yfirborði jarðar og sá
kraftur togar niður á við. í frjálsu
falli (sleppum loftmótstöðunni)
veldur krafturinn því að maður-
inn eykur fallhraða sinn jafnt og
þétt. Viðbótin á sekúndu (kölluð
þyngdarhröðun) er hraða-
aúkning upp á 10 metra á sek-
úpdu. Eftir 3 sek. er harðinn orð-
inn 30 metrar á sek. En maðurinn
FRAMHALDS-
AÐALFUNDUR
í samræmi við ákvörðun aðalfundar Eignar-
haldsfélagsins Iðnaðarbankinn hf,, sem haldinn
var hinn 17. janúar s.l., er **ér með boðað til
framhaldsaðalfundar í félaginu, sem haldinn
verður í Súlnasal Hótei Sögu, Reykjavík, hinn
25. apríl n.k. og hefst kl. 16:00.
Dagskrá:
Aðalfundarstörf skv. ákvæðum greinar 4.06. í
samþykktum félagsins.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir
hluthöfum eða umboðsmönnum þeirra í
íslandsbanka, Lækjargötu 12, 2. hæð, frá
18.apríl n.k. Ársreikningur félagsins, ásamt
tillögum þeim, sem fyrir fundinum liggja, verða
hluthöfum til sýnis á sama stað.
Tillögur, sem hluthafar vilja leggja fyrir
fundinn, þurfa að hafa borist stjórn félagsins í
síðasta lagi 17. aprfl n.k.
Stjóm Eignarhaldsfélagsins
Iðnaðarbankinn hf
8 ÚR RÍKI flfW rli cj p ARI TRAUSTI GUÐMUNDSSON SKRIFAR
NÁTTÚRUNNAR HK m
1
Massi togar í massa
togar líka í jörðina með um 700
Newtona krafti en bifar henni
ekki upp að fótum sér (af því hún
er svo þung). Tveir álíka mass-
amiklir hlutir myndu aftur á móti
dragast hvor að öðrum og mæt-
ast. Fari sami maður (jafn massa-
mikill eða jafnþungur í daglegu
tali) til Tunglsins toga bara 115
Newton í kílógrömminn 70 og
hraðaaukingin í frjálsu falli verð-
ur bara 1,7 metra hraði á sek. á
hverri sekúndu. Mannveran er
léttari en hún hefur áður þekkt (
en í raun ekki massaminni) og
stekkur auðveldlega hæð sína.
Orsökin er auðvitað sú að tunglið
er bæði massaminni og ummáls-
minni hnöttur en jörðin og þynd-
garkrafturinn þar aðeins 1/6 hluti
af togkrafti jarðar í manninn.
Hefði Júpíter fast yfirborð (það
er gaskennt) og maðurinn stæði
þar, yrði hann fyrir um tvöföld-
um þeim þyngdarkrafti sem hann
kannaðist við frá jörðu og í kfló-
grömmin 70 toga þá um 1400
Newton og vinur okkar þættist
heldur þungur á sér.
Þyngdarkraftur milli tveggja
manna sem sitja hlið við hlið er
hverfandi og áhrifin finnast ekki;
þyngdarkraftur milli tveggja
stórra skipa sem mætast á sjó er
líka hverfandi en auðvitað
HAFA þessir massar allir örveik
áhrif hver á annan, strangt til
tekið.
Vísindamenn geta hagnýtt sér
þyngdarkraftinn við rannsóknir,
t.d. til þess að finna “létt“ eða
„þung“ jarðlög (olíu eða málma),
til að fylgjast með hegðan kviku-
hólfa undir eldfjöllum og til þess
að ákvarða suma eiginleika him-
inhnattanna. Og rannsóknir á
þyngdarkraftinum í alheiminum
eru einn af lyklunum að gátum
um uppruna, þróun og framtíð
alheimsins. Það ætti að vera
Massamiðja
jarðar,
— um 6
miljón miljón
miljón miljón
kg
Tveir „hlutir" - maður og jarökúlan, - toga hver I annan meö
jafnstórum gagnstæðum krafti. Massi mannsins er mikki
minni en jarðar og hefur hún því vinninginn.
Maöurinn dregst að jöröinni.
öllum í mun að skilja undirstöðu-
atriði þyngdarlögmálsins og von-
andi hefur pistillinn hjálpað þar
til.

ttHl

SCOUTLUX
+ 25° C — -h 8° C
Þyngd 1.900 gr.
Verð kr. 6.590,-
FEMUND
+ 25° C — 4-10° C
Þyngd 1.900 gr.
Verð kr. 9.980,-
TRAIL 50
50 lltrar
Þyngd 900 gr.
Verð kr. 5.490,-
PANTHER
65 lítrar
Þyngd 1.800 gr.
Verð kr. 9.990,-
LYNX4
60 lltrar
Þyngd 1.100 gr.
Verð kr. 5.990,-
-S/kARAK FRAMÚR
Snorrabraut 60
Símar: 12045 — 624445
Raðgreiðslur. Póstsendum samdægurs.