Þjóðviljinn - 01.06.1990, Blaðsíða 11

Lillan í
Reykjavík
Þaö erfagnaðarefni að leiklist-
in skuli nú vera í öndvegi á dag-
skrá Listahátíðar. Stjórn Lista-
hátíðar á mikið lof skilið fyrir að
hafa tekist að fá hingað þær sýn-
ingar sem boðið er uppá. Það er
makalaust til þess að hugsa að i
einni svipan verður Reykjavík að
háborg leiklistar, með
nafntogaðan hollenskan leikhóp
- Mexíkanska hundinn-goðs-
ögnina Kantorfrá Póllandi (fólk
fer í pílagrímsferðir um hálfan
hnöttinn til að sjá sýningarnar
hans og til er fólk sem hefur dokt-
orsgráðu í Kantorog leikhúsi
hans) og síðast en ekki síst eitt af
því besta sem sést hefur á sviði á
Norðurlöndum, þ.e. uppfærslu
Lilla T eatern í Helsinki á Leikhúsi
Nikítas gæslumanns sem er leik-
gerð Kama Ginkas frá Lettlandi á
sögunni Deild 6 eftir Tsjekov.
Þegar leiksýning verður ein-
stök upplifun fyrir áhorfandann
er næsta ógjörningur að finna rétt
lýsingarorð til að miðla gæðum
hennar til annarra. Orðin fá hol-
an hljóm, enda búið að gatslíta
hástigi allra lýsingarorða í auglýs-
ingum á húmbúkki. í staðinn
grípur maður í öxlina á viðkom-
andi og nánast hvæsir framan í
hann „þú verður að sjá þessa sýn-
ingu“. Leikhús Nikítas gæslu-
manns er þannig sýning. Þú verð-
ur að sjá hana.
Kama Ginkas leikstýrir. Hann
færir heim geðsjúkrahússins, eins
og Tsjekov Iýsir honum, fram til
okkar tíma. Sá heimur er raun-
verulegur, áþreifanlegur og
ógnvekjandi. Leikur, leikstjóm,
leikmynd, lýsing - allir þættir
sýningarinnar samtvinnaðir af
snilld. Meðal leikaranna er Asko
Sarkola. Einn af sjaldgæfum
galdramönnum leiksviðsins.
Ólíkur öllum. Margir muna sjálf-
sagt eftir honum úr nafntogaðri
sýningu Lillunnar á „Umhverfis
jörðina á 80 dögum“, sem hér var
sýnd 1972, þar lék hann Fílías
Fogg. Og Borgar Garðarsson
leikur með. Sjálfan Nikíta gæslu-
mann. Sigrún Valbergsdóttir
Asko Sarkola og Marcus Groth í hlutverkum sínum í Leikhúsi Nikítas gæslumanns.
Listahátíð
Lillan á Deild 6
Lilla Teatern sýnir Leikhús Nikítas gæslumanns í íslensku óperunni
Einn af fjölmörgum góðum gest-
um Listahátíðar er leikflokurinn
LillaTeaternfrá Finnlandi. Flokk-
inn þarf vart að kynna því að
þetta er í þriðja skipti sem Lillan,
eins og hópurinn kallast í dag-
legu tali, sækir landið heim.
Sýningin í farteski flokksins að
þessu sinni er Leikhús Nikítas
gæslumanns sem byggt er á verk-
inu Deild 6 eftir Tjekov. Sýning-
ar Lille Teatern verða tvær, 3. og
4. júní í íslensku óperunni og
hefjast kl. 20.30.
Lille Teatern á fimmtíu ára af-
mæli á þessu ári. Fyrstu árin sýndi
hópurinn mestmegnis kabaretta
og revíur en á sjötta áratugnum
tók það miklum breytingum og
mótaðist sem eitt mesta framúr-
stefnuleikhús á Norðurlöndun-
um undir stjórn Vivica Bandler.
Leikstjóri hópsins nú er Lett-
lendingurinn Kama Ginkas.
Ginkas skrifaði textann að
Leikhúsi Nikítas gæslumanns
upp úr 1970, þá var hann starf-
andi í Sovétríkjunum. Leikurinn
gerist á geðsjúkrahúsi og deilir á
skoðanakúgun yfirvalda. Ginkas
átti á um tíma erfitt uppdráttar í
Sovétríkjunum vegna pólitískra
skoðana sinna, og var verkið af
þeim sökum ekki sett upp fyrr en
Ginkas yfirgaf Austurblokkina.
Óhætt er að segja að Lille Teat-
ern sé eitt af markverðustu
leikhúsum Norðurlandanna, og
hafi verið það lengi. Sýningin
Leikhús Nikítas gæslumaður hef-
ur verið á verkefnaskrá hópsins
frá 1988. Hvarvetna hefur hópn-
um verið hrósað í hástert fyrir
stórfenglega og frumlega sýn-
ingu. Þegar Lillan fór í leikför um
Norðurlöndin áttu gagnrýnendur
vart orð til að lýsa hrifningu sinni.
Finnar þykja um þessar mundir
NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 11
fremstir í flokki norrænna
leikhúsmanna, þó má geta þess
að sýningin um hann Nikíta ber
ekki síður einkenni þess sem er
að gerjast í sovéskri leiklist nú,
sem eru áhrif leikstjórans Gink-
as.
Efni leikritsins um Nikíta
gæslumann er mjög við hæfi nú
þegar þjóðfélög Austur-Evrópu
eru að opnast og sannleikurinn
um aðbúnað í fangelsum og geð-
sjúkrahús að koma í ljós.
Þegar hefur verið getið um fyr-
irmynd leikritsins, söguna Deild
6 eftir Tjekov, hún kom út árið
1892 og vakti athygli og skoðana-
deilur. Leikritið gerist á geð-
sjúkrahúsi þar sem starfar læknir-
inn og áhugaheimspekingurinn
Ragin. Hann reynir að sannfæra
sjúklinga sína um að frelsið búi
innra með manninum og ytri að-
stæður skipti þar engu. Fyrir
þessar skoðanir er Ragin sjálfur
lokaður inni á hælinu. Þar lendir
hann ásamt öðrum sjúklingum í
klónum á gæslumanninum
grimma Nikíta.
Sá sem túlkar ruddamennið
Nikíta er enginn annar en Borgar
Garðarsson. Asko Sarkola sem
leikur lækninn Ragin er íslend-
ingum einnig góðkunnur, en
hann er einn þekktasti leikari
Norðurlandanna.
Leikritið verður eins og áður
sagði sýnt £ íslensku óperunni á
hvítasunnu og annan í hvíta-
Listahátíð
Andlitsmyndir
Sigurjóns
í Lauganesi
Næstkomandi sunnudag opnar í Listasafni Sig-
urjóns Ólafssonar sýning á andlistsmyndum lista-
mannsins. Sýningin er framlag safnsins til Listahá-
tíðar.
Þetta er fyrsta sýningin sem haldin er sem ein-
göngu er helguð andlitsmyndum eða portrettum
Sigurjóns. Eftir listamanninn liggja nær tvöhundruð
slík verk unnin í gifs, brons, leir og stein.
Gerð andlitsmynda var ætíð snar þáttur í list-
sköpun Sigurjóns, en stíll hans og efnismeðferð
tóku sífelldum breytingum. Sýningin gefur heildar-
mynd af andlitsmyndum Sigurjóns og er elsta verkið
barnshöfuð frá árinu 1927 en það yngsta frá 1980.
Á sýningunni eru meðal annars fjöldi portretta
sem aldrei hafa komið fyrir almennings sjónir hér á
landi áður, þar á meðal brjóstmynd af Þorvaldi
Skúlasyni sem Sigurjón gerði af honum í Kaup-
mannahöfn árið 1933.
Sýningin verður sem áður segir opnuð á sunnu-
daginn 3. júní. Hún verður opin um helgar frá kl.
14-18 og mánudags, miðvikudag og fimmtudags-
kvöld frá kl. 20 til kl. 22. de-
Móðir mín eftir Sigurjón Ólafsson gerð árið 1938.