Þjóðviljinn - 01.06.1990, Blaðsíða 15

99
Hann
Jón, í einu kvceða þinna,
„Kristur dansar í Cannes", segir
þú:
„Nú strýkur golan laufunum yfir andlit mitt, og það er gott,
því hann hefur lagst til hvíldar í garði mínum
og fuglarnir hvísla söngvum að blómunum
því hann er gleði dagsins og skógarins og brosir
í öllum hreyfingum mínum og fer skjálfandi hlátri um hjarta mitt
er ég geng til brunns að sœkja honum vatn. “
ei hrollkulda heimsins“
Seg mér, minnist þú á Krist í
öðru kvœði?
Jón þagði við, en svaraði svo:
Eflaust. Mér hefur alltaf þótt
hann áhugaverður.
Ætt og uppruni
Pú munt fœddur alþingis-
hátíðarárið?
Já, við vestanverðan Eyjafjörð
við Galmarsströnd, í Pálmholti,
það gerðist í maí, í miðjum sauð-
burði. Afi minn og amma höfðu
búið í í Pálmholti, en þá um vorið
höfðu foreldrar mínir hafið þar
búskap. Um líkt leyti stofnaði
föðurbróðir minn þar nýbýli.
Hvað hétu foreldrar þínir?
Þuríður Jónsdóttir og Kjartan
Ólafsson, og voru bæði af norð-
lenskum ættum. Rekja þarf ég
þær langt aftur, áður en ég finn
mér forföður eða formóður utan
Norðurlands. Móðir mín var
dóttir Jóns Jónssonar, stórbónda
á Hálsi í Svarfaðardal, en kona
hans var Guðrún Guðmunds-
dóttir. Áttu þau ekki barn sam-
an. Þegar systir Guðrúnar dó,
tóku þau hjónin fimm barna
hennar í fóstur. Þegar þau voru
upp komin, eignaðist afi minn
telpu með fósturdóttur sinni. Sú
telpa varð móðir mín.
Var faðir þinn líka Eyfirðing-
ur?
Já, hann var frá Syðri Bakka,
skammt undan Pálmholti, nær
sjónum. Fram undan bænum er
Bakkeyri. Frá þeirri eyri var áður
fyrr nokkur útgerð. Utlendingar
höfðu þar skip og stunduðu bæði
þorskveiðar og hákarlaveiðar.
Syðri Bakki var á þeim tíma talin
góð jörð ýmissa hlunninda
vegna. Ásamt búskap hafði
Ólafur afi minn lengstum útgerð,
á þorsk og hákarl, og var sjálfur
skipstjóri. En hann var ekki síður
þekktur fyrir smíðar sínar. Þegar
ég man fyrst eftir mér, var tré-
smíðaverkstæði uppi á lofti í
framhúsi, sem hann hafði byggt
framan við gamla bæinn, og
norðan við það var smiðja með
fýsibelg. Hafði hann með hönd-
um viðgerðir og smíðar fyrir fólk í
sveitinni og jafnvel nærliggjandi
sveitum. Búskapurinn varð hon-
um eins konar aukavinna, þótt
hann stæði í slætti. Það var frem-
ur amma mín og synir þeirra, sem
sinntu búskapnum.
Hvernig voru húsakynni í
Pálmholti í bernsku þinni?
Þetta var stór bær, og inn í
hann lágu löng göng, nokkuð
dimm. Ur þessum göngum var
innangengt í fjósið, sem varsunn-
an við bæinn. Þegar ég fæddist,
bjuggu foreldrar mínir í bað-
stofu, sem var þrjú hólf, suður-
hús, norðurhús og miðbaðstofa.
Frammi var gamla stofan, eins og
hún var kölluð, og norðan við
hana var framhúsið sem afi minn
reisti. Bjuggu þarna oft tvær eða
þrjár fjölskyldur. Þegar ég var
orðinn sjö ára, fluttum við í
timburhús, sem faðir minn hafði
byggt þama á hlaðinu.
Höfðu foreldrar föður þíns
búið á Syðri Bakka?
Amma mín var þaðan. Þar
höfðu faðir hennar og afi búið, en
móðir ömmu minnar var dóttir
Björns Þorlákssonar bónda í
Fomhaga í Hörgárdal, Hall-
grímssonar bónda í Skriðu. Sá
Þorlákur átti mörg börn. Þekkt-
ast þeirra var Jón Kærnested,
sem Jónas Hallgrímsson, vinur
hans og sveitungi, orti eftir. Börn
Hallgríms föður Þorláks dreifð-
ust og settust nokkur að í
Þingeyjarsýslu, og eru af þeim
komnir merkir Þingeyingar, Ben-
edikt á Auðnum, Guðmundur á
Sandi, Laxamýrarfólkið, Jónas
frá Hriflu, svo nokkrir séu nefnd-
ir.
Lastu mikið í bernsku?
Mig langar til að minnast á
föðuroróður minn, áður en við
höldum lengra, Anders Olsen
Ólafsson. Hann var heitinn eftir
vini Ólafs afa míns, norskum
bónda, sem drukknaði. Kona
þess norska bónda var af fyrri
Pálmholtsætt, okkur óskyldri, en
af henni er Tryggvi Emilsson og
hefur frá henni sagt. Anders Ol-
sen föðurbróðir minn átti aldrei í
búskap. Á sumrin var hann verk-
stjóri í vegavinnu, en veturna var
hann í Pálmholti við bókband,
sem hann hafði lært á Akureyri.
Batt hann inn fyrir lestrarfélagið í
sveitinni og ýmsa fleiri. Mikið var
þá af bókum heima á vetrum.
Föðurbróður mínum var ekki um
það gefið, að við værum að hnýs-
ast í bækurnar. Stundum gaf
hann mér þó leyfi til þess og
stundum stalst ég til þess. Las ég
þess vegna talsvert mikið þegar
ég var strákur. Frá þessum árum
eru mér minnisstæðar ýmsar
bækur m.a. skáldsögur Gunnars
Gunnarssonar, Jóns Trausta,
Guðmundar Hagalín o.fl., einnig
kvæði og sögur Guðmundar á
Sandi og Rubyat, að ógleymdum
fyrstu bókum Ólafs Jóhanns Sig-
urðssonar og nokkrum unglinga-
bókum. Anders Olsen var
kommúnistinn þar í sveitinni,
eins og menn orðuðu það. Hann
fór ungur maður til Danmerkur
og ég hygg að hann hafi þar
kynnst sósíalisma.
Pú elst sem sagt upp í Pálm-
holti?
Já, skólaskylda var þá frá 10
ára aldri, en á barnaskóla fór ég
hálfs tíunda árs. Þar var mjög
góður kennari, Árni Björnsson,
heiðursfélagi í ungmenna-
félaginu, líklega einn af stofnend-
um þess. Ég held, að ég búi enn
að því, sem hann hafði að miðla.
Barnaskólanám mitt varð að
venjulegum hætti. Ég fermdist
hjá séra Sigurði Stefánssyni
vígslubiskup á Möðruvöllum í
Hörgárdal, skemmtilegum fróð-
leiksmanni.
Kveðskapurog
endurfæðing
Þú muntþá fermdur vorið, sem
lýðveldið var stofnað?
Já, en ég veiktist. Það varð
veikleiki í hnjánum á mér, og átti
ég þrjú ár í þeim veikindum.
Stundum var ég svo hress, að ég
gat tekið þátt í bústörfum, stund-
um gat ég það ekki. Ég var þá
byrjaðuraðyrkja. Faðir minn var
vel hagmæltur, þótt hann flíkaði
því lítt. Hann neitaði alltaf að
fara með sömu vísuna tvisvar, svo
ég man ekki vísu eftir hann. En
þegar þeir komu saman, hann og
bræður hans, nágrannar og vinir,
og fengu sér í glas, mátti heyra að
hann gat ort og það vel. Ánnar
föðurbræðra minna, Ólafur Ól-
afsson, orti bæði eftirmæli og
önnur ljóð, töluvert mikið, en
hann var með dálítinn búskap
skammt frá okkur, á öðrum bæ,
þar sem heitir Ytri Bakki. Og
rændi minn, Sigurður Svein-
bjömsson, gaf út tvær ljóða-
bækur. Ég kynntist þannig
snemma vísnagerð. Á þessum
árum gekk ég í ungmennafélagið
í sveitinni og varð mikill áhuga-
maður um málefni þess. f Kaup-
félag Eyfirðinga gekk ég svo ung-
ur, að ég þurfti til þess leyfí, en
var vel tekið. Þá varð ég einn
stofnenda Félags ungra Fram: -
sóknarmanna í Eyjafirði.
Hvað tók síðan við?
Ég fór í Héraðsskólann á Laug-
um í Þingeyjarsýslu og var þar
þrjá vetur. Þar var gott bókasafn,
sem Páil H. Jónsson kennari sá
um. Þá fyrst kynntist ég bókum
Halldórs Laxness og Þórbergs
Þórðarsonar. Þær höfðu ekki ver-
ið keyptar í lestrarfélaginu í
sveitinni heima. Bréf til Láru las
ég á einni náttu, vakti alla nóttina
til að lesa bókina, gat ekki hætt.
U m morguninn fór ég á fætur sem
sannfærður kommúnisti, en hafði
háttað kvöldið áður sem Fram-
sóknarmaður. Á Héraðs-
skólanum voru bæði piltar og
stúlkur. Bekkir voru þrír. í fyrsta
bekk munu hafa verið um 40
nemendur, líklega 20-30 í öðrum
bekk og um 10-20 í hinum þriðja,
svonefndri gagnfræðadeild.
Fyrsta vetur minn var skólastjóri
Hermann Hjartarson, sem verið
hafði prestur á Skútustöðum,
mætur maður, síðan Sigurður
Kristjánsson. Vistin þarna var
um margt holl og góð.
Aldrei skal hætta
þinn róður
Þú sagðist hafa farið að yrkja
rétt eftir fermingu?
Svona 15-16 ára gamall. Ég
minnist ekki að hafa fengist við
að yrkja í barnaskóla. Þá Ias ég
ljóðabækur Tómasar Guð-
mundssonar, sem ég hafði fengið
hjá Anders Ólsen, þá fluttum út á
Akureyri, en við heimsóttum
hann, þegar við fórum í
kaupstaðinn. Einnig ljóð þeirra
Guðmundar Frímanns og Steins
Steinarrs.
Hefurðu geymt nokkur þessara
fyrstu Ijóða þinn?
Ég á hér gamla kompu með
nokkrum þeirra. Að svo mæltu
réttir Jón mér stflabók með svar-
brúnum hörðum spjöldum og
brúnum kili, sem geymir hand-
skrifuð ljóð á 140 síðum. í einu
þeirra „1. maí“, er annað fímm
erinda á þessa leið:
„Nú angar jarðar ungi gróður,
aldrei hœtta skal þinn róður,
því, verkamaður, vit,
að daprist loginn, draumar
hverfi,
drukkið verður senn þitt erfi.
Pitt starf er þrotlaust strit. “
(1953)
Aftur á móti segir í öðru kvæði
„Dropinn“, frá hinu sama ári,
(1953):
„Og dropinn sem datt í hafið
drukknaði og týndist um leið.
Hann grunaði ei hrollkulda
héímsins
sem hans í djúpinu beið.
Þótt einstakan dreymi drauma
í djúpinu kaffærast þeir.
-Þeir, sem með fjöldanum ferðast
fjarlœgjast sjálfa sig meir. “
Eigum við að ræða fleira frá
þessum árum?
Þegar Frjáls þjóð fór að koma
út, kynntist ég málflutningi Þjóð-
varnarmanna. Fannst mér Þjóð-
varnarmenn standa nærri
upphaflegum sjónarmiðum ung-
mennafélaganna. Sendi ég bréf
suður og gekk í Þjóðvarnar-
flokkinn. Síðan stofnuðum við Fé-
lag Þjóðvarnarmanna í Eyjafirði,
og varð ég fyrsti formaður þess. I
því voru ýmsir mætir menn.
Nefni ég til Björn Halldórsson
lögfræðing á Akureyri, Hjört
Eldjárn Þórarinsson bónda á
Tjöm í Svarfaðardal og Stefán
Halldórsson á Hlöðum. Bauð
Þjóðvarnarflokkurinn fram í
Eyjafirði 1953, og var Stefán á
Hlöðum efstur á lista okkar, en
Stefán Karlsson handrita-
fræðingur í öðru sæti.
Suöur — á
verkfallsvakt
Hvað lagðir þú fyrir þig að
Héraðsskólanum loknum?
Anders Olsen útvegaði mér
þá, haustið 1954, vinnu hjá kunn-
ingja sínum, Kristjáni bakara, í
Kristjáns-bakaríi. Ætiaðist hann
til að ég lærði brauðgerð. Einn af
bökurunum þar hét Emil Ander-
sen. Norður kom skömmu fyrir
jól sonur hans, Sæmundur, sem
var á Kennaraskólanum,
skemmtilegur piltur. Hann hafði
þau áhrif á mig, að ég fór suður
með honum eftir áramótin, í
byrjun janúar 1955, en samferða
okkur var Björn Sigurðsson,
sonur vígslubiskupsins á Möðra-
völlum, en hann var líka í
Kennaraskólanum. Freysteinn
Gunnarsson skólastjóri tók mér
opnum örmum. Var ég í skólan-
um um veturinn.
sér að mér með nokkrum þjósti:
„Þú yrkir rímað?“ Spurningin
kom flatt upp á mig og ég hváði.
Kom þá í ljós, að bókakaup-
maðurinn var Jón úr Vör. Ég
hafði nokkrum sinnum áður séð
hann, en kunni ekki deili á hon-
um. Á Héraðsskólanum hafði ég
lesið Þorpið. Spurði hann mig,
hvort ég ætti eitthvað af ljóðum.
Niðurstaðan varð sú, að ég fór til
hans með nokkrar skrifblakkir,
með ljóðum mínum. Tók hann
þær heim með sér. Nokkrum vik-
um síðar leit ég aftur inn í forn-
bókabúðinni í Traðarkotssundi.
Úr skrifblökkunum hafði hann
tínt úr eins konar úrval. Sagði
hann það fullboðlegt til prentun-
ar. Bað hann mig að sýna það
Jóni Óskari og Einari Braga, og
það gerði ég. Þeir lásu þetta úrval
eða úrtak yfir. Mæltu þeir báðir
með, að það yrði gefið út. Ragnar
Jónsson í Smára var þá helsti út-
gefandi ljóða. Handritið komst í
hendur Kristjáns Karlssonar,
sem bað mig að hitta Ragnar í
Listamannaskálanum en þar stóð
yfir Kjarvalssýning. Þar var mér
sagt að Ragnar væri farinn, svo ég
fór að skoða málverkin. Allt í
einu kemur hlaupandi til mín
dökkhærður maður í úlpu og spyr
hvort ég hugsi til útgáfu. Hann
stemmning yfir Tjarnargötu 20.
Og nú hleyp ég yfir nokkur ár: Ég
stofnaði fjölskyldu 1968.
Tengdamóðir mín heitir Val-
gerður Þórarinsdóttir. Hún hafði
alist upp hjá ættfólki sínu í Döl-
unum, á Fellsströnd. Uppeldis-
bróðir hennar hét Gestur Sveins-
son. Sá ég hann einu sinni heima
hjá tengdaforeldrum mínum og
kynntist eftir það syni Gests, sem
Svavar heitir. Atvikin höguðu því
svo, að Svavar fór með mér á
Tjarnargötu 20 og lét skrá sig í
Æskulýðsfylkinguna. Það hefur
hann rifjað upp í viðtali í Þjóð-
viljanum. Meðal þeirra, sem ég
kynntist í Sósíalistafélaginu var
Stefán Ögmundsson.
Umgekkstu mikið skáld og
listamenn á þessum árum?
Já, helstu samkomustaðir voru
auk kaffihúsa í Unuhúsi við
Garðastræti, þar sem Einar Bragi
bjó og hjá Ástu Sigurðar og Þor-
steini frá Hamri sem bjuggu við
Nesveg. Þarna kynntist maður
ýmsum listamönnum. Ég . kom
líka stundum til Arnfríðar
Jónatansdóttur skáldkonu sem
bjó ásamt Guðrúnu móður minni
í bragga í vesturbænum.
Ef ég man rétt, kom önnur
Ijóðabók þín út 1961?
Já, Hendur borgarinnar eru
Viðtal við
Jón frá Pálmholti
Hvernig þótti þér að koma til
Reykjavíkur?
Éftirminnilegast er mér verk-
fallíð mikla, í mars-apríl, fórum
við Björn Sigurðsson á verkfalls-
vakt. Ég var nokkrar nætur á
verkfallsvakt. Þá kynntist ég Sig-
urði Guðnasyni, formanni Dags-
brúnar, og héldust þau kynni
okkar við. Tókum við stundum
tal saman á götum og gatna-
mótum. Guðmundi J. Guð-
mundssyni kynntist ég líka í verk-
fallinu.
Lastu Birting?
Fyrsta hefti Birtings keypti ég í
Bókabúð KRON í Bankastræti
veturinn 1955. Sá Broddi
Jóhannesson mig fletta því í
kennslustund, gekk til mín og
spurði: „Var þetta að koma út?“
Fór hann með heftið upp í púltið
og fór mest-öll kennslustundin í
umræður um það. Fannst mér
merkilegt, að Broddi skyldi
bregðast svo við.
Var Kennaraskólinn þá þrír
eða fjórir vetur?
Fjórir, að mig minnir. Við
héldum hójtinn þrír, Björn Sig-
urðsson, Úlfur Hjörvar og ég.
Hættum við allir námi eftir annan
bekk.
Hvernig hafðir þú ofan affyrir
þér næstu ár?
Ég vann ýmsa vinnu, Á sumrin
var ég ýmist í sfldarvinnu fyrir
norðan eða í byggingarvinnu hér í
bænum eða í kaupavinnu úti á
landi, en í kaupavinnu fór ég til
að sjá mig um.
Ætlar þú aö
gefa út?
Ortirðu?
Stuttu eftir að ég kom til
Reykjavíkur, birti ég fyrstu
kvæðin mín, í Frjálsri þjóð og
Þjóðviljanum, að mig minnir, og
síðan í tímaritum. Þegar ég
kynntist bænuim, stundaði ég
fornbókasölur. Éitt sinn er ég
kom í fombókasöluna í Traðar-
kotssundi, vék bóksölumaðurinn
sagðist tilbúinn að gefa ljóðin út,
ef ég sætti mig við hlut af upp-
laginu sem höfundarlaun. Ég hef
líklega samþykkt það, og maður-
inn kvaddi og fór. Ég spurði svo
að því frammi hvort maðurinn
sem fór væri ekki Ragnar í Smára
og það reyndist rétt. Þessi fyrsta
bók mín kom síðan út þá um
haustið 1958 og nefndist Okomn-
ir dagar.
íhenni segirþú: „Orð eru ekki
frjáls frekar en menn því þau eru
bundin pappírnum eins og menn-
irnir jörðinni. “ Er ritað mál rík-
ara í skáldum en mælt mál?
Það mun undir ýmsu komið.
Var þetta upphaf samstarfs
ykkar Ragnars Jónssonar?
Ragnar bauð mér nú að borga
mér 1.000 kr. á mánuði gegn því
að fá ritverk mín til útgáfu. Tók
ég því boði. En það varð ekki fyrr
en 1961, að ég fór með annað
handrit að ljóðabók til hans til
útgáfu. Hendur borgarinnar eru
kaldar, kom út það ár.
Hvernig gekk að innheimta
launin?
Hann stóð við loforð sitt. Og
það var gaman að innheimta rit-
launin. Að Ragnari varð ekki
gengið á neinum vísum stað.
Fljótlega fór ég að sitja fyrir hon-
um árla morguns við dyr Sund-
hallarinnar. Stundum tók hann
mig upp í jeppann, og í honum
fór ég marga ökuferðina með
honum. Hann bauð mér líka
heim til sín, en heimili hans var
næstum annað Unuhús. Þangað
komu Jóhannes Kjarval, Þor-
valdur Skúlason, Valtýr Péturs-
son og fleiri.
Pólitík og
skáldskapur
Tókstu þátt í félagslífi í Reykja-
vík?
Um það leyti, sem Ókomnir
dagar komu út, gekk ég í Sósíal-
istafélag Reykjavíkur á skrifstofu
þess í Tjarnargötu 20, hjá Jóni
Rafnssyni. Á þeim árum var
kaldar. I henni er „Kristur dansar
í Cannes“.
Skáldsaga, Orgelsmiðjan, var
þriðja bók þín, ef ég man rétt.
Já, Orgelsmiðjan kom út
haustið 1965, en þá um haustið
gaf Helgafell líka út tvær aðrar
skáldsögur, aðra eftir Ingimar
Erlend Sigurðsson, hina eftir Jó-
hannes Helga. Fjaðrafok varð í
kringum þessar sögur. Saga Ing-
imars gerðist á Morgunblaðinu,
þar sem hann hafði verið blaða-
maður, og saga Jóhannesar.
Helga var svipaðs efnis. Þótt
Orgelsmiðjan væri ólíks efnis,
urðu umræðurnar um allar þrjár í
senn. Það var talað um Helga-
fellssögurnar, og fengu þær frem-
ur harða dóma í fjölmiðlum.
Þú hefur verið áfram á
launum?
Ragnar greiddi mér áfram hin
umsömdu laun, þótt verðgildi
þeirra kunni að hafa fallið dálítið,
munaði um það samt. Gaf Ragn-
ar síðan út eftir mig safn tólf smá-
sagna 1968, Tilgang í lífinu. Og
var það fjórða og síðasta bókin
eftir mig, sem hann gaf út.
En ári áður 1967 kom út þriðja
Ijóðabók þín, Blóm við gang-
stéttina?
Handritið að henni hafði ég
sýnt kunningja mínum og félaga,
Sigurjóni Þorbergssyni, sem rek-
ur fjölritunarstofuna Letur. Þeg-
ar hann hafði lesið handritið yfir,
spurði hann: „Á ég bara ekki að
gefa þetta út?“ Átti ég ekki á því
von, en féllst á það. Blóm við
gangstéttina var fyrsta bókin, sem
Sigurjón gaf út.
En þær eru nú orðnar býsna
margar.
Þær skipta tugum, og er það
merkileg saga út af fyrir sig.
Rímaðir þú í þeirri bók sem í
þínum œskukvæðum?
Það get ég ekki sagt, en þar er
þó þessi vísa:
„Urgar í grjóti úfinn sjór
ákaft bylta sér ránardætur
skjótast um loftið skýin þung
skjálfa strengir og titra rætur
jörðin hamast í heitum söng
himnarnir opnast
um miðjar nætur.
Og þú hefur síðan birt all-
nokkrar Ijóðabækur?
Fjórðu ljóðabókina Undir
hamrinum sendi ég frá mér 1973,
og gaf ísafold hana út. Á eftir
fylgdu Vindurinn hvílist aldrei
1978, þá ljóðakver, Þakyfir engið
1980 og loks Heimsmyndir 1982.
í Heimsmyndum mun vera
kvœði þitt „Gullin“?
Já, og það hljóðar svo:
„Undir stórum steini sunnan í
ásnum
liggja gullin mín grafin.
Jörðin sem ég lék mér á í æsku
hefur tekið við þeim
og grafið þau niður í mold
sem árin hafa hlaðið upp.
Þarna liggja þau í moldinni
hornin mín og leggirnir
kjálkarnir mínir og völurnar.
Enginn mun leita þeirra. “
(bls. 53)
Hefur þú ekki sent frá þér
barnasögu?
Jú, eina, Ferðin á Sœdýra-
safnið 1979.
Og Æri Tobbi er þér kær?
1972 komu út Vísur Æra
Tobba. Iðunn gaf þær út og sá ég
um útgáfuna. Eg var um tíu ár að
safna vísunum saman.
Og þú hefur tekið til hendi við
minninga- og samtalsbækur?
Ég færði í letur Minningar
Guðmundar Jónssonar frá Sel-
bekk, síðar á Ingunnarstöðum í
Geiradal og Péturs Guðjóns-
sonar, formanns Flokks manns-
ins.
Leigjendafélagið
Svo við víkjum að öðru, þá hef-
ur þú haft allmikil afskipti af fé-
lagsmálum, einkum Leigjenda-
samtökunum.
Nú eru liðin um það bil 10 ár frá
því Leigjendasamtökin voru
stofnuð. Ég hef alla tíð verið
leigjandi hér í borg, fyrst í her-
bergi, en í íbúð, síðan ég stofnaði
fjölskyldu 1968. Þótt sjálfur væri
ég oftast heppinn með leigusala,
vissi ég, að engin lög voru um
gagnkvæm réttindi og skyldur
leigjenda og leigusala. Til dæmis
var enginn tilskilinn uppsagnar-
frestur. Aftur á móti vissi ég, að í
nágrannalöndunum var slík lög-
gjöf. Við kunningja mína fór ég
að ræða stofnun samtaka
leigjenda 1968, þeirra á meðal
við Aðalheiði Bjarnfreðsdóttur
og Birnu Þórðardóttur. Aðal-
heiður sagði strax: „Stofnum
bara félag." Síðan útveguðum við
okkur fundarstað og auglýstum
stofnfund, en á honum flutti
Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður Dagsbrúnar, erindi.
Samtökin voru stofnuð og ég var
kosinn formaður og var það í 7 ár,
til 1985. Allan þann tíma rákum
við skrifstofu. Við gengum á fund
ýmissa valdhafa og ræddum við
þá um lagasetningu, en okkur
varð lítið ágengt í fyrstu. En þeg-
ar Magnús H. Magnússon frá
Vestmannaeyjum varð félags-
málaráðherra, gengum við á hans
fund. Þegar við höfðum borið
upp erindi okkar, svaraði Magn-
ús strax: „Við skipum bara
nefnd.“ Og nefnd skipaði hann.
Hverjir voru í nefndinni?
Við fengum Ragnar Aðal-
steinsson hrl. til að sitja í henni af
okkar hálfu, Páll S. Pálsson var
frá Húseigendafélaginu og Sig-
urður E. Guðmundsson frá ráð-
herra. Þegar nefndin hafði samið
drög að frumvarpi, lásum við það
yfir og æsktum nokkurra
breytinga á því. Frumvarpið var
síðan samþykkt á Alþingi með
sumum breytingum okkar.
Hvenær var Búseti stofnaður?
Fimm eða sex árum eftir stofn-
un Leigjendasamtakanna, komu
í stjórn þeirra tveir menn, ný-
komnir frá námi í Svíþjóð, Jón
Rúnar Sveinsson og Ingi Valur
Jóhannsson. Þeir áttu hug-
myndina að Búseta. Þeir skrifuðu
bréf til slíkra félaga í Svíþjóð.
Síðan fengum við boð um að
senda þrjá menn á námskeið frá
þeim. Fórum við þrír á vikunám-
skeið í Stokkhólmi, Jón Rúnar,
Jón Ásgeir Sigurðsson, þá blaða-
maður á Þjóðviljanum og ég.
Heim komnir stofnuðum við
Búseta. Ég baðst undan kjöri í
stjórn, mér þótti nóg að vera í
stjórn Leigjendasamtakanna.
Búseti tók strax til starfa. Að
nokkrum árum liðnum hafði
hann komið upp blokk í Grafar-
vogi, sem raunar er enn eina
fullgerða blokk hans. Að Búseta
munu nú standa um 20 félög víðs
vegar á landinu. Reynir Ingi-
bjartsson, sem verið hefur fram-
kvæmdastjóri hans frá upphafi,
segir mér, að aðsókn í þau sé sí-
fellt að aukast.
Að lokum, hvað ertu nú að
skrifa?
Ég var að ganga frá handriti á
bók með prósaljóðum. Tvö
þeirra birtust í síðasta hefti Tíma-
rits Máls og menningar. Þetta eru
endurminningar. Fleira er að
brjótast um einhvers staðar innra
með mér.
Reykjavík, 2. ágúst 1989
Haraldur Jóhannsson
Jón frá Pálmholti. (Ljósm. Jim Smartl
14 SlÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 1. júní 1990
Föstudagur 1. júní 1990 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 15