Þjóðviljinn - 27.07.1990, Síða 4

Mynd Jim Smart.
Er við BHMR að sakast þótt
samningur bandalagsins valdi
ríkisstjórninni, ykkur og ef til vill
þorra landsmanna andvökunótt-
um?
Ég hef nú sofið ágætlega og í
sjálfu sér ekki haft miklar áhyggj-
ur af þeim samningi. Það er ekki
verið að saka BHMR um eitt eða
annað. Hins vegar er ljóst að þeg-
ar einhverjir samningar hafa ver-
ið gerðir, kjarasamningar eða
viðskiptasamningar, og þeir
standast ekki er náttúrulega eðli-
legast að aðilar samningsins reyni
að finna á því flöt hvernig þeir
geti unnið áfram saman. í þessu
tilviki er það staðreynd að það
gengur ekki upp að einhver hóp-
ur geti fengið launahækkanir
alltaf umfram aðra og byggt á
þeim grunni sem aðrir hafa lagt.
Nú lá þessi samningur fyrir og
var öllum Ijós þegar þið sömduð í
febrúar.
Já, já, og við ræddum við full-
trúa BHMR um það og gerðum
þeim grein fyrir því að BHMR
ætti að okkar mati að vera með í
þjóðarsáttinni og endurskoða
sinn samning út frá þeim megin-
línum sem þar var verið að
leggja. Það var ekki vilji fyrir því
hjá þeim þá. Við gerðum þeim
líka grein fyrir því að okkar fé-
lagsmenn myndu gera kröfu um
að allir fylgdu þjóðarsáttinni.
Margir hópar hjá okkur féllust á
að bíða með leiðréttingar og for-
sendan fyrir því var að allir aðrir
hópar í þjóðfélaginu myndu gera
það sama. Það tókst með alla
ógerða samninga hingað til innan
ASÍ. Það tókst líka að stöðva að-
ila sem voru farnir af stað, t.d.
verkfræðinga í einkageiranum.
Hefði það ekki verið gert hefðu
fleiri komið á eftir.
Málið er einfaldlega þetta: Eru
allir eða bara sumir tilbúnir að
taka þátt í þessu?
Þið vissuð á sínum tíma að
BHMR var ekki tilbúið að taka
þátt í þjóðarsáttinni, en samt var
skrifað undir hana.
Það var bara grundvallaratriði
að ná þeim samningi og þótt þeir
vildu ekki ganga inn á þá braut á
þeim tíma, var ekki hægt að Iáta
tvö til þrjú þúsund launþega af
tugum þúsunda ráða ferðinni.
Það gengur ekki upp.
Ykkur var þá Ijóststrax í janúar
og febrúar að þessi staða sem nú
er gœti komið upp?
Mér var það fyllilega ljóst að
þessi staða eða einhver lík gæti
komið upp. Félagsmenn okkar
spurðu þegar við vorum að fara
yfir samningana, hvað yrði með
hina hópana sem koma á eftir og
ætla alltaf að taka meira. Verður
því eitthvað breytt? Svar okkar
var: Það er grundvallaratriði í
samningnum að aðrir fylgi á eftir.
Og að því munum við vinna eins
og við getum.
Ennúer þessi staða komin upp.
Er það ekki dálítið undarleg staða
fyrirykkur í ASÍað þurfa beinlín-
is að semja um það við atvinnu-
rekendur og ríkisstjórnina hvern-
ig eigi að bregðast við kauphœkk-
unum annarra samtaka launa-
fólks? Jafnvel að treysta á laga-
setningu?
Við erum ekki að semja við
vinnuveitendur eða ríkisstjórn-
ina um hvað þeir eigi að gera. Við
höfum ekki verið í samningavið-
ræðum við ríkisstjórnina um það.
Ríkisstjórnin leggur áherslu á
að hafa samráð við ykkur.
Ríkisstjórnin hefur óskað eftir
samráði við aðila um hvernig þeir
geti fullnustað það atriði í okkar
samningi sem segir að launaþró-
un annarra verði á sama veg og
hjá okkur. Og auðvitað hefði ver-
ið eðlilegast að ríkið hefði tekið
upp viðræður við BHMR strax að
loknum okkar samningi. En það
var ekki gert og ég sé ekki ástæðu
til að vera að saka menn mikið
um það- Við stöndum bara
frammi fyrir ákveðnum staðr-
eyndum og ákveðnu verki sem
verður að leysa.
Var þá ekki hœgt að reikna
BHMR-samninginn inn í þjóð-
arsáttina?
Það hefði ekki verið nokkur
vandi að segja sem svo: gott og
vel, til viðbótar við 1,5 prósent og
1,5 prósent tökum við 4,5 prósent
líka. Hvers vegna ekki? Vegna
þess að þessi samningur BHMR
felur í sér að BHMR hefði þá átt
að fá þá hækkun líka. Svo það er
sama hvað við hefðum samið um
háar hækkanir og það er sama
hvað verðbólgan hefði þá orðið
há, samningur BHMR gerir bara
ráð fyrir að bandalagið skuli
alltaf fá meira. Slíka tengingu á
milli samninga getur ASÍ ekki
liðið. Það myndi einfaldlega þýða
að ef við ætluðum að leiðrétta
laun okkar lægst launuðu félags-
manna fengju aðrir hópar sömu
hækkanir út á það. Það hefur að
vísu verið að gerast á undanförn-
um árum en það er það sem þjóð-
arsáttin á að skera á.
BHMR fór í langt og strangt
verkfall í fyrra og náði samning-
um sem fólu í sér óverulegar
launahœkkanir. Þessi leiðrétting
sem nú á að koma að hluta er talin
hafa leyst verkfallið á sínum tíma.
Ein og sér þarf hún ekki að hafa
veruleg áhrif á verðbólgu. Hvers
vegna getur ASÍ þá ekki sætt sig
við að BHMR haldi þessari
hœkkun?
Þetta er ekki bara spurningin
um 4,5 prósent.
Ég spyr beint um þau.
Þessi leiðréttingarviðmiðun í
samningi BHMR er enn óþekkt
stærð. Hún gæti þess vegna orðið
níu prósent eða meira. Þú spyrð
hvort þessi 4,5 prósent myndu
ekki hafa veruleg áhrif á verð-
bólguna. Það má vel vera. En við
getum ekki varið það gagnvart
okkar félagsmönnum að þeir
þurfi að bíða með leiðréttingu og
segja svo við aðra: Þið þurfið
ekki að bíða.
Það verður eitt yfir alla að
ganga. BHMR eins og aðrir hafa
notið þeirra ávaxta sem hafa orð-
ið af þjóðarsáttinni og það eiga
menn líka að meta.
Einar Oddur Kristjánsson seg-
ist hafa haft ástæðu til að ætla það
í febrúar að BHMR samningur-
inn yrði aftur tekinn. Höfðuð þið
einhverja ástæðu til að ætla það?
Nei. Hins vegar gerði ég mér
alltaf vonir um að þetta mál yrði
leyst með einhverjum hætti milli
ríícisins og BHMR. Við fengum
engar yfirlýsingar um það frá
ríkisstjórninni að BHMR-
samningurinn yrði iátinn niður
falla og báðum að sjálfsögðu ekki
um það.
Kemur annað en lagasetning til
greina til þess að leysa þessa deilu
þannig að þjóðarsáttin haldi?
Fyrsti möguleikinn er auðvitað
sá að BHMR gangi inn í þessa
þjóðarsátt og taki þessa leiðrétt-
ingarprósentu á sama tíma og
launahækkanir eru í samningum
annarra, í desember og mars.
Ég geri mér hins vegar grein
fyrir að það verður erfitt fyrir þá
eftir sex vikna verkfall að þurfa
að breyta svo. En menn verða að
meta það hver áhrif heildarsamn-
ingarnir hafa haft á kjör þeirra
eins og annarra.
Örn Friðriksson er á beininu
Lagasetning
er eina
úrræðið
Kjarasamningur BHMR og úrskurður
f élagsdóms um 4,5 prósent hækkun til
félagsmanna BHMR er túlkuð þannig aðhún
stefni febrúarsamningunum í hættu. ASÍ hefur
krafist sambærilegrar hækkunar, en segir
jafnframt Ijóst að enginn græði á víxlverkunum
launa og verðlags. Örn Friðriksson, varaforseti
ASÍ, er á beininu
Annar möguleikinn er sá að
við svíkjum okkar félagsmenn og
segjum: það er allt í lagi þótt ein-
hver hópur fái meiri launahækk-
anir en þið fáið. Það gerum við
ekki.
Þá sýnist mér málið vera í slík-
um hnút að við höfum fyrir fram-
an okkur samning sem er sjálf-
virkur hækkunarsamningur upp á
endalausar kauphækkanir og
endalausar verðhækkanir ef ekki
verður að gert. Það verður að
höggva á þann hnút.
Hver á að gera það?
Ef BHMR og ríkisstjórnin
koma sér ekki saman um niður-
stöðu, verður ríkisstjórnin eða al-
þingi að taka ákvörðun.
(Jm hvað?
Um hvernig má stöðva þessa
sjálfvirku vítisvél.
Með lögum?
Það er ekki hægt að gera það
nema með lögum.
Hvernig myndi ASÍ bregðast
við efsett yrðu lög á BHMR?
Ég skal ekki segja um hvernig
ASI myndi bregðast við.
Hvernig hugnast þér hugmynd-
in?
Mér sýnist málið bara vera
komið í þá sjálfheldu að lög séu
óhjákvæmileg. Mín persónulega
afstaða í þessu er sú að maður
geti ekki endalaust sagst vera á
móti lögum á einhver tiltekin
svið, hvort sem það eru samning-
ar eða annað. Það geta verið svo
vitlausir samningar í gangi að það
verði að setja lög. Það er innihald
laganna sem skiptir máli. Þetta er
mín persónulega skoðun. Ég held
hins vegar að ASÍ sé ekki tilbúið
og hafi aldrei verið tilbúið til þess
að óska eftir lagasetningu í þessu
máli.
En samtsjáið þið enga aðra leið
út úr þessu?
Það er engin leið önnur nema
að láta vaða hér uppi verðbólgu
upp á tugi eða hundruð prósenta.
Það sem þú hefur sagt hér að
ofan er talsverður áfellisdómur
yfir ríkisstjórninni. Þú segir
samninginn vitlausan og telur að
ríkisstjórnin hefði átt að ræða við
BHMR miklu fyrr.
Ég sagði það í upphafi að það
mætti hafa langt mál um hverjum
væri um að kenna. Það sem
skiptir máli núna er að menn
viðurkenni að þessir hlutir ganga
ekki upp og breyta út frá því. Eg
stend ekki mikið í því að velta
mér upp úr því hvað einn eða
annar hefur gert mikil mistök.
Það sem skiptir mestu er að mis-
tökin verði lagfærð. Ég nenni
ekki að skammast út í ríkisstjóm-
ina eða aðra fyrir að hafa gert
mistök.
Byggist hinn margumtalaði
efnahagsárangur ríkisstjórnar-
innar bara á því að launafólk sætt-
ir sig við litlar eða engar kjarabæt-
ur?
Ég vil ekki segja að þetta sé
efnahagsárangur eða efnahags-
stefna ríkisstjórnarinnar. Þetta er
fyrst og fremst stefna og árangur
aðila vinnumarkaðarins. Við
verðum að líta á þetta í samhengi.
Það eru allir sammála um að við
verðum að komast út úr þessari
óðaverðbólgu sem við höfum
haft. Það tekur tíma. Það þarf að
skapa hér ákveðin skilyrði og þau
eru meðal annars að það sé ekki
innbyggt í tölvubúnað og hugsun-
arhátt fólks að það verði í öllu að
gera ráð fyrir svo og svo mikilli
verðbólgu. Það þýðir að það þarf
að komast á stöðugleiki í ákveð-
inn tíma.
Það er alveg klárt að það er
fyrst og fremst launafólk sem hef-
ur lagt það til sem þarf til þess að
skapa stöðugleika. Það hefur það
gert með því að kaupmáttur hef-
ur meira að segja rýrnað frá 1.
janúar. Þessu gerðum við okkar
félagsmönnum grein fyrir á sín-
um tíma.
Þetta gerist til þess að skapa
stöðugleika og til þess að geta
byggt upp varanlegan kaupmátt
sem á að geta skilað sér strax á
næsta ári. Þann grundvöll viljum
við ekki láta eyðileggja.
Þetta var einnig spurning um
atvinnustig. Það er alveg ljóst að
það væru miklu fleiri fyrirtæki
farin yfir og fleiri væru atvinnu-
lausir ef óðaverðbólga hefði
haldið áfram. Við í ASÍ búum
ekki við æviráðningu eða varan-
legt atvinnuöryggi. Þetta eru
þættir sem við þurfum líka að
taka með í reikninginn.
Samt er atvinnuleysi meira en
áður.
Já, og það væri hryllilegt
ástand ef verðbólgan hefði fengið
að geysa áfram.
-gg
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 27. júlí 1990