Þjóðviljinn - 28.09.1990, Síða 10

Þjóðviljinn - 28.09.1990, Síða 10
KE&'«« ' ■ ■v v’tL K j ) jj f tNf fJ0(á " r f 'i ** í % x \ } m m 1 í .. -aPís. WSf. i % m m Hugvekja um sigur Þótt ég hafi haldið mig að verulegu leyti á fáfömum slóðum í sumar og lítið fylgst með stórtíð- indum úr þjóðlífinu, hefur það ekki farið fram hjá mér, að mögn- uð hugsjón er nú farin að ganga ljósum logum á skerinu, og eru framkvæmdamenn þegar orðnir áfjáðir í að boða hana gjörvallri heimsbyggðinni, þannig að sem flestir geti meðtekið fagnaðarer- indið. I okkar merkantílu veiði- stöð em þetta svo mikil gleðitíð- indi, að andinn tekst ósjálfrátt á lofl og óskar þess heitast að geta faðmað allan heiminn í fögnuði. Og þar sem hvert hugarástand er veröld út af fyrir sig og leitar effir innra samræmi, beinir hugurinn sjóngeislunum að öllu því sem já- kvætt má finna í tilverunni, eink- um og sér í lagi því sem hefur af einhverjum ástæðum farið fram hjá mönnum, og reynir að safna því saman inn í veröldina þannig að innréttingin verði ekki aðeins feilnótulaus heldur einnig sem fjölskrúðugust. Jákvæðasta hlið tilvemnnar á okkar tímum er tvímælalaust hin- ir miklu sigrar vísindanna, - þeir sigrar sem vísindamenn hafa smám saman verið að vinna með þrotlausu og fómfúsu starfi sínu áratug effir áratug. En því fer þó fjarri að allir þessir sigrar hafí komist inn á spjöld sögunnar, enda má segja, að þeir hafi verið svo margir og örir gegnum tíðina og spjöldin svo takmörkuð og lítt teygjanleg, að sagnaritaramir, sem áttu að halda þeim til haga, hafi verið í jafnvondri aðstöðu og púkamir frægu á fjósbitanum. Þannig gerðist það t.d. fyrir einum tveimur áratugum, að vís- indamenn í Vestur-Evrópu unnu mjög mikinn og glæsilegan sigur, sem ég var svo heppinn að fylgj- ast með, svo og nokkrar miljónir útvarpshlustenda á þeim tíma, en hefur samt harla lítið verið haldið á lofti síðan. Munu þeir jafnvel vera margir sem þekkja ekki ein- stök atriði í þessu vísindalega knock-out, þótt það sé óneitan- lega harla lærdómsríkt og líklegt til að efla bjartsýni. Oröaskak viö sérvitringa Málsatvik vom á þá leið, að á þessum tíma vom gerðar ýmsar áætlanir um að bjarga hagvexti og framfömm á Vesturlöndum með því að reisa sem flest og stærst kjamorkuver á öllum þeim stöð- um þar sem unnt væri að hola slíkum báknum niður. Þá risu skyndilega upp einhverjir sérvitr- ingar og furðufuglar sem kölluðu sig umhverfisvemdarmenn og tóku þeir að breiða út þær kenn- ingar, að alls kyns hætta fylgdi kjamorkuverum af þessu tagi: í þeim gætu orðið bilanir eða jafn- vel sprengingar og þá kynnu geislavirk efni að berast út í um- hverfið og menga gróðurmold, loft og lög, við starfsemi þeirra mynduðust alls kyns úrgangsefni sem mikill vandi væri að losna við, þar sem þau héldust geisla- virk og lífshættuleg í þúsundir ára, og ekki bætti það úr skák að yfirvöld virtust alls staðar ætla að forðast umræðu, feia allar upplýs- ingar sem vendilegast og kveða niður gagnrýni neð bellibrögðum. Væm þau jafnvel líkleg til þess, ef einhvers staðar yrði óhapp í kjamorkuveri, að breiða yfir það og gefa eins litlar upplýsingar og hægt væri. Spraðurbassar þessir höfðu nokkuð hátt á tímabili, og fór svo að lokum, að þessi tíðindi bámst til vísindamanna, þar sem þeir sátu síðskeggjaðir, sveittir og bognir yfir glösum sínum og mælitækjum. Brá þeim mjög í brún og sáu þeir að við svo búið mátti alls ekki standa: þótt það væri engan veginn á þeirra sviði - og raunar fyrir neðan þeirra virð- ingu - að standa í orðaskaki við fáfróða sérvitringa, rann þeim blóðið til skyldunnar og geystust þeir þegar fram á vígvelli fjöl- miðlanna. Og það vantaði heldur ekki að þeir stæðu sig glæsilega. Finnst mér að það hljóti að vera ein af stóm stundunum í lífi manns að hafa átt þess kost að fylgjast með slíkum atburði í beinni útsend- ingu á þeim stað, þar sem atlagan var einna hörðust, þótt ýmsir aðr- ir virðist furðu gleymnir. Meinlaus úrgangur Vísindamönnunum var það þegar í lófa lagið að gera um- hverfisvemdarmennina bera að hinni verstu fáfræði. Sýndu þeir fram á það með ljósum og ein- foldum rökum, að þessir menn mgluðu saman kjamorkuveri og kjamorkusprengju: slíkt væri vit- anlega hin versta íjarstæða og þar af leiðandi væri algerlega loku fyrir það skotið að nokkur sprenging gæti nokkum tíma orð- ið í nokkm kjamorkuveri, - það lægi í hlutarins eðli að slíkir stað- ir væm ekki aðeins fyllilega ör- uggir heldur líka glópheldir. Úr- gangsefnin væm lítil og fremur meinlaus og síst alvarlegra vandamál en úrgangur ffá hvaða iðnaði öðmm, og hvað væm um- hverfisvemdarmenn að fjasa um slíkt meðan þeir létu sér í léttu rúmi Iiggja alla mengunina frá landbúnaðinum, allt taðið... Síð- asta atriðinu þurftu vísindamenn- imir ekki að svara: nærvera þeirra sjálfra í fjölmiðlum sýndi að eng- inn vildi fela upplýsingar eða koma sér undan umræðum, þvert á móti. Þetta var þó ekki allt og sumt: vísindamennimir gengu skrefi lengra og sýndu fram á að um- hverfisvemdarmennimir vom einfaldlega á móti framfomm og stefhdu að því að hverfa aftur til miðalda, þegar menn vom ofur- seldir hjátrú, hungursneyðum, galdraofsóknum, svartadauða og rafmagnsleysi. Fordæmiö frá Tsémóbíl Umhverfisverndarmönnum varð svarafátt, þegar þeim var sagt svona miskunnarlaust til syndanna, og er það skjalfest að þeir gripu til röksemda sem hljóta að teljast neðan þindar í bókstaf- legri merkingu: á frægri ljósmynd af mótmælaaðgerðum gegn kjamorkuveri á landamæmm Frakklands og Sviss má nefnilega sjá hvar umhverfisvemdarmenn standa í langri og litríkri röð og múna á laganna verði. En þegar standa hvort gegn öðm heilabú fæmstu vísindamanna og bak- hlutar umhverfisvemdarmanna má heita nokkuð augljóst hvað er þyngra á metunum, og því vom kjamorkuverin reist. En því er ekki að neita, að þrátt fyrir þennan sigur vom vís- indamenn víða í Vestur-Evrópu nokkuð sárir og reiðir: Þeim fannst að allt of mikil orka og tími hefðu farið til spillis í þessar óþörfu deilur, og jafnframt hefðu menn neyðst til að gera alls kyns aukaráðstafanir í kjamorkuverum vegna þrýstings hinna fáfróðu og múnandi miðaldamanna og hefði hlotist af því mikill kostnaður. Og þá segir sagan að franskur vís- indamaður hafi skrifað grein, þar sem hann benti á hvað það hefði verið mikill spamaður og hagsbót fyrir sovéska kjamorkuverasmíð að þurfa ekki að fara eftir ein- hverjum firmm úr umhverfis- vemdarmönnum: mun hann hafa bent sérstaklega á kjamorkuverið í Tsémóbíl sem dæmi um mikið öryggi fyrir lítinn kostnað. En vanþakklæti heimsins hefúr svo mjög gleymt þessum miklu sigr- um, að ef menn kannast við nafn- ið Tsémóbíl nú á dögum, er það víst ekki fyrir þessa grein. Lífsbjörg viö Aralvatn Eftir þessa uppriíjun á já- kvæðari hliðum tilvemnnar er kannske rétt að víkja aftur að hug- sjóninni íslensku: hún er í stuttu máli sú að gera eina sjónvarps- mynd til viðbótar um bellibrögð Grænfriðunga til að hugga þá sjúku og sorgmæddu um víða ver- öld sem eiga um sárt að binda vegna illverka umhverfisvemd- unarmanna. íslendingar hafa gert mikil átök til að kynna málstað sinn á þessu sviði, og ætti það því ekki að vera nein goðgá þótt mað- ur styngi upp á því við mynda- smiðina að þeir lyftu huganum til hæða og skoðuðu málið frá miklu víðara sjónarhomi. Nú er svo komið að auðvelt er að ferðast um austantjaldslöndin og skoða ástandið með eigin augum og gegnum ljósop: væri það ekki enn meiri huggun fyrir þá sem um- hverfisvemdarmenn hafa leikið grátt, ef gerð væri ítarleg sjón- varpsmynd um blessun þess að búa á svæðum, þar sem vísinda- lega sinnuð yfirvöld hafa getað leitt hjá sér hvaða væl sem er úr Grænfriðungum eða þeirra nót- um? Slík mynd gæti t.d. heitið „Lífsbjörg við Aralvatn". e.m.j. 10 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 28. september 1990 I

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.