Þjóðviljinn - 28.09.1990, Síða 12

Að flytja út
menningu
Spjallað við Önnu Einarsdóttur um
bókasýninguna í Gautaborg
Einn þeirra ágætu Svía sem
stóðu fyrir mikilli bókasýningu í
Gautaborg, þar sem ísland var
í brennidepli, komst svo að orði
að „við þurfum á íslandi að
halda“. Af íslendingum mætti
mikið læra vegna þess hve vel
þeir hlúðu að sinni hefð, vegna
þess að þeim hefði tekist að
gera menningu að lífsnauðsyn,
sem væri partur af hvunndasg-
leikanum, ekki bara helgar-
fæða.
Þetta finnst okkur náttúrlega
ljúfur söngur, krossum okkur í
bak og fyrir og hugsum: betur að
satt væri. Og til að nálgast þá von
er sest á spjall við Önnu Einars-
dóttur, formann íslensku undir-
búningsneíhdarinnar, til að spyija
hana hvemig til tókst og hverju
fram fór. Og þá er byrjað á því að
spyrja um aðdraganda Gauta-
borgarbókamessu, og í hverju
þátttaka íslendinga var öðmvísi
nú en áður - eins þótt við vitum
þegar að hún var öll miklu stór-
brotnari en á næstliðnum árum.
Mikið fyrirtæki
Það er Bok och Bibliotek,
sænskt hlutafélag, sem skipulegg-
ur bókasýninguna, segir Anna, og
er einum manni ffá hveiju öðm
Norðurlanda boðin aðild að stjóm
þess (Anna hefúr setið þar síðan í
vor). Bókasýningin er nú haldin í
sjötta sinn. Hún byijaði sem
bókasaíhastelha, en varð frá öðm
ári bókamessa og var sá siður upp
tekinn að eitt Norðurlanda væri i
sviðsljósi í hvert sinn. Fyrst Nor-
egur, þá Finnland, Danmörk og
nú Island. Islendingar hafa verið
þama með lítinn bás, rithöfundar
hafa tekið þátt í dagskrám á sýn-
ingunni og í fyrra kom þar Svavar
Gestsson menntamálaráðherra og
leist vel á og ákvað að ráðuneyti
hans legði dijúgan styrk til ís-
lenskrar þátttöku nú og ætti aðild
að undirbúningsnefnd - hefúr sá
stuðningur verið góður og mikils
virði. Komið var á fót stórri nefnd
og þriggja manna framkvæmda-
stjóm (Aruia Einarsdóttir formað-
ur, Lars Áke Engblom frá Nor-
ræna húsinu og Sigrún Valbergs-
dóttir firá menntamálaráðuneyt-
inu).
Úr þessu varð mikið bardús
og erfítt og skemmtilegt. Við
höfðum um hundrað fermetra
svæði, þar af höfðu 23 forlög um
60 fermetra fyrir sínar bækur, auk
þess sem Norræna húsið, Land-
mælingar og Útflutningsráð og
Prentsmiðjan Oddi tóku sér pláss.
25 rithöfundar og fræðimenn fóm
til að taka þátt í dagskrám og
kynningum sem urðu á annan tug,
en alls vom Islendingar á ferð og
flugi vegna þessa málefnis um 70.
Með Vigdísi forseta i fararbroddi,
en hún setti bókasýninguna og
tók þátt í dagskrá um gildi tung-
unnar fyrir tilvem okkar og fórst
það allt vel úr hendi og glæsilega.
Stuðningur kom úr mörgum
áttum: Rithöfundasambandið og
Reykjavíkurborg eiga þar hlut að
máli, fjórir helstu bankar lands-
ins, Eimskip og Flugleiðir.
Frá Eddum til
samtímans
- og til baka
Anna segir að aðsókn hafi
verið mjög góð að þeim dag-
skrám sem Islendingar vom með í
eða stóðu einir að. Þar var reynt
að svara því á hvaða leið yngri ís-
lenskir sagnasmiðir væm, hvað
liði bókasafnsmálum og fjölmiðl-
um, vandkvæðum þýðara, sagt ffá
íslenskum þjóðsögum og bókaút-
gáfu, lesið upp - nú má gæta sin
að detta ekki í upptalningu sem
engan enda tekur. Anna vísaði í
úrklippusafn mikið um það sem
skrifað hefur verið um íslenskar
bókmenntir og dagskrámar í
sænsk blöð nú að undanfomu, og
það er augljóst að áhuginn er ekki
síst tengdur við samhengi fortíðar
og nútíðar, hvemig goðsagnimar,
fom frásagnarhefð og annað
merkilegt gera vart við sig í sam-
tímanum.
Gunnlaðar saga Svövu Jak-
obsdóttur var mjög til umtals og
fékk lof fyrir að þar væri fom
heimur goðsagna nýttur með
virkum og ffóðlegum hætti. I
framhaldi af þessu er Iitið á frá-
sögn í Svenska dagbladet af um-
ræðu á bókasýningunni um heim
Eddu og nútímann. Þar vom þeir
Sigurður A. Magnússon og Jónas
Kristjánsson að gera sina grein
fyrir því að Eddukvæði fjalla um
margt sem er efst á baugi í dag og
um það hvemig heimur þeirra var
notaður og misnotaður (t.d. af
nasismanum þýska). Per Olof
Sundman tók mjög undir það, að
misbrúkun nasismans á norræn-
um „hetjuskap“ hefði byggst á
fölsun og annar höfundur sænsk-
ur, Torgny Lindgren, sagði að
það færi ekki hjá því að frásagn-
armáti íslendingasagna hefði
áhrif á alla norræna höfúnda -
líka þá sem gerðu sér alls ekki
Blaðað í Islenskum bókum: Við fengum margar pantanir.
grein fyrir slíkum áhrifúm. Það
er, sagði hann, reyndar aðeins ein
aðferð til að byrja sögu á heiðar-
legan hátt og hún er þessi: Mörð-
ur hét maður og var kallaður
g'gja-
Til hvers er verið
að þessu?
Þegar útgefendur ganga til
þessa leiks, við hveiju búast þeir?
Og gengur þeirra dæmi upp?
Menn vona vitanlega, sagði
Anna, að áhuginn á íslenskum
bókmentum vaxi og þýðingum
fjöldi. Að þeirra umsvif skili sér,
þótt seinna verði. Og það má
benda á það að á þessu ári koma
út átta íslenskar bækur á sænsku -
eflir Thor Vilhjálmsson og Svövu
Jakobsdóttur, Einar Kárason og
Einar Má Guðmundsson, Stefán
Hörð Grímsson og Jón úr Vör og
Franzisku Gunnarsdóttur og
smásagnasafn sem Mál og menn-
ing gefúr út í samvinnu við
sænskan bókaklúbb. Og það er
von á bamabókum, og Finnar
hafa verið duglegir og Norðmenn
sýna meiri áhuga en fyrr. Og það
er verið að gefa út nýjar útgáfúr af
Islendingasögum. Þessi umsvif í
þýðingum eru kannski jafnmikil
og á öllum næstliðnum áratug.
Svo eru menn blátt áfram að
Anna Einarsdóttir á tali við Ömólf
Thorsson. Myndir Sig. Mar
selja sinar bækur. Bókasafnsfólk
kemur til Gautaborgar og gerir
innkaup, einnig fáum við drjúgt
af pöntunum frá Islendingum sem
búsettir em i Svíþjóð.
Víðtæk kynning
Þessi áhugi á Islandi, er hann
tengdur fomöld okkar, eða því að
menn voni að við séum eitthvað
öðmvísi en fólk er flest?
Það er ekki gott að segja.
Nema hvað það er drjúgur áhugi á
því sem nú er verið að skrifa, ekki
bara á Islendingasögum og á
Halldóri Laxness, sem hefur lengi
veri mikils metinn í Svíþjóð eins
og menn vita.
Svo er á það að líta, að þetta
var mjög víðtæk Islandskynning.
Það vora einhver býsn um okkur í
blöðunum. Reyndar byijuðum
við viku fyrir bókasýninguna í
Angered, úthverfi Gautaborgar,
og var það mikið að þakka Lars
Áke, forstjóra Norræna hússins,
hve mikið varð úr því. Þar var
grafiksýning og heimilisiðnaðar-
sýning, og það vora klukkutíma
útsendingar með efni og vjðtölum
og spumingaþáttum um ísland í
fimm daga samfleytt í útbreiddu
kapalsjónvarpi. Á Röhska muse-
et, sem er listiðnaðarsafn, var
sýning á íslenskum handritum og
á skartgripum eftir Pétur Tryggva
og húsgögnum eftir Leó Jóhanns-
son. Og Operan var á ferð með
þijár sýningar í boði Stóra leik-
hússins í Gautaborg, og íslenskir
listamenn sem höfðu numið í
Gautaborg vora með sýningu og
svo mætti áfram telja lengi og
alltaf gleymist eitthvað, svo mik-
ið er víst.
Þetta var erfitt og í mörg hom
að líta en við fengum góðar undir-
tektir, allt fór þetta vel og þá er
maður ánægður, vitanlega.
ÁB
25 rifhöfundar og fræðimenn létu til sln heyra, meðal þeirra Þórarinn Eldjám og Einar Kárason. Hér var gengið til bókamessu.
12 StoA — ÞJÓÐVIUINN Föstudagur 28. september 1990