Þjóðviljinn - 11.05.1991, Síða 22

Form hljóðsins
og litur þagnarinnar
Á rölti um sýningarsali borgarinnar
Finnbogi Pétursson: „Hringur". Efni: hljóð, vatn og Ijós.
Ef einhverjir eru þeirrar
skoðunar að myndlistin sé hætt
aö geta komiö okkur á óvart og
sett ímyndunaraflið á hreyfingu
vegna þess að á þeim vettvangi
séu þegar allir möguleikar
tæmdir, þá hefðu þeir hinir sömu
gott af því að líta inn á sýningu
Finnboga Péturssonar í Nýlista-
safninu. Einkum ætti verk það,
sem hann hefur unnið með
hljóðbylgjum á vatn og varpað
síðan með Ijósspeglun upp á
vegg sýningarsalarins, að vekja
athygli. Þar er um að ræða verk
sem er ekki bara nýstárlegt
heldur líka margrætt, áreitiö og
ertandi fyrir hugann og ímynd-
unaraflið.
Verk þetta er gert af hátalara
sem hangir úr loftinu rétt yfir
sléttum vatnsfleti sem fyllir hluta
af gólffleti salarins. Hátalarinn er
síðan mataður á rafstraumi sem
framkallar tímabundin lágtíðni-
hljóð með stigvaxandi tíðni.
Hljóðin skella á vatnsfletinum og
mynda á honum gárur sem taka
form af hljóðgjafanum og styrk
hljóðbylgjanna annars vegar og
formi laugarinnar sem vatnið er í
hins vegar. Þegar gárumar skella
á barm laugarinnar endurkastast
þær og mynda síbreytilegt mynst-
ur inn í þau hringferli sem gárum-
ar mynda. Ljóskastari endurvarp-
ar síðan Ijósbroti í vatninu upp á
vegg salarins þar sem gámmar
teikna mynstur sem tekur breyt-
ingum í samræmi við hljóðin úr
hátalaranum. Þannig breytist stig-
mögnun lágtíðnihljóðanna í stig-
magnandi myndbreytingu á vegg
salarins.
Finnbogi segir að myndin á
veggnum sé teikning í sínu ein-
faldasta formi. En það sem gerir
þessa teikningu hins vegar áleitna
og margbrotna er sú staðreynd að
hún er í raun ummyndað hljóð.
Hún er ekki öll þar sem hún er séð
frekar en að hljóðið sem heyrist
frá hátalaranum er allt eins og það
heyrist. Bæði hljóðið og teikning-
in eiga sér fleiri víddir og fleiri
efnislega eiginleika en okkur
gmnar í fyrstu. Finnbogi hefur
þama brúað bilið á milli hljóðs og
forms eða á milli tónlistar og
myndlistar með áþreifanlegum
hætti, gefið teikningunni og tón-
listinni nýja vídd.
Annað verk Finnboga á þess-
ari sýningu er línuteikning úr
hljóði. Nokkrir tugir lítilla hátal-
ara em festir upp á streng eftir
endilöngum vegg salarins. Þeir
gefa frá sér lágstillt og jöfn há-
tíðnihljóð með mismunandi tíðni.
í þessu verki blandar Finnbogi
líka saman myndrænni og hljóð-
rænni skynjun um leið og hann
gefur hugtakinu lína nýja vídd.
Hljómblöndunin frá hátölumnum
gerir það að verkum að í salnum
virðist ríkja samfelldur ómur sem
fylgir öllum veggnum með jöfn-
um styrk. En sé gengið nær lín-
unni greinir eyrað mismunandi
hátíðnihljóð um leið og við heyr-
um óminn af línunni allri óma í
salnum. Línan reynist semsagt
tvinnuð úr ólíkum hljómþáttum
sem em breytilegir eftir því sem
við fæmm okkur meðfram henni.
Þau sjónrænu og hljóðrænu áreiti
sem þetta verk felur í sér hvetja
okkur til umhugsunar og setja
ímyndunaraflið af stað í vanga-
veltum um víddir teikningar,
hljóðs og tíma og innbyrðis tengsl
þeirra í skynjun okkar.
Þótt „teikningar“ Finnboga
komi ímyndunaraflinu þannig af
stað er rétt að hafa það í huga að
verkin sjálf em á engan hátt tengd
tímabundnum tilfmningasveiflum
í sálarlífi höfundarins. Þannig
veita þær áhorfandanum fúllkom-
ið frelsi til þess að skynja verkin á
sínum eigin forsendum. Það er
ekki síst þessi „ópersónulega“ af-
staða höfúndarins sem gerir það
að verkum að sýningin í heild
kemur eins og ferskur andblær
inn í nokkuð dmngaleg og loftlítil
salarkynni íslenskrar myndlistar á
þessum vetri.
******
Á efri hæðum Nýlistasafnsins
sýnir Guðjón Ketilsson tréskúlp-
túra. Þetta em verk sem yfírleitt
era unnin úr heilum tijábolum og
mynda eins konar andlit eða skap-
gerðir sem em ávöxtur þess
stefnumóts sem hendur lista-
mannsins hafa átt við tréð. Það er
íjóst að Guðjón er mjúkhentur og
tilfinninganæmur í fingmnum og
gælur hans við tréð bera vitni um
gott og næmt handbragð, en ka-
rakteramir sem verða til af þess-
um ástafúndum Guðjóns við efni-
viðinn em hins vegar greinilegir
bastarðar. Náttúran öðlast nýjan
karakter þegar maðurinn leggur
hönd sína á hana á sama hátt og
maðurinn umbreytist í meðferð
náttúrunnar.
Þótt tijábolurinn hafi oft í sér
fólgna fallusarimynd og skógar-
höggið hafi verið túlkað sem
ígildi vönunar, þá em tijábolir
Guðjóns tvíræðnari en svo. Þetta
em bólgnir bolir og þungaðir af
eins konar sifjaspelli, líkt og gyðj-
an Mirra sem þunguð af völdum
foður síns umbreyttist í tré
skömmu áður en hún gat af sér
hinn engilfríða son sinn, Adonis.
Ef bolir Guðjóns em ekki af kven-
legri ætt, þá em þeir í það minnsta
tvíkynja, berandi í sér eitthvað
ófætt og ffíðara en móðureikin
sjálf.
Norræna húsiö
„Ég mála borð, hús og lampa-
skerma vegna þess að það em svo
einföld form að ég ræð örugglega
við þau“ sagði norski málarinn
Sverre Wyller, þegar ég gekk með
honum um sýningu hans í kjallara
Norræna hússins í vikunni. Þetta
em yfirlætislaus akrílmálverk,
sem ganga út frá einföldum frum-
formum eins og burstahúsi, borði,
stól, lampa eða undirskál á hvolfi,
sem á að tákna eyju. Og mynd-
fletinum er gjaman skipt í tvennt
á milli þess sem er „inni“ og „úti“,
þar sem rammi gluggans leikur á
þá sjónhverfingu sem fólgin er í
fjarvíddarteikningu á tvívíðum
fleti málverksins.
Þessi form í myndum Sverre
Sverre Wyller: Sjónarhorn skipuleggjandans
22 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 11. maí 1991