Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.1996, Blaðsíða 10

10
FÖSTUDAGUR 22. MARS 1996
Menning
íslensk kvikmyndagerö leitar viðurkenningar sem iðnaður frekar en listgrein:
30 kvikmyndagerðar-
menn hafa flúið land
- þrátt fyrir metár í fyrra þegar 7 myndir voru frumsýndar
íslensk kvikmyndagerð stendur á
tímamótum. Á síðasta ári voru
teknar til sýninga sjö nýjar kvik-
myndir sem teljast íslenskar þrátt
fyrir að flestar þeirra hafi ekki ver-
ið fjármagnaðar hér á landi nema
að fjórðungi að meðaltali. Aldrei áð-
ur hafa þó jafn margar íslenskar
myndir verið frumsýndar á einu ári
og í fyrra. í ár verða sýndar og/eða
teknar fjórar íslenskar kvikmyndir
í fullri lengd. Samkvæmt upplýsing-
um frá Félagi kvikmyndagerðar-
manna, sem í eru um 125 manns,
hafa 30 félagsmenn flust af landi
brott með fjölskyldur sínar síðustu
2-3 ár til starfa á erlendri grund,
einkum á Norðurlöndunum. For-
maður félagsins, Böðvar Bjarki Pét-
ursson, sagði í samtali við DV að
þetta væri uggvænleg þróun og
sýndi að hér á landi væru ekki leng-
ur viðunandi aðstæður fyrir kvik-
myndagerðarmenn til að lifa af
sinni vinnu.
Blómatímabil íslenskra kvik-
mynda hófst árið 1980 með sýningu
á Landi og sonum. Fyrstu árin þótti
algengt að hátt í 40 þúsund manns
sæu þessar myndir hér á landi en í
dag eru menn ánægðir með 20 þús-
und manns, sem er algeng aðsókn á
vinsæla bandaríska kvikmynd. Er
þá átt við íslenska meðalmynd en
kannski ekki þá dýrustu, eins og
Djöflaeyjuna sem nú er í fram-
leiðslu hjá Friöriki Þór og kostar
um 150 milljónir. Haft hefur verið
eftir Friðriki að hann þurfi 60 þús-
und manns á Djöflaeyjuna hér á
landi til að endar nái saman.
Fréttaljós
Björn Jóhann Björnsson
Á ársgrundvelli hafa 150-200 ís-
lendingar atvinnu af kvikmynda-
gerð. Framlög og styrkir til kvik-
myndagerðar, ef allt er talið, nema
um 180 milljónum króna, eða ná-
lægt því sem ein mynd, Djöflaeyjan,
kostar. Böðvar Bjarki sagði að þess-
ar tölur segðu allt sem segja þyrfti.
Framlög til íslenskrar kvikmynda-
gerðar væru langt frá því sem væri
verið að framleiða. Til samanburðar
þá má sjá framlög frá hinu opinbera
á móti framleiðslu í hinum Norður-
löndunum á meðfylgjandi grafi. Þar
sést að framleiðslan á íslandi er
ótrúlega mikil miðað við framlögin
sem fást héðan. Þótt um árið 1992 sé
að ræða þá hafa hlutföllin lítið
breyst síðan, íslandi í óhag ef eitt-
hvað er.
Lítið má gerast til að greinin
hrynji ekki
„Veltan í kvikmyndagerð hér á
landi er svo lítil að ekkert má gerast
til að greinin hrynji ekki. Iðnaður-
inn er aldrei að ná neinum dampi.
Menn verða að gera sér grein fyrir
því að hagfræði kvikmyndaiðnaðar-
ins er öðruvísi en í öðrum iðnaði.
Hún gengur út á það að ríkisvaldið
dælir peningum í iðnaðinn sem
koma síðan til baka eftir öðrum
leiðum, s.s. með sköttum af kvik-
myndahúsum og myndbandaleig-
um. Hér fara svo litlir peningar í
greinina að hún nær aldrei flugi.
Þeir hundruðir manna sem hafa
verið að læra kvikmyndagerð á
undanförnum árum fara þangað
sem hlutirnir hafa verið að gerast.
Það segir okkur að hér eru tækifær-
in ekki til staðar, sem er mjög grát-
legt,“ sagði Böðvar Bjarki.
Hvaðan koma peningarnir í kvik-
myndagerð? Á ársgrundvelli koma
þeir fyrst og fremst úr Kvikmynda-
sjóði íslands. Þar hafa 80-90 milljón-
ir veriö til ráðstöfunar. Úr menn-
ingarsjóði útvarpsstöðva hafa kom-
ið 30 milljónir. Sjónvarpsstöðvarn-
ar, einkum RÚV, hefur verið að
kaupa íslenskt efni fyrir 25-30 millj-
ónir, Námsgagnastofnun um 10
milljónir og fyrirtæki 10-20 milljón-
ir. Samtals gera þetta hátt í 180
milljónir króna.
„Við byggjum engan iðnað á
þessu. Það sem hefur bjargað okkur
hingaö til er að íslenskir kvik-
myndagerðarmenn hafa verið ótrú-
lega lúnknir við að redda fjármagni
erlendis. Núna er að lokast fyrir það
sem þýðir einfaldlega hrun fyrir
okkur,“ sagði Böðvar Bjarki.
Milljarð þarf til
Böðvar Bjarki sagði raunsætt að
stjórnvöld og hinar ýmsu stofnanir
myndu verja um 1 milljarði króna á
ári í kvikmyndagerð. Þá myndu ís-
lenskir kvikmyndagerðarmenn sjá
til þess að skapa á þriðja hundrað
ný störf og fá erlendar fjárfestingar
í atvinnulífið i meira mæli en þeir
hafa gert. Auka þyrfti mikilvægi
Ríkissjónvarpsins í kvikmyndagerð,
stofna nýjan dagskrársjóð sem fjár-
magnaður yrði af sjónvarpsstöðvun-
um og setja á laggirnar sjóð hjá
Reykjavíkurborg sem styrkt hefur
allar aðrar listgreinar en kvik-
myndagerð.
Að sögn Böðvars Bjarka er mikill
uppgangur í kvikmyndaiðnaði í
Evrópu. Reiknað er með að útsend-
ingar af sjónvarpsefni aukist úr 1
milljón klukkustunda í 3,5 milljónir
klukkustunda fram að aldamótum.
Ef Evrópubúar myndu sjá um að
framleiða efni sem samsvaraði þess-
ari aukningu þá þýddi það 1,8 millj-
ónir nýrra starfa.
Barist fyrir nýjum sjóði
„Það er engin ástæða til að ætla
annað en að við getum átt okkar
skerf í þessari framleiðsluaukn-
ingu. Við höfum unnið með Birni
Bjarnasyni menntamálaráðherra og
finnum fyrir fullum skilningi hjá
honum að kvikmyndagerð sé vaxt-
arbroddurinn í atvinnulífinu. Okk-
ar hugmynd er sú að nýr sjóður, ný-
sköpunarsjóður, yrði stofnaður í
iðnaðarráðuneytinu. Það yröi farið
að líta á þetta sem atvinnuveg eins
og Evrópusambandið er farið að
gera. Sjóðurinn myndi styrkja verk-
efni sem væru hentug til útflutnings
og stuðluðu að fjárfestingu útlend-
inga í íslenskum iðnaði. Öll erum
við síðan meðvituð um að þetta er
grundvallaratriði hvað varðar
menningu okkar og tungu,“ sagði
Böðvar Bjarki Pétursson. -bjb
Sverrir Guðjónsson kontratenór.
Söngur dauðans - grafskrift:
Gjörningurinn
endurtekinn
eftir páska
Tónlistargjörningurinn sem Sverrir
Guðjónsson kontratenór og fleiri stóðu
fyrir á litla sviði Borgarleikhússins í
síðustu viku löðuðu það marga áhorf-
endur til sín að ákveðið hefur verið að
endurtaka sýninguna. Margir þurftu
frá að hverfa þar sem troðfullt var út
úr dyrum. Að sögn Sverris stendur til
að halda næstu sýningu eftir páska, að
öllum líkindum á sama stað.
Á þessum tónlistargjörningi mynda
tónlist, hreyfmg, hljóðmynd, lýsing og
áheyrendur eina órjúfanlega heild frá
upphafi til enda. Verkin er flest ný og
samin sérstaklega fyrir rödd Sverris.
Höfundar verkanna eru Oliver Kentish,
Leifur Þórarinsson, Áskell Másson og
Gunnar Reynir Sveinsson.
Auk þess aö syngja leikur Sverrir
einnig á slagverk ásamt Ludwig Kára
Forberg. Steinunn Birna Ragnarsdóttir
leikur á píanó og dansari er Ólög Ing-
ólfsdóttir. Elín Edda Árnadóttir sér um
útlit en meðal þess sem prýðir gjörn-
inginn eru höggmyndir Páls Guð-
mundssonar á Húsafelli. Baldur Már
Arngrimsson sér um hljóðmynd, lýs-
ingu hannar Lárus Björnsson og sýn-
ingarstjóri er Guðmundur Guömunds-
son. -bjb
Ragnheiður í
Leigjandann
Ragnheið- ----——----
ur Steindórs-
dóttir hefur
tekið við
hlutverki
Chris í Leigj-
andanum
sem Þjóðleik-
húsið sýnir á
Smíðaverk-
stæðinu. Ragnheiður tekur við
að Önnu Kristínu Arngrímsdótt-
ur. Segja má að Ragnheiður sé
heimavön á Smíðaverkstæðinu
því hún lék stórt hlutverk í
Taktu lagið, Lóa! á verkstæðinu í
fyrra.
Leigjandinn er breskt verð-
launaverk eftir Simon Burke,
spennuleikrit sem segir frá ungri
konu með vafasama fortíð sem
reynir að hefja nýtt líf.
196 listamenn
fá starfslaun
og styrki
Stjórn listamannalauna hefur
úthlutað listamannalaunum fyrir
árið 1996 til 196 listamanna. Þar
af eru 51 sem fá nokkurs konar
eftirlaun, styrk sem jafngildir
starfslaunum í einn mánuð. Alls
bárust 575 umsóknir en til sam-
anburðar voru þær 563 í fyrra.
Umsóknirnar skiptust þannig að
146 bárust i listasjóð, 219 í launa-
sjóð myndlistarmanna, 190 í
launasjóð rithöfunda og 20 I tón-
skáldasjóð.
Úr listasjóði fengu 66 lista-
menn starfslaun eða ferðastyrki.
Laun í 3 ár fengu Auður Haf-
steinsdóttir og Helga Ingólfsdótt-
ir. Úr launasjóði myndlistar-
manna fengu 26 aðilar starfslaun,
þar af fengu Finnbogi Pétursson,
Ingólfur Arnarsson, Ragnheiður
Jónsdóttir og Þorvaldur Þor-
steinsson laun til 3ja ára. Lista-
mannalaun úr launasjóði rithöf-
unda fengu 59 „pennar". Þriggja
ára laun fengu Ólafur Haukur
Símonarson og Sigurður Pálsson.
Fimm tónskáld fengu starfslaun
úr tónskáldasjóði, Hjálmar H.
Ragnarsson í 3 ár, Haukur Tóm-
asson og Karólína Eiríksdóttir í 1
ár og Ríkarður Örn Pálsson og
Stefán S. Stefánsson í 6 mánuði.
Haavikko fékk
leikskáldaverð-
launin
Stjórn Leiklistarsambands
Norðurlanda hefur ákveðið að
finnski rithöfundurinn Paavo
Haavikko muni hljóta Leik-
skáldaverðlaun Norðurlanda
árið 1996 fyrir leikrit sitt Anast-
asia og ég. Haavikko hóf feril
sinn 1951 og er meðal fremstu rit-
höfunda Finnlands.
Leikskáldaverðlaunin verða af-
hent 12. júní nk. í Kaupmannahöfh
í upphafí Norrænna leiklistardaga
þar í borg. Fyrir hönd Leiklistar-
sambands íslands sátu í dómnefnd-
inni þau Sigrún Valbergsdóttir og
Þórhallur Sigurðsson.
Ljóðatónleikar í
Norræna húsinu
Ljóðatónleikar verða í Norræna
húsinu nk. sunnudagskvöld með
Guðrúnu Eddu Gunnarsdóttur
mezzósópransöngkonu og Iwona
Jagla píanóleikara. Þær munu
flytja verk eftir íslenska, franska,
þýska og bandaríska höfunda.
Tónleikarnir hefjast kl. 20.30.