Dagblaðið Vísir - DV - 28.08.1996, Blaðsíða 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarforma&ur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
A&stoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
bla&aafgrei&sla, áskrift: ÞVERHOLTI14, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, bla&am.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgalds.
Létta Ijúfa leiðin
Ríkisstjómin hefur valið þægilegu leiðina við gerð
góðærisfrumvarps til fjárlaga. Hún ætlar að leyfa ríkis-
rekstrinum að sigla með öðrum þáttum þjóðlífsins.
Þannig slakar hún á spennunni, sem stafað hefur af fyrri
tilraunum hennar til niðurskurðar á velferðarríkinu.
Tekjur ríkisins aukast umfram áætlun um þessar
mundir, af því að tekjur í þjóðfélaginu fara ört vaxandi
og skila sér að hluta í auknrnn skattgreiðslum til ríkis-
ins. Þennan tekjuauka getur ríkið notað á ýmsa vegu, til
að lækka skatta, auka velferð eða jafiia halla.
Ríkisstjórn hyggst ekki láta allt laust. Hún reynir að
halda í þann spamað, sem náðst hefur með fyrri niður-
skurði, en ætlar ekki að leggja í ný átök við hagsmuna-
aðila um viðbótarspamað. Hún hyggst fyrst og fremst
nota gróðann til að jafna hallann á ríkisrekstrinum.
Heilbrigðismálin eru gott dæmi um létta og ljúfa
stefnu hins nýja fjárlagafrumvarps. Kostnaður við þau á
að aukast um einn milljarð króna, úr 50 milljörðum í 51
milljarð. í heild mun því sá málaflokkur nokkurn veginn
fylgja tekjuaukningunni í þjóðfélaginu.
í veikindageiranum verður eigi að síður rekið upp
ramakvein út af þessum tölum. Þessi geiri er orðinn að
peningalegum fíkniefnasjúklingi, sem þarf alltaf meira
og meira dóp til að komast í vímu og fær hörð fráhvarfs-
einkenni, ef síaukið peningaflæði er truflað.
Með strangari aga á fjármálimum hefði ríkisstjómin
getað notað góðærið til að ná tekjuafgangi í ríkisrekstr-
inum, eins og fyrirtæki gera í einkarekstrinum, og not-
að hann til að grynnka á skuldum ríkisins, sem hafa orð-
ið óþægilega og hættulega miklar á síðustu árum.
Með algeru agaleysi í fiármálunum, svo sem tíðkast á
kosningaárum, hefði ríkisstjómin getað notað góðærið
til að auka umsvif ríkisins og halda óbreyttum halla á
ríkisrekstrinum. En kosningar eru ekki fyrirsjáanlegar
á næsta ári og því er farið bil beggja í þenslunni.
Ríkisstjómin gefur sem minnstan höggstað á sér með
því að velja léttu ljúfu leiðina milli hinna ýmsu sjónar-
miða. Þannig er fjárlagafrumvarpið ein af birtingar-
myndum hagnýtrar stjórnarstefnu, sem ekki miðast við
hugmyndafræði, heldur hagar seglum eftir vindi.
Alls engin hugmyndafræði er í fjárlagafrumvarpinu.
Ekki er hægt að segja, að það sé til hægri eða vinstri.
Allir hugmyndafræðingar hljóta að vera andvígir því,
hver á sínum forsendum. Raunverulegir hægri menn og
raunverulegir vinstri menn munu sjá á því annmarka.
Stjómmálin em smám saman að afklæðast hug-
myndafræði. Enginn veit lengur, hvort Sjálfstæðisflokk-
urinn er vinstra megin við Alþýðubandalagið eða ekki.
Helzt vita menn, að Alþýðuflokkurinn sé hægra megin
við Sjálfstæðisflokkinn, miðað við næstsíðustu stjóm.
Stjómmálamenn selja sig í auknum mæli sem farsæla
forstjóra, sem ekki ffeistist til að reyna að gera stóra
hluti til góðs eða ills, heldur sigli fremur lygnan sjó. Þess
vegna verður hugmyndafræðilaus meðalvegur yfirleitt
fyrir valinu, svo sem í fjárlagafrumvarpinu.
Oft hefur verið lagt til, að fjárlagadæmið verði stokk-
að upp og hugsað á nýjan leik. Það eigi ekki að vera eins
konar náttúrulögmál, að rekstrarfé ríkisins skiptist í
nokkum veginn óbreyttum hlutföllum frá ári til árs
milli málaflokka og jafnvel milli undirliða í málaflokk-
um.
Fjárlagafrumvarpið felur í sér þá stefnu, að bezt sé að
hafa hlutföllin eins og þau hafa alltaf verið og að sigla
jafnan þá leið, sem léttust er og ljúfust hverju sinni.
Jónas Kristjánsson
MIÐVIKUDAGUR 28. ÁGÚST 1996
Það er nú orðið deginum ljósara
að ríkisstjómin með ráðherra
Framsóknarílokksins í farar-
broddi keppir að því að margfalda
á næstu árum umfang orkufrekrar
stóriðju í landinu. Þegar gengið
hafði verið frá samningum um
stækkum álbræðslu ÍSAL í
Straumsvík sl. vetur töldu ýmsir
að íslenskir ráðamenn myndu
staldra við og reyna að marka ein-
hverja vitræna stefnu um fram-
haldið með tilliti til heildarhags-
muna. Það hefur ekki orðið, held-
ur er anað áfram fyrirvaralaust.
Óskadæmi iðnaðarráðher-
rans
Ef marka má iðnaðarráöherr-
ann og trúnaðamenn hans hjá MIL
lítur óskadæmið þannig út frá
þeirra bæjardyrum í framhaldi af
stækkun ÍSAL:
1. Columbia Aluminium reisi 60
„Og hvaö varöar ráöherrana um ímynd íslands sem feröamannalands
þegar stóriöja og háspennumannvirki eru þaö helsta sem viö augum
blasir viö komuna til landsins?" spyr Hjörleifur í lok greinar sinnar.
Framsoknarflokkur-
inn og stóriðjuæðið
þúsund tonna ál-
bræðslu keypta frá
Þýskalandi á
Grundartanga
1997-98 með stækk-
un í 180 þúsund
tonn síðar. Aukin
raforka kæmi frá
Kvíslaveitu, stækk-
un Blöndulóns,
stækkun Búrfells-
virkjunar og jarð-
gufuvirkjunum á
Nesjavöllum og við
Kröflu.
2. Járnblendi-
verksmiðjan á
Grundartanga verði
stækkuð um ca
þriðjung 1998-99
með raforku frá
jarögufúvirkjunum,
Hágöngulóni og Sultartangavirkj-
un.
3. Álbræðsla ATLANTAL-hóps-
ins á Keilisnesi, 330 þúsund tonn í
tveimur jafnstórum áfongum. Við
endurmat á hagkvæmni, sem á að
liggja fyrir um
næstu áramót, er
gert ráð fyrir að
framkvæmdir geti
hafist árið 2000 og
fyrri áfanginn tæki
til starfa árið 2002.
Raforkuþörf slíkr-
ar risabræðslu
næmi 4700 gíga-
vattstundum á ári
sem er svipað
magn og Lands-
virkjun framleiddi
í heild á árinu 1995.
Öll eru þessi fyrirtæki í ná-
grenni Reykjavíkur og við þetta
bætast fjölmargar aðrar hugmynd-
ir sem eru á döfinni um aðra stór-
iðju við Faxaflóa. Unnið er t.d. að
því að koma þar á fót magnesíum-
verksmiðju og iðnaðarráðuneytið
ætlar í árslok að stofna hlutafélag
með Reykjavík og Hafnarfirði um
jarðgufuveitu til stóriðju meö af-
hendingu í Straumsvík að mark-
miði. Rafmagnsveitum ríkisins er
í ár ætlað að greiða 18
millj. kr. í undirbún-
ingskostnað vegna hins
síðamefnda.
Orka áfram á út-
sölu
Þegar samið var um
stækkun ÍSAL beitti
iðnaðarráðherra og
Landsvirkjun sér fyrir
þeirri nýbreytni að
lýsa orkuverð frá fyrir-
tækinu viðskiptaleynd-
armál. Rökin vom þau
að ekki mætti upplýsa
samkeppnisaðila um
verð á orkunni, en í
leiðinni losuðu stjóm-
völd sig við þau óþæg-
indi að láta Alþingi
fjalla um og meta
áhættuna af raforkusamningum
- til stóriðju.
Ekki fór þó milli mála að rafork-
an til stækkunar ÍSAL væri á út-
söluverði eða um 10 mills (66 aur-
ar) fyrstu sjö árin og um 16 mills á
samningstímanum. Er það réttlætt
með lágum flýtingarkostnaði af
viðbótmn við raforkuver þar sem
meginstofnkostnaður er þegar til
staðar. Á sama tíma er sagt upp
sérsamningum við innlend iðnfyr-
irtæki sem keypt hafa svonefnda
afgangsorku af Landsvirkjun. Iðn-
aðarráðherrann fullyrti að vísu á
þinginu að slíkir samningar yrðu
ekki endurteknir, hér væri um
tannfé að ræða „til að brjóta ís-
inn“.
Aspurður um orkuverðið til Col-
umbia-bræðslunnar svaraði ráð-
herrann í DV 19. ágúst sl.: „Ætli
viö segjum ekki 15-20 mills en það
fer eftir mörgu.
Það er það verð sem talað er um
að Landsvirkjun þurfi að fá fyrir
orkuna á næstu árum.“ - Þess
utan sé orkuverðið viðskipta-
leyndarmál! Ástæða er til að vekja
athygli á að talað er um verð sem
LV þurfi að fá „á næstu árum“,
ekki langtímakostnað af nýjum
virkjunum í landinu.
Umhverfismál í uppnámi
Þáttur umhverfisráðherra, sem
er hinn Framsóknarráðherrann
sem að þessum málum kemur með
beinum hætti, er sannarlega dap-
urlegur. Að ósk Landsvirkjunar og
MIL ógilti hann í júni sl. úrskurð
eigin stofhunar, þ.e. Skipulags rík-
isins, um kröfur til umhverfis-
mála Columbia-verksmiðjunnar
og raforkuvirkja er henni tengjast.
Um leið hafnaði hann athuga-
semdum íbúa á svæðinu á þeirri
forsendu að búið hafi verið að
samþykkja svæðisskipulag sem
geri ráð fyrir iðnaðaruppbyggingu
við Grundartanga.
Spumingum um hvemig stór-
iöjuframkvæmdimar komi heim
og saman við skuldbindingar ís-
lands um að auka ekki losun
kotvísýrings í andrúmsloftið vísar
umhverfisráðherrann frá án frek-
ari rökstuönings, - þær eigi ein-
faldlega ekki við þegar orkufrekur
iðnaður á í hlut.
Hollustuvemd ríkisins, sem er
sú stofnun umhverfisráðuneytis-
ins sem fylgjast á með mengun frá
iðnaðarstarfsemi, er markvisst
haldið í fjársvelti, þannig að hún
hefur litla burði til að rækja hlut-
verk sitt.
Og hvað varðar ráðherrana um
ímynd íslands sem ferðamanna-
lands þegar stóriðja og háspennu-
virki eru það helsta sem við aug-
um blasir við komuna til lands-
ins?
Hjörleifur Guttormsson
Kjallarinn
Hjörleifur Gutt-
ormsson
alþingismaöur
„Spurningum um hvernig stóriðju-
framkvæmdirnar komi heim og
saman við skuldbindingar íslands
um að auka ekki losun koltvísýr-
ings í andrúmsloftið vísar um-
hverfísráðherrann frá án frekari
rökstuðnings..."
Skoðaiiir annarra
Miðmenning nauösynleg
„Það er spuming hvort Rás 2 eigi að vera rekin af
ríkinu eða einkaaðilum. Miðmenningarstöð er nauð-
synleg. Ég hef ekki séð að einkastöðvamar hafi sýnt
neina tOburði til að senda út miðmenningarefni.
Þess vegna situr RÚV uppi með Rás 2. Umræðan um
Ríkisútvarpið er góð. Hún þarf aö vera faglegri. Mig
hefur undrað hversu litið Ríkisútvarpsmenn hafa
lagt til málanna, ekkert nýtt né ferskt hefur komið
frá þeim. Svör þeirra við gagnrýni hafa verið stofn-
analeg."
Atli Heimir Sveinsson í Alþbl. 27. ágúst.
Hollusta við hagsmunaaðila
„Að undanfomu hafa stjómvöld staðið fyrir her-
ferð, þar sem fólk er hvatt til að auka grænmeti-
sneyzlu sína. Ríkisstjómin getur ekki horft framhjá
því að hið háa verðlag á grænmeti, sem meðal ann-
ars er tilkomið vegna tollvemdar, hlýtur að draga úr
neyzlu þessarar hollustuvöm. . . . Stjórnvöld geta
þurft að velja milli hollustu matarins, sem þjóðin
lætur ofan í sig, og hollustu við hagsmunaaðila í
landbúnaði.“
Úr forystugreinum Mbl. 27. ágúst.
Raunhæf markmið í ríkisfjár-
málum
„Þótt æskilegt hefði verið aö reka ríkissjóð með af-
gangi í uppsveiflu, verður að hafa í huga að verið er
að ná niður halla upp á fjóra milljarða. Ef lengra
hefði verið gengið, hefði það þýtt að ganga hefði
þurft að velferðarkerfinu og notendum þess á sama
tíma og rofar til efnahagslega. Slikt er hvorki raun-
hæft né æskilegt markmið. Meginmálið er að setja
raunhæf markmið í rikisfjármálum og reyna síðan
að standa við þau. Markmiðið um hallalaus fiárlög
1997 á að sameina þetta tvennt."
Úr forystugrein Tímans 27. ágúst.