Dagblaðið Vísir - DV - 23.09.1996, Síða 12

12
MANUDAGUR 23. SEPTEMBER 1996
t m
mennmg
Atlaga að hugtakinu hús
Guöjón Ketilsson: Porp, 1994-96, hluti. Verkið er í heild 43 einingar, 38x24x5 sm aö stærö.
Guðjón Ketilsson sýnir um þessar mundir
verk sín í Norræna húsinu. Þetta eru hlutir
unnir úr tré sem setja áhorfandann í umtals-
verðan túlkunarvanda. Verkin bera með sér
afar vandað handverk og mikla natni en
merking þeirra er ráðgáta.
Tökum sem dæmi fremri salinn: Þar sjáum
við eitt verk sem samanstendur af 43 þrívíð-
um einingum (38x24x5 sm) sem allar hafa
sama grunnformið: einföldustu gerð af húsi
þar sem við sjáum þijá fleti, gaflinn, hliðina
og þekjuna. Við sjáum húsin því frá hlið eins
og lágmynd með svolitlu risi sem gefur þeim
nokkur þrívíddareikenni án þess að vera í
fullri þrívídd sem hús. Þótt „húsið“ sé grunn-
form eininganna virðist verkið ekki fjalia um
hús nema óbeint þvi sérhver eining er eins og
atlaga við hið „rétta“ eða hefðbundna form
hússins: Fletirnir eru skekktir frá sinni
„réttu" mynd, gaflinn stendur út, þekjan
skekkist inn, hliðin skekkist miðað við þekj-
una, gaflinn stendur fram miðað við hliðina,
þekjan gengur fram miðað við gaflinn, o.s.frv.
Hvemig ber okkur að túlka þetta verk sem
höfundurinn kallar Þorp?
Við nálgumst vandann eins og hvern annan
leik og gefum okkur þá frumforsendu að sér-
hver þáttur í verkinu hafi hlutverki að gegna
og að hlutverk verksins í heild sé að miðla
merkingu. Við byrjum á að greina verkþætt-
ina.
í fyrsta lagi grunnformið sem allar eining-
arnar byggja á. í raun eru þetta einfold
geometrísk form með þrjá fleti og hefði mann-
kynið til dæmis alltaf búið í kúluhúsi þá
myndum við ekki tengja þetta form við hug-
takið „hús“ heldur líta á það eins og það er,
sem „óhlutlægt" form. Það er ákveðin menn-
ingarleg hefð sem liggur að baki því að við
skulum ósjáifrátt hugsa um hús þegar við sjá-
um þetta form. Að hægt sé að búa inni í þessu
formi og að þetta form sé nánast fyrsti gluggi
okkar að umheiminum. Form til að fæðast í,
lifa i og deyja í. Þetta er enn ein sönnunin á
því að við sjáum fyrst og fremst það sem við
hugsum, það sem við höfum séð og væntum
okkur að sjá en ekki bara þá ljósfræðilegu
(objektífú) upplýsingu sem berst okkur á net-
himnu augans. Sjónskynið er hlutdrægt ekki
síður en tungumálið sem við notum.
En svo kemur hið óvænta: þetta eru ekki
„rétt“ hús heldur afmyndun á húsum. Af-
myndun sem þrívíddaráhrifin hjálpa til með
að veita. Þrívíddin í verkinu hefur þannig líka
hlutverk og merkingu. í heild sinni er verkið
margföld atlaga að þeirri merkingarlegu teng-
ingu sem sérhverju bami er eðlileg þegar það
sér þessi form.
Hvers vegna er höfundurinn að afmynda
„húsin“ með þessum hætti? Það er bersýni-
lega ekki af klaufaskap, því það er jafn aug-
ljóst að vel hefur verið vandað til smíðinnar
eins og að „húsin“ eru „skökk“. Þannig hefúr
handverkið líka sínu markvissa hlutverki að
gegna: það segir okkur að skekkjumar stafa
hvorki af handvömm né glámskyggni smiðs-
ins heldur liggi þvert á móti á bak við það
þaulhugsuð vinna. Em skekkjurnar þá gerðar
af fagurfræðilegum ástæðum? Til þess að búa
til fallegri hús eða form? Það verður ekki séð
að þessi leikur hafi nokkuð með fagurfræði að
gera í þessum skilningi. Ekkert húsanna er
fegurra en annað og i rauninni væm þau öll
ljót ef við hugsuðum jafnframt út frá notagildi
þeirra sem íverastaða.
Hvað liggur þá að baki þessum leik? Er höf-
undurinn að hæðast að okkur? Em þetta hús
eða ekki hús? Annað hvort hefur höfundur
verksins aldrei búið í húsi og lítur á verkin
sem óhlutlæg geómetrisk form sem hann leik-
Myndlist
Ólafur Gíslason
ur sér síðan með í fullkomnu tillitsleysi við
þessa framlægu reynslu okkar að fæðast og
lifa og deyja í húsi. Eða þá, sem er öllu lík-
legra, að hann er meðvitað að fá okkur til að
endurskoða og hugsa um þau merkingartengsl
sem okkur er tamt að setja á milli myndar og
veruleika. Myndverkið Þorp er eins og þyrp-
ing af sjónrænum áreitum sem eiga að fá okk-
ur til að hugsa. Ekki bara um hlutina sem
slíka heldur líka um það hvernig við horfum
á þá með augunum og huganum og tilfínning-
unni. Er þetta þá listaverk? Ef við erum þeirr-
ar skoðunar að listin sé eitthvað sem menn
eiga að njóta, rétt eins og þegar við sleikjum
rjómaís, þá er þetta ekki listaverk. Ef listin er
fólgin i því að fá okkur til að hugsa um tengsl-
in á milli þess sem við sjáum og þess sem við
hugsum og þess sem við fínnum og þess sem
er þá er verkið listaverk sem gengur upp í öll-
um þáttum sínum. Dæmi hver fyrir sig.
Þjóðlegur fróðleikur
VestFirska forlagið gefur út bókina Mannlíf og saga í
Þingeyrarhreppi, safn af mannlýsingum, þjóðsögum og
sögulegum frásögum í þjóðlegum stíl. Lengsti þátturinn
er af Eiríki Þorsteinssyni, kaupfélagssijóra Dýrfiröinga,
þingmanni og oddvita með meira. Margar myndir eru í
ritinu sem verður hið fyrsta í ritröð ef vel gengur.
y Norræn músík:
Urvalstónleikar
Matthías í TMM
Meginefni þriðja heftis
Timarits Máls og menning-
ar í ár er viðtal við Matthí-
as Johannessen ritstjóra
um skáldskap hans, Silja
Aðalsteinsdóttir tók við-
talið. Auk Matthíasar eiga
ljóð í heftinu Baldur A.
Kristinsson, Jónas Þor-
bjarnarson og Súsanna
Svavarsdóttir, en Helgi Ing-
ólfsson og Eysteínn Björns-
son eiga smásögur, Halldór
Guðmundsson gerir for-
vitnilegan samanburð á
Gróðri jarðar eftir Hamsun
og Sjálfstæðu fólki eftir
Halldór Laxness og Guð-
bergur Bergsson athugar
Hugmyndir um fegurðina, auk mikils annars efnis. Rit-
stjóri TMM er Friðrik Rafhsson.
Tvær Úrvalsbækur
Nú er loksins hægt að lesa Ásókn eftir James Herbert
í íslenskri þýðingu. Hún kom út 1988 og hefur verið
prentuð oft á frammálinu og kvikmynduð með úr-
valsleikurum. Þetta er rómantísk draugasaga um dul-
arsálfræðing sem er fenginn til að rannsaka einkennileg
fyrirbæri á herragaröi í enskri sveit og hrífst af heima-
sætunni. Þýðingin er eftir Sólveigu Jónsdóttur og Vil-
borgu Harðardóttur og það er það Útgáfufélagið Úrval
sem gefur út. Þaðan er líka væntanleg bókin Einföld
áætlun eftir Scott Smith, spennandi fjölskyldudrama
sem meðal annars veltir upp spurningunni um það hve
langt maðurinn er tilbúinn að ganga til að halda í
drauminn sinn.
Ljúfu ómar
Onnur ljóðabók Mundu Pálínu Enoksdóttur heitir
Ljúfu ómar og er prentuð á Selfossi. Ljóðin fjalla um lífs-
reynslu höfundar sem oft hefur verið sár. Eitt ljóðið
heitir Ó Guð:
Kalt er mér um hjartarætur.
Kveina sárt um daprar nætur.
Kvölin nístir mig í bein.
Nöpur finnst mér dvöl í heim.
- Guð mig færi í annan geim. -
Ljúfu ómar fást á meðferðarheimilinu Sogni og kosta
kr. 1000.
á gjafverði
„Norrænir músíkdagar hafa verið
haldnir í 100 ár, þó að við höfum ekki
verið með nema í fimmtíu,“ segir Óskar
Ingólfsson klarinettuleikari, einn af
skipuleggjendum Norrænna músíkdaga
sem heijast á miðvikudaginn. „Við kom-
um inn með Jóni Leifs 1948 og hátíðin
var haldin hér í fyrsta sinn 1966.“
Viðamikil hátíð
Þessi tónlistarhátíð er haldin annað
hvert ár til skiptis á Norðurlöndum og
nú eru tíu ár síðan hún var haldin hér
síðast. „Hún er geysilega viðamikil í
þetta sinn,“ segir Óskar, „alls 16 tón-
leikar, þar af tvennir stórir sinfónískir
tónleikar. Báðum stjórnar Anne Man-
son, mjög fær stjórnandi nýrrar tónlist-
ar. Á þeim fyrri í Háskólabíói á mið-
vikudaginn, kl. 20, verður flutt verkið
Árhringur eftir Hauk Tómasson sem
fékk nýlega þessa fínu krítík í Dan-
mörku fyrir óperuna sem var sett upp í
skipakví þar í landi. Annað stórt hljóm-
sveitarverk þetta kvöld er Regnboginn
eftir Bent Lorentzen þar sem Martin
Schuster leikur einleik á trompet.
Seinni sinfóníutónleikarnir eru í
Langholtskirkju á laugardaginn, kl. 14.
Þar kemur fram sænska vísnasöngkon-
an Lena Willemark í verkinu Sólarljóð
eftir Karin Rehnqvist. Hún spinnur tón-
verkið kringum íslenska miðaldakvæð-
ið Sólarljóð en notar líka aðra texta,
blandar saman lesnum texta og söng og
hljómsveitin hvíslar undir. Þórarinn
Eldjárn hefur þýtt sænsku textana fyrir
okkur og tveir lesarar flytja textann
með Lenu Willemark. Þetta er spenn-
andi blanda af tungumálum, lestri, söng
og hljóðfæraleik.
Ef ég stikla á stóru um annað á hátíð-
inni vil ég byrja á að vekja athygli á
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
Rannveig Fríða Bragadóttir kemur frá
Vínarborg.
þrennum stuttum tónleikum sem verða
í Norræna húsinu á fimmtudag, laugar-
dag og þriðjudaginn 1. október, klukk-
an hálfeitt. Þeir standa í hálftíma og
eru hugsaðir sem
fyrsta kynning á nýrri
tónlist fyrir fólk sem
ekki er vant að hlusta
á hana. Og reyndar eru
fáir vanir að hlusta á
hana því hún heyrist
svo sjaldan. Enginn
getur sagt að þetta sé
léleg tónlist ef hann
hefur ekki heyrt hana.
Ég vil líka benda á
elektró-akústísku tón-
leikana í Hafnarhúsinu
við Tryggvagötu á
föstudaginn kemur,
bæði kl. 17 og 23. Þar
mun Halldór Ásgeirs-
son myndlistarmaður
semja myndverk við
músíkina meðan fólkið hlustar!
Svo eru tvennir sinfóníettutónleikar
með kammersveitum í íslensku óper-
unni. Á föstudaginn leikur Caput-hóp-
urinn verk eftir höfunda frá öllum hin-
um Norðurlöndunum undir stjórn Guð-
mundar Óla Gunnarssonar. Einleikar-
inn er líka íslenskur, Kolbeinn Bjarna-
son. Þar verður meðal annars leikið
verk eftir Bent Sörensen sem fékk tón-
skáldaverðlaun Norðurlandaráðs í ár.
Á sunnudagskvöldið leikur Kammer-
sveit Reykjavíkur, elsta og virtasta
kammersveit landsins, undir stjórn
ítalans Silvi’; Massarelli sem ekki hef-
ur komið h ngað áður. Rannveig Fríða
Bragadóttir kemur frá Vín og syngur á
þeim tónleikum.
Ég hef rétt tæpt á því helsta en á al-
veg eftir að nefna kostakjörin sem við
bjóðum: Það kostar 1000 krónur inn á
hverja tónleika nema hádegistónleik-
ana sem kosta 800 kr. En svo bjóðum
við allan pakkann, alla 16 tónleikana, á
heildarmiða sem kostar aðeins 3000 kr.
Þá verður miðaverðið aðeins 187 krón-
ur, ef menn sækja þá alla! Innifalið er
líka 50 síðna prógramm. Heildarmiðann
verður hægt að kaupa á skrifstofu Sin-
fóníuhljómsveitarinnar og í miðasöl-
um.1