Dagblaðið Vísir - DV - 18.02.1997, Page 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 1997
Foreldrafræðsla og annar undirbúningur á meðgöngu:
Konur þekkja ekki valkostina
- segir Ingigerður Guðbjörnsdóttir Ijósmóðir
Ingigerður Guðbjörnsdóttir Ijós-
móðir sér um foreldrafræðslu hjá
Heilsugæslustöð Reykjavíkur en út á
hvað gengur foreldrafræðslan?
„Við erum að reyna að búa konur
undir lok meðgöngunnar, hvernig
fæðingin byijar, hver sé gangur fæð-
ingarinnar og hver fyrstu skrefin eru
eftir sjálfa fæðinguna. Síðan tekur
ungbarnaeftirlitið við og sér um
áframhaldið."
Er spurt um margt eða eru konum-
ar vel undirbúnar?
„Það er mjög misjafnt en yfirleitt
ekki. Það er samt farið að aukast. Ég
hef haldið þessi námskeið í íjögur ár
og mér fmnst konur vita heldur meira
en þær gerðu. Þær hafa bæði lesið sér
til, auk þess sem konur á bameigna-
aldri eiga vinkonur sem hafa farið á
svona námskeið og em betur upplýst-
ar.“
Konur hræddar við sárs-
aukann
Ingigerður segir mest spurt um fæð-
inguna sjálfa. Fólk sé hrætt við upp-
lifunina sjálfa og sársaukann. Því sé
mikið spurt um lyíjameöferð í fæðing-
unni. „Og mér fmnst það vera okkar
hlutverk aö hafa áhrif á viðhorf fólks,
ekki endilega gagnvart lyfjunum held-
ur gagnvart fæðingunni sjálfri þannig
að hún verði ekki eins ógnvekjandi at-
burður og mörgum frnnst áður en þeir
eignast fyrsta bamið sitt. Síðan verð-
ur mikil breyting á konu eftir að hún
hefur átt eitt barn. Hún fer með allt
öðruvísi hugarfari inn í fæðinguna.
Að eiga fyrsta bamið sitt er reynsla
sem maður hefur ekki gengið í gegn-
um áður og það sem er óþekkt er svo-
lítið ógnvekjandi."
Ingigerður segir að konur sem eru
að eiga sitt fyrsta barn séu í miklum
meirihluta en þangað komi einnig
aðrar konur. „Það eru tilfelli þegar
langt hefur liðið frá síðasta barni og
konurnar vilja vita hvort hlutimir
hafi breyst. í sumum tilfellum eru svo
konur með nýjan maka sem hefur
kannski ekki átt bam áður og þau
vilja upplifa þetta saman."
Þjónustan persónulegri
En hefur orðið mikil breyting?
„Já, ég tel það. Ég vinn reyndar
Robland !
Spónsog
Þegar gæðin skipta máli
Skeifan 11 D • Sími 568 6466
ekki sjálf við fæðingar núna en mér
finnst hafa orðið mikil breyting. Á sl.
15 árum hefur t.d. orðið viðhorfsbreyt-
ing gagnvart þeim sem koma inn á
fæðingardeildina. Ljósmæður em sí-
fellt að auka við sig þekkingu og þær
fylgjast vel með því sem er að gerast
úti í heimi. Þær hafa yfirhöf-
uð aðhyllst nýjar kenn-
ingar um að veita
kannski persónu-
legri þjónustu,
reyna að finna bet-
ur hvað hver
kona vill og
reyna að fylgja
því eftir. Aukin
þekking ljós-
mæðra og vilji til
að veita konum
það sem þær vilja á
þessum mikilvægu
augnablikum í lif-
inu hefur skapað
hugarfarsbreyt-
ingu á fæðingar-
ganginum og
meðal ljós-
mæðra
a 1
þjónustu við sængurkonur en það er
ekki víst að nógu margar konur viti
um möguleikana.
Persónulegt frænkusam-
band
A sl. 3-4 árum
Þessar kátu stúlkur, sem eiga von á sínum fyrsta erfingja eftir einn mánuö, hafa
vonadi undirbúiö sig vel en valkostum óléttra kvenna hefur fjölgar mjög undanfarin
ár.
mennt.“
Ingigerður segir þessi viðhorf
ganga best upp þegar konur viti hvað
þær vilja.
„Það er að aukast en kannski ekki
nógu mikið. í mínum huga ættu nám-
skeiðin að opna fyrir konum hvemig
fæðingin gengur fyrir sig og hvaða
kosti þær eiga. Það ætti að svara
spumingum þeirra um kostina en
ekki að reyna að fá þær til að taka
þeim kostum sem lagðir eru fyrir
þær.“
Ingigerður segir konur hafa marga
kosti. „Þær geta til dæmis haft áhrif á
hvaða verkjaiyf em notuð í fæðing-
unni, hvort þær vilja verkjalyf yfir-
höfuð, hvaða aðferðir mætti nota í
staðinn fyrir verkjalyf ef þær viija
ekki nota þau eða seinka lyfjagjöf,
hvaða stellingu er fætt í o.fl. Það er
síðan okkar hlutverk að benda á að
suma hluti getur maður ekki ákveðið
fyrir fram og þess vegna þarf maður
að vita alla möguleikana. Síðan eru
það kostir í sambandi við sængurleg-
una eftir á. Það hefur orðið breyting á
verið lögð áhersla á að þær sem fæða
eðlilega geti farið fyrr heim af sjúkra-
húsinu og fái þá ljósmóður heim til
sín í viku á eftir. Hún sinnir þá því
hlutverki sem annars yrði sinnt á
sængurkvennadeildinni. Það auðveld-
ar þeim konum sem eiga erfitt með að
komast að heiman vegna bama og er
gott fyrir þær sem hreinlega langar tO
að komast fyrr heim. Flestar konur
hafa verið mjög ánægðar með þessa
þjónustu og yfirleitt hissa á hvað hún
gengur vel.“
En Ingigerður segir valkostina vera
fleiri innan sjúkrahússins, t.d. MFS-
prógrammið. „Þær þurfa að uppfylla
nokkur skilyrði til að fá að vera í
þeim hópi, meðganga og fæðing þurfa
að vera fúllkomlega eðlileg. Hver kona
þarf að hitta sem fæstar ljósmæður í
hvert sinn, yfirleitt era þær tvær, og
þetta er að færast í vöxt annars stað-
ar. T.d. getur kona fengið sömu Ijós-
móðurina allan meðgöngutímann og i
sumum tilfellum fengið sömu ljósmóð-
urina heim til sín eftir fæðinguna i
heimaþjónustuna. Þannig getur sama
ljósmóðirin annast konuna frá fyrstu
skoðun og þangað til viku eftir fæð-
inguna. Það veitir betri þjónustu því
kona sem hittir nýjan aðila í hverri
skoðun er í raun alltaf að byrja upp á
nýtt með allar kvartanir og sögm' aðr-
ar en þær sem skráðar em í skýrslur.
Kona sem er með sömu ljósmóðurina
allan tímann þarf ekki að gera þetta
og ljósmóðirin kynnist henni á þann
hátt að hún er miklu meira meðvit-
uð um það hvemig henni líður bara
með því að sjá hana, eins og maður
gerir með bömin sín. Maður kynn-
ist fólki betur, högum þess og við-
horfum, og það er mjög skemmtileg
upplifun, bæði fyrir ljósmóðurina og
konuna, að geta viðhaldið þessu. Og
fyrir okkur ljósmæður er mjög gam-
an að sjá afraksturinn af meðgöng-
unni og kynnast barninu líka í heima-
þjónustunni. Svo höfum við líka
kynnst eldri börnum, ef þau eru fyrir
hendi, svo og mökum kvennanna.
Þetta er oft skemmtilegt samband
sem myndast þama á milli,
svona hálfgert frænkusam-
band.“
Karlmenn
illa að sár
En hvernig eru
makarnir í foreldr-
afræðslmmi - al-
veg grænir?
„Já, ég
m y n d i
segja það
s v o n a
yfirleitt.
Þeir lesa
e k k i
e i n s
mikið og
konurn-
ar. Sumir
hafa þó
fengið upp-
lýsingar frá
k o n u n u m
sínum, ein-
staka hefur lesið
mikið og ef þeir
eiga t.d. vini eða
bræður sem era orðn-
ir feður eru þeir
kannski betur upp-
lýstir. En í heOdina
litið hafa þeir irekar
litlar upplýsingar og
ég verð að segja að
það er stórt gat í
tengslum við kyn-
fræðslu, með-
göngu eða fæð-
ingu frá því
krakkar yfirgefa
grunnskólann og
þangað til konan verður ólétt. Og
þetta er kannski einmitt á þeim tíma
sem ungt fólk þarf mest á því að
halda. Það er einmitt á þessum aldri,
menntaskólaaldrinum, sem allt þeirra
kynferðislega líf er að byrja.“
Ingigerður segir karlana spyrja
annarra spurninga en konumar, þeir
spyrji frekar um framkvæmdir. „Svo
líka um konuna og hvemig hún verði
eftir á og hvernig tilfinningalífið verð-
ur. Margir þeirra hafa heyrt sögur um
hvernig konur breytist eftir fæðing-
una og vita ekki hvemig þeir eiga að
bregðast við. Svo eru sumir illa undir
það hlutverk búnir að verða fjöl-
skyldufeður. Fræðslan hefur nefhilega
alltaf verið mjög miðuð að því að
fræða konuna og tala um það sem
snýr að henni en mjög lítið að því sem
snýr að manninum. Það mætti alveg
auka það.
„Svo lengi sem foreldrafræðslan er
persónuleg og fólk fær að spyrja og
vera það sjálft þá virðist hún hafa já-
kvæð áhrif,“ segir Ingigerður að lok-
um. -ggá
DV-mynd Hilmar Þór
Tannvernd á
meðgöngu
Tennur barnsins byrja að
myndast á fifnmtu og sjöttu
viku meðgöngu. Fosfór, kalk
og önnur steinefni eru nauð-
synleg vexti fósturs. Þau ber-
ast frá móður til fósturs með
öðrum næringarefnum. Kalk-
þörf fósturs er því mætt með
fæðuvali móðurinnar. Fóstur
dregur ekki kalk úr tönnum
móður og hún missir ekki
tönn fyrir hvert barn sem
hún gengur með eins og sagt
var áður.
Aukabitar illa sáðir
í munni okkar allra er
fjöldi gerla og sýkla sem lím-
ast á tennurnar og mynda
skán, tannsýklu. Tannsýkla
veldur tannskemmdum og
tannholdsbólgum hjá börnum
sem fullorðnum. Tennur
skemmast þegar gerlamir í
tannsýklunni breyta sykrin-
um í fæðunni í sýru. Tíð syk-
urneysla veldur þannig tann-
skemmdum. Matarvenjur
breytast stundum á með-
göngutímanum. Ógleði getur
leitt til tíðra aukabita og sum-
ar konur fá sterka löngun í
sætindi. Vandið því fæðuval-
ið og varist bita milli mála.
Þá eru tannholdsbólgur al-
gengur fylgikvilli meðgöngu.
Hormónabreytingar slæva
viðnám tannholdsins þannig
að þunguðum konum verður
hættara við tannholdsbólg-
um. Því er sérstök ástæða til
aukinnar tannhirðu á með-
göngutímanum.
Tennur barnsins
Tannvernd þar að hefjast
sem fyrst og ekki síðar en
þegar fyrsta tönnin kemur
upp. Þó að barnatönnum sé
ætlað að endast skemur en
fullorðinstönnum eru þær
jafh nauðsynlegar baminu til
að tygging, tal og útlit verði
eðlilegt. Á meðan kjálkinn er
að vaxa, halda þær rými fyrir
fullorðinstönnum sem liggja
rétt undir barnatönnum.
Tapist bamatönn of snemma
riðlast tannröðin þannig að
ekki verður rúm fyrir
samsvarandi fullorðinstönn.
Elnnig getur sýkt barnatönn
valdið skaða á fullorðinstönn
þeirr sem undir liggur.
Tanntaka
Tanntaka hefst venjulega á
sjötta til áttunda mánuði.
Hún er einstaklingsbundin
hvað varðar komutíma
einstakra tann. Fyrsti
fullorðinsjaxl kemur upp
aftan við banajaxla um sex
ára aldur. Aðrar
fullorðinstennur kom í stað
barnatanna frá 6 til 13 ára
aldurs.
Byggt á upplýsingum frá
Tannvemdarráði.
-ggá