Dagblaðið Vísir - DV - 28.08.1997, Qupperneq 10

1» menning
FIMMTUDAGUR 28. ÁGÚST 1997 JjV
Hógværar framakonur
I sumar kom út hjá Harwood
Academic Publishers bók með við-
tölum við nítján íslenskar konur
sem allar eru annaðhvort stjórn-
málamenn eða starfa við leiklist -
nema hvort tveggja sé. Meðal
þeirra eru Vigdís Finnbogadóttir,
Þórunn Sigurðardóttir, Guðrún
Helgadóttir og Þórhildur Þorleifs-
dóttir.
Bókin heitir Public Selves. Polit-
ical Stages og höfundar eru hjónin
Ágústa Gunnarsdóttir myndlistar-
maður og Leigh Woods, leikari og
háskólaprófessor, sem starfa bæði
i Bandaríkjunum. Ágústa hafði
stutta viðdvöl hér á landi í vikunni
og var spurð hvað þessi bókartitill
þýddi.
„Það er erfitt að þýða hann en
við getum kannski kallað hana
„Opinberar persónur, pólitísk
svið“ á íslensku," segir Ágústa.
„Við unnum þessa bók í rannsókn-
arleyfi Leighs árið 1991 til að fá
tækifæri til að vera saman á ís-
landi í nokkra mánuði. Það sem
Leigh hafði áhuga á var að finna
hvemig líf þessara kvenna skiptist
milli einkalífs og opinbers lífs.
Hvar skilin eru þar á milli. Hann er
leikhússagnfræðingur og hefur
gaman af að skoða samspil samfélags og leik-
húss. Leikrit eftir Shakespeare sem er sviðsett
núna er allt annað leikrit en það var fyrir 300
árum þó að textinn sé sá sami af því að þjóðfé-
lagið fer upp á sviðið meö textanum. Leigh
finnst stjómmálin líka vera eins konar leikrit,
þess vegna hafði hann líka áhuga á viðtölum
við konur í stjórnmálum.
Svo voru nokkrar sem bæði komu við
stjómmál og leikhús, og kveikj
an að bókinni var Vig-
dís Finnbogadóttir.
Fólki erlendis fannst
óskaplega merkilegt að
hún skyldi hafa verið
leikhússtjóri áður en
hún varð forseti.
íslenskar konur þykja
ólíkar bandarískum kon-
um. Við virkum sterkari
en þær út á við en kannski
erum við ekki eins sterkar
inn á við og við virðumst
vera.“
- En fyrir hverja er svona
bók?
,>,Hún er gefin út af há-
skólaforlagi og ætluð háskóla-
fólki. Við vorum einkum að
Ágústa fékk rós frá ÞÖK Ijósmyndara fyrir viötalsbók viö íslenskar konur.
hugsa um kvennafræði og leikhúsfræði. í
kvennafræðum kemur hún að gagni í umræð-
um um frama kvenna, hvemig þær komast
þangað sem þær komast. Við reyndum að
spyrja viðmælendur okkar hvort þær hefðu
einhvern tíma orðið fyrir hindrunum beinlín-
is vegna þess að þær vom konur, en þær voru
tregar til að samþykkja það. Þó kemur
það fram hjá einstaka konu.“
- Finnst þér einhver niðurstaða af
þessum viðtölum?
„Engin ein niðurstaða en vissum
hlutum tók ég sérstaklega eftir og
fannst athyglisverðir. Yfirleitt þeg-
ar við spurðum konumar hvernig
þær hefðu fengið stöðumar sem
þær vora í - hvort þær hefðu
þurft að berjast fyrir þeim - þá
var svarið oftar en ekki: Nei,
nei, ég var beðin um að taka
þetta að mér. Það kom bara
svona. í Bandaríkjunum kem-
ur ekkert svona! Þar verður
maður að ganga eftir því sem
maður vili fá. Þar af leið-
andi tala menn mikið um
sjálfa sig ef þeir eru á
framabraut í Bandaríkjunum - og
ekki af neinni hógværð. Ég veit að þetta fer
í taugarnar á íslendingum, og þessar konur
gátu engan veginn talað „vel“ um sjálfar sig á
þennan ameríska hátt.
Mér fannst þær jafnvel tilgerðarlega hóg-
værar stundum. Það var eins og þær mættu
ekki segja: Ég fékk þetta starf af því að ég var
búin að vinna fyrir því. Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir og Katrín Fjeldsted komust næst því.
Þær voru svolítið karlmannlegar í tali um
sjálfar sig.
Ég varð hissa á þessu því samkvæmt ímynd-
inni eru íslenskar konur ákveðnar og sterkar
en þessar konur vora ansi mjúkar. Þær gátu
ekki sagt: Þetta vildi ég og gerði allt til að fá
það. Nei. Þess í stað „kom bara einhver og
spuröi getur þú ekki gert þetta?“ Þær gáfu
sjálfum sér ekki kredit fyrir það sem þær voru
búnar að gera tU að byggja undir frama sinn.
Mér finnst sorglegt á okkar jafnréttistímum
hvað við erum hræddar við að segja: Já, ég
stóð mig alveg ferlega vel og þar af leiðandi er
ég þar sem ég er í dag. Ég er góð!“
- Hver era þá skilaboð bókarinnar tU ís-
lenskra kvenna?
„Að þær eigi að vera djarfari við að halda
sjálfum sér fram. Þetta era hörkukonur sem
vinna hörðum höndum að frama sínum - en
þær era hræddar við að tala um hann.“
Að vera eða ekki vera
Hólmfríður S. Benedikts-
dóttir sópran söng á tónleik-
um í Listasafni Sigurjóns
Ólafssonar á þriðjudags-
kvöldið. Gerrit SchuU lék
með á píanó og Guðni Franz-
son lék með á klarínettu í
nokkrum verkanna á efnis-
skránni.
Sönglag eftir Finn Torfa
Stefánsson, Útsær, við ljóð
Einars Benediktssonar,
hljómaði fremur óspennandi
og gamaldags af nýju verki
að vera. Meira fútt var í
Valsi milli greina sem Hróð-
mar Ingi Sigurbjömsson
samdi fyrir flytjenduma
þrjá við ljóð Federicos
Garcias Lorcas í þýðingu
Jóns HaUs Stefánssonar.
Þetta er glaðlegt lag og svip-
sterkt og klarínettan gefur
því skemmtilega vídd.
Sönglög fyrir sópran, klarí-
nettu og píanó eftir Ludwig
Spohr voru næstu verkefni;
snotur lög en ekki átakan-
lega rismikil.
Á seinni hluta efnisskrárinnar vora stand-
ardar eftir afmælisbörn ársins, Mendelssohn,
Brahms og Schubert; Kveðja og Á vængjum
söngsins eftir þann fyrsta, þrjár þjóðlagaút-
setningar eftir Brahms, Schwesterlein og tvö
lög við þjóðkvæðið Da unten im Tale - þrjú
önnur Brahms-lög, Der Tod, das ist die kúhle
Nacht; 0 wússt ich doch den Weg zurúck - og
hið sívinsæla Vergebliches Stándchen. 1 lokin
þokkafuUa rödd né músíka-
litet. Það sem vantaði í söng
hennar á þessum tónleikum
var áræði og dirfska. Það
vantaði tilfinninguna fyrir
því að söngkonan gæfi aUt
sitt í sönginn. Þó er ekki
hægt að segja að eitt einasta
lag hafi verið illa sungið. I
heild var efnisskráin vel
unnin, hvert lag greinUega
ígrundað, hendingar faUega
mótaðar og styrkleikabreyt-
ingar trúverðugar og söngur-
inn blæbrigðaríkur. En
hvers vegna þá að múra sig
inni bak við nótnastatíf og
syngja fyrir nótnabækurnar?
Þannig getur söngurinn ekki
orðið performans. Það vant-
aði það sterka samband sem
verður tU þegar söngvarinn
syngur fyrir áheyrandann
frá hjarta sínu og af knýjandi
þörf fyrir að tjá sig með þess-
um hætti. Með þessa fínu
rödd og augljósa músíkgáfu
hefði Hólmfríðm' átt að þora
að láta vaða - gleyma nótunum og syngja fyrir
okkur sem komum þarna til að hlusta; ekki
halda aftur af sér heldur gefa tauminn lausan
og segja okkur þessar ástríðufullu sögur sem
tónskáldin hafa séð sig knúin tU að semja sín
ódauðlegu lög við.
Það er varla hægt að gera upp á miUi laga;
aUt var þokkalega sungið og snoturlega gert en
það vantaði þann agnarlitla herslumun sem
skilur miUi þess að vera og vera ekki.
Guðni Franzson, Gerrit Schuil og Hólmfríöur S. Benediktsdóttir f Listasafni Sigurjóns
Ólafssonar. DV-mynd Pjetur
Tónlist
Bergþóra Jónsdóttir
fluttu þremenningamir Hirðinn á hamrinum
eftir Schubert.
Hólmfríði S. Benediktsdóttur vantar hvorki
Hugsað til Dísu
Þegar hugrnr minn er dapui'
hugsa ég til þess fulkomna
og þess fegursta.
Ég horfl til himins og hugsa
um langan veg
tU þín Dísa.
Svona yrkir Jón Oddur ÞórhaUsson
í nýrri ljóðabók sem líka heitir Dísa.
Höfundur er þó ekki
aUtaf svona angur-
vær heldur fer inn á
mörg svið, aUt frá
gríni og yfir í heim-
speki. Sjálfur er hann
ánægðastur með
„Frumsamdar heim-
spekisetningar" í
bókarmiðju. Ein
þeirra hljóðar svo:
„Það hlýtur að vera
æðsta takmark
mannkynsins að vUja
vita hvernig guð vUl
hafa heiminn svo aUt fari vel.“
Jón Oddur gefur Dísu út sjálfur og
hún er tU sölu í Bókabúð Brynjars á
Sauðárkróki, Máli og menningu
Laugavegi og Pennanum Austur-
stræti.
íslensk ljóð á ensku
Magnús Magnússon, hinn góðkunni
sjónvarpsmaöur, hefur valið nokkur
íslensk ljóð tU flutnings á geisladiski í
enskri þýðingu. Skáldin eru Steinn
Steinarr, Matthías Johann-
essen, Ólafur Jóhann Sig-
urðsson, Jón úr Vör,
Njörður P. Njarðvík,
Nína Björk Ámadóttir,
Hannes Pétursson, Jó-
hann Sigurjónsson, Jón
)skar, Þuríður Guðmundsdótt-
ir, Snorri Hjartarson og Jón Dan.
Auk þess eru á diskinum nokkur ís-
lensk lög leikin af Martial Nardeau,
Tryggva Húbner og Þóri Úlfarssyni.
Hugmyndina að útgáfunni á Torfi
Ólafsson en það er Spor sem gefur út.
Fyrirlestrar um tunguna
Orðabók Háskólans hefur gefið út
Orð og tungu, þriðja hefti, með fyrir-
lestrum sem fluttir voru á málþingi
haustið 1995. Árið áður vora 70 ár lið-
in frá því að prentun lauk á íslensk-
danskri orðabók sem oftast er kennd
við Sigfús Blöndal og
málþingið var helgað
henni. Hún var stór-
virki á sínum tíma og
er enn eina orðabók
sinnar tegundar yfir
íslenskt mál. Orða-
bækur sem gefnar
hafa verið út síðan
hafa allar þegið
henni að meira eða minna leyti.
Á málþinginu voru flutt tólf erindi
og era ellefu þeirra birt í heftinu. ís-
lensk-danskur orðabókarsjóður og
Orðmennt styrktu útgáfuna. Ritstjóri
er Guðrún Kvaran.
Ágrip af sögu MM
I aukahefti Tímarits Máls og menn-
ingar í tilefni af sextugsafmæli félags-
ins 17. júní í sumar ritar Halldór Guð-
mundsson útgáfustjóri greinina „Brot
úr langri sögu“, ágrip af sögu bókaút-
gáfunnar í 60 ár. Einnig er þar frá-
sögnin „Á leiö í lundinn
helga“ þar sem Björn Th.
Björnsson listfræðingur
rifjar upp stofnun Máls og
menningar eins og hún
sneri við honum, þá
ungum dreng í sveit.
Listilega skrifuð frá-
sögn eins og vænta
mátti.
Aðalefni aukaheftisins er
Itarleg efnisskrá tímaritsins frá 1987
til 1996 eftir Kristínu Björgvinsdóttur,
skrá yfir höfunda efnis í tímaritinu og
þá sem skrifað hefur verið um; enn-
fremur bókaskrá Máls og menningar á
þessum tíma, alls um 1500 titlar.
Ritstjóri Timarits Máls og menning-
ar er Friðrik Rafnsson.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir