Dagblaðið Vísir - DV - 18.02.1998, Blaðsíða 11

MIÐVIKUDAGUR 18. FEBRÚAR 1998
enning
Metsölubækurnar eru
Norski rithöfundurinn Anne
Holt kom í sina fyrstu heimsókn
til íslands um síðustu helgi og hélt
erindi í Norræna húsinu á laug-
ardaginn. Hún er ein af „glæpa-
sagnadrottningunum" eða „hinum
hættulegu dömum“ sem hafa bor-
ið hróður norskra bókmennta víða
undanfarið. í Noregi hefur á þess-
ari öld myndast sterk hefð fyrir
glæpasögum og leynilögreglusög-
um - enda kom fram á blaða-
mannafúndi með Anne að fyrsti
leynilögreglusagnahöfundur í
heimi hefði líkast til verið norsk-
ur. Hann gaf út bækur á öldinni
sem leið.
Þrisvar sinnum fleiri karlar en
konur skrifa leynilögreglusögur í
Noregi, en bækur kvennanna selj-
ast fiórum sinnum betur. Ekki
vissi Anne Holt hvernig stæði á
því og gaf lítið fyrir tilraunir til
skýringa - eins og þá að konumar
legðu meiri áherslu á mannlýsing-
ar og samfélag í sínmn bókum.
Kannski eru bækur kvennanna
hreinlega meira spennandi.
Anne Holt er þekkt fyrir
spennusögur sínar en einnig fyrir
að hafa um nokkurra mánaða
skeið verið dómsmálaráðherra
Noregs. Hún vill lítið tala um það
ævintýri sem varð mjög umtalað í
heimalandi hennar. Frekar vill
hún tala um bækurnar sínar,
einkum leynilögreglusögurnar
fjórar. Auk þeirra gaf hún í fyrra
út ástarsöguna Mea Culpa sem olli
miklum úlfaþyt þegar nefndin sem
ákveður hvaða bækur norska rík-
ið kaupir handa bókasöfnum
ákvað að strika Mea Culpa út af
lista sínum. Nefndin kaupir að
sjálfsögðu ekki nema hluta útgef-
inna bóka, en sjaldgæft er að bæk-
ur vinsælla og virtra höfunda séu
útilokaðar.
í hinum grimmúðugu deilum
ákvörðuninni sögðu menn ýmist
væri að strika bókina út vegna þess að hún væri
hræmulega illa skrifuð eða mönnum fannst ein-
bert að fordómar hefðu ráðið útstrikuninni
vegna þess að Mea Culpa fjallar um ástarsam-
band tveggja kvenna.
Erfitt að vera vinsæll í litlu landi
„Nefndin sem ákveður hvaða bækur ríkið
kaupir inn á bókasöfnin ákvað að kaupa ekki
Mea Culpa,“ segir Anne Holt og styður hönd und-
ir kinn þungbúin á svip. Við erum staddar á vist-
legum barnum á Hótel Holti og hún dreypir á tei
milli þess sem hún talar gríðarlega hratt á
norsku. „Ég veit ekkert hvað ég á að segja um
það annað en að það er erfítt að verá vinsæll í
litlu landi. Þetta skipti mig nákvæmlega engu
máli. Ég fæ milli tíu og tuttugu bréf á dag frá les-
endum sem eru hæstánægðir með þá bók, og hún
seldist i rúmlega 70 þúsund eintökum."
- En hvað heldurðu að nefndinni hafi gengið
til að vísa bókinni frá?
„Ég bara nenni ekki að gera mér það í hugar-
Glæpasagnadrottningin" er hugsi yfir viðbrögðum
,bókmenntayfirstéttarinnar“.
DV-mynd ÞÖK
sem fylgdu
að sjálfsagt
lund. í fyrra seldust bækurnar minar í 200 þús-
und eintökum í Noregi einum. Það eru margir
sem selja ekki svo vel! Bókasöfnin keyptu bókina
auðvitað þó að þau fengju ekki ríkisstyrk til
þess, heldur notuðu til þess eigið rekstrarfé frá
sveitarfélögunum.
Mea Culpa er bók sem fólk kann annaðhvort
vel að meta eða þolir ekki,“ heldur Anne Holt
áfram. „Þannig eru sumar bækur einfaldlega. Ég
skrifa fyrir lesendur og mér hefur gengið það vel.
Og ekki dregur úr hvað ég hef fengið góða gagn-
rýni yflrleitt. Ég hef verið ákaflega heppin. Og þá
má mér á sama standa hvað menningaryfirstétt-
in segir um bækurnar mínar. Ég fékk líka góðan
stuðning frá nokkrum kollegum mínum í rithöf-
undastétt sem skrifuðu á móti niðurstöðu nefnd-
arinnar. Ég skrifaði hins vegar ekki orð sjálf mér
til varnar. Mér fannst þetta ekki vera mitt mál.“
- En var þessi blaðadeila holl, heldurðu?
„Nei, ég held ekki. Hún var alltof bundin við
mína persónu. Deilur um bókmenntir eru hollar,
deilur um innkaupastefnu til bókasafna gætu
líka verið hollar, en deilur um Anne Holt hljóta
cilltaf að vera óhollar. Allt of mikið af þessum
skrifum, meðal annars frá öðrum höfundum sem
nefndin hafði hafnað, var ómerkilegt skítkast á
mig persónulega. Og ég sé enga
ástæðu fyrir því skítkasti aðra en
þá hvað bækumar mínar seljast
vel. Ég er í þann mund að ná
milljónaupplagi samanlagt, og
það státa ekki margir norskir
höfundar af slíkum tölum.
Ég get reyndar vel skilið að
ungir höfundar sem skrifa góðar
bækur en ná ekki til fólks finni
til öfundar í minn garð. Það er
mannlegt. En ég get engan veg-
inn stillt mig um að gefa út bæk-
ur þeirra vegna."
- Hvað finnst þér þá um það
kerfi að ríkið kaupi þúsund ein-
tök af ákveðnum bókum til að
styrkja útgefendur ...?
„Þetta er afbragðskerfi. Ég vil
siður en svo að það verði lagt
niður þó að mér hafi verið hafn-
að einu sinni. Þetta er einstakt
fyrirkomulag í sinni röð og hefur
virkað ótrúlega vel. Það hefur
tryggt að margir höfundar hafa
komist út til fólks þó að bækum-
ar þeirra seldust ekki á almenn-
um markaði; það tryggir breidd i
norskum bókmenntum með því
að tryggja forlögunum þúsund
eintaka sölu af góðum bók-
menntaverkum. Sérstaklega hef-
ur þetta kerfi mikla þýðingu fyr-
ir unga höfunda sem eru að gefa
út sínar fyrstu bækur. Ekki síst
þeirra vegna verður að halda
þessu kerfi gangandi."
Bókmenntimar eru
fjölbreytilegt landslag
Bækur Anne Holt era vinsæl-
ar víða um lönd, í Svíþjóð, Holl-
andi, Frakklandi, Japan,
Englandi, Þýskalandi, Dan-
mörku. Og ein bóka hennar hef-
ur komið út á íslensku: Sælir em þeir sem þyrst-
ir sem kom út hjá íslenska kiljuklúbbnum. En
fyrst og fremst er hún yfirmáta vinsæl í eigin
landi.
„Ég hef alltaf haft þá trú að fólk sem les eina
bók muni lesa fleiri bækur," segir hún. „Þess
vegna er svo nauðsynlegt að hafa metsölubækur.
Þær em vélin í bókmenntunum, eimvagninn
sem dregur lestina. Spennubækur og aðrar af-
þreyingarbækur halda bókmenntunum uppi.
Ungt fólk sem fer að lesa bækur eins og bækurn-
ar mínar og hefur gaman af þeim, það heldur
áfram að lesa aðrar og jafnvel annars konar bæk-
ur. Góðbókmenntir lifa ekki án hinnar breiðari
útgáfu - og hin breiða útgáfa er einskis virði án
hinna fáu einstöku bóka. Mér fmnst gott að
hugsa til þess að bækurnar mínar standi undir
útgáfu á ljóðum og tilraunabókmenntum af ýmsu
tagi.
Ég sé bókmenntimar fyrir mér sem landslag.
Fyrst komum við út á bjart opið svæði, auðvelt
yfirferðar og þar sem gott er að vera. Handan
þess er skógur, gisinn fyrst en verður æ þéttari
og dimmari. Það er eðlilegt að fólk sé tregt til að
hætta sér inn í hann, en viðbúið að þar sé mikla
fjársjóði að finna.“
Tónlist fyrir alla
Tónlist fyrir alla er komin af stað á
nýjan leik eftir nokkurt hlé. Dagskráin
hófst með tónleikum fyrir nemendur
Holtaskóla í Reykjanesbæ á mánudaginn
og fram undan era tónleikar fyri?nítján
þúsund grunnskólanemendur á Suður-
og Vesturlandi og höfuðborgarsvæðinu.
Vonir standa til að á næsta skólaári
verði enn hægt að færa út kvíamar.
Verkefninu Tónlist fyrir alla var
hrundið af stað haustið 1992 fyrir at-
beina Jónasar Ingimundarsonar píanó-
leikara. Framgangur þess er ekki síst að
þakka góðum stuðningi Norðmanna sem
gáfu til þess fé á lýðveldisafmælinu 1994.
Nýja dagskráin sem nú verður flutt á
Suðurnesjum ber heitið „Einfalt lítið
lag“ og er sett saman úr söngleikjatón-
list. Söngkonurnar Ágústa Sigrún
Ágústsdóttir og Harpa Harðardóttir
flytja ásamt Kristni Emi Kristinssyni pí-
anóleikara nokkur ógleymanleg lög og
önnur minna þekkt. Auk skólatónleik-
anna bjóða listamennimir að venju til opinberra kvöldtónleika fyrir al-
menning. Þar flytja þau dúetta og einsöngslög eftir Irving Berlin, Jerome
Kern, Cole Porter, Gershwin, Bemstein
og fleiri. Fyrstu tónleikarnir verða ann-
að kvöld, fimmtudagskvöld, kl. 20.30 í
Ytri-Njarðvíkurkirkju, þeir seinni í
Menningarmiðstöð Grindavikur á
fostudagskvöldið kl. 20.30 og í Sam-
komuhúsinu Garði á mánudagskvöldið
á sama tíma.
Fram undan eru svo margar spenn-
andi tónleikasyrpur. Hljómskálakvin-
tettinn mun leika fyrir alla nemendur
Árnessýslu, Blásarakvintett Reykjavík-
ur leikur fyrir nemendur í Grafarvogi
og Jasskvartett Reykjavíkur fyrir
Breiðhyltinga, skólar á Vesturlandi fá
visnadagskrá til sín, Tjarnarkvartett-
inn heimsækir hafnfirsk böm og Tríó
Bjöms Thoroddsens flytur ásamt Agli
Ólafssyni dagskrá sem heitir Heims-
reisa Höllu og fer með litlu vísuna um
Höllu gömlu sem fetar sig eftir göngun-
um með ljósið um allan heim í fiöl-
breytilegum útsetningum.
Alls verða á næstunni haldnir 154 skólatónleikar og 16 almennir tónleik-
ar á vegum Tónlistar fyrir cilla.
Harpa Harðardóttir, Ágústa Sigrún Ágústsdóttir og Kristinn Örn Krist-
insson ætla að flytja söngleikjatónlist fyrir grunnskólanema og al-
menning á Suðurnesjum.
Tónleikar á
Hellissandi
;; Annað kvöld, fimmtudags-
kvöld, heldur Lista- og menning-
arnefnd Snæ-
fellsbæjar tón-
leika í Safnað-
arheimilinu á
> Hellissandi.
Þar munu
Guðrún Birgis-
dóttir flautu-
leikari og Pet-
I er Máté píanóleikari leika verk
eftir Mozart, Schubert, Saint-
Saéns og Poulenc.
Tónleikarnir hefiast kl. 20.
Dynskógar
Ut er komið sjötta bindi af
Dynskógum, riti Vestur-Skaft-
fellinga. Meginefnið er að þessu
sinni frásögn af lífi og starfi
Brands Jóns Stefánssonar frá
Litla-Hvammi í Mýrdal eða
Vatna-Brands eins og hann var
oft kallaður. Sigþór Sigurðsson
simaverkstjóri í Litla- Hvammi
tók saman eftir frásögn Brands
sjálfs.
Brandur fékk strax á unga
aldri óbilandi trú á bílum sem
farartækjum framtíðarinnar.
Liðlega tvítugur
festi hann kaup á
Ford-vörubíl og,
fékk hann sendan
í pörtum með ,
skipi austur til
Vikur í Mýr- ,
dal. Þar í fiör-
unni var bíll-
inn settur saman - og'
fyrsti bíllinn ók inn í Víkur-
þorp 25. maí 1927, fyrir sjötíu
árum. Þá vora flest vötn óbrúuð
en Brandur lét það ekki hefta fór
sína heldur var með bíl sinn í
fórum frá Markarfljóti austur í
Skaftártungu og stóð fyrir áætl-
unarferðum milli Víkur og
Reykjavíkur en farþegar voru
reiddir yfir Markarfljót.
Hér er í hnotskurn sagt frá
þróun samgöngumála „austan
vatna“ á Suöurlandi - en þannig
var jafnan tekið tO orða meðan
Markarfljót var óbrúað - allt frá
upphafi þessarar aldar fram á
áttunda áratuginn og þeim ótrú-
legu erfiðleikum sem fylgdu
þessu brautryðjendastarfi.
Af öðru efni Dynskóga má
nefna frásögn Guðmundar
Sveinssonar frá Vík af fyrstu bO-
ferð um FjaOabaksleið nyrðri
fyrir hálfri öld. Ritið er rúmar
300 síður, prýtt fiölda mynda.
íslensk félagsrit
Tímarit FélagsvísindadeOdar
Háskóla íslands, íslensk félags-
rit, 7.-9. árgangur 1995-1997, kom
út nýlega.
Aðalgreinin í ritinu er um
námsbrautina sjálfa sem varð
tuttugu ára í fyrra, „Námsbraut
í almennum þjóðfélagsfræðum.
Áfangi að stofnun nýrrar deOd-
ar“ eftir Ingu Dóru Sigfúsdóttur.
Fjórar styttri greinar eru í heft-
inu: „Þjóðsögur úr
skólakerfinu" eftir
Jón Torfa Jónas-
son, „Fjölskylda,
frelsi og réttlæti“
eftir Sigríöi
Dúnu Krist-
mundsdóttur,
„Kjör þjóð-
höfðingja: Geta
lendingar lært a
Ólaf Þ. Harðarson og „Upplýs-
ingasamfélag, sveigjanleiki og
atvinnulíf: Breytingar á íslensk-
um vinnumarkaði" eftir Inga
Rúnar Eðvarðsson.
Ritið er 124 síður og kemur út
annað hvert ár. Stuttur útdrátt-
ur á ensku fylgir hverri grein.
Ritstjórar íslenskra félagsrita
eru Friðrik H. Jónsson og Hann-
es H. Gissurarson.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir