Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1998, Qupperneq 11

"Ar w
UV ÞRIÐJUDAGUR 19. MAÍ 1998
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
Katalónskur
tónlistarjöfur
Við hefðum aldrei átt að
yfirgefa hellana
toienning
PS...
Skyldu leynast dulin boö einhvers staöar?
Fundin
leið til að njóta
tveggja stjömu
myndanna sem
ríkissjónvarpið
er svo lagið við
að hafa upp á.
Algert fjölmiðla-
bindindi í heila
viku. Ekki kvak
tónlistar, ekki
ómur manns-
raddar, ekki
skrjáf í blaði. í
lok slikrar ein-
angrunarviku
er hnigið niður
við tækið og
stillt á seinni
mynd ríkissjón-
varpsins.
Þannig
gnæfði kvik-
myndin Vide-
odrome upp úr
þanghafi íjöl-
miðlasúpunnar.
Söguþráðurinn
var eins og sokkur kotbónda, aliur göt-
óttur, sums staðar fúinn, annars staðar
þófinn. Kotbóndinn er útdauður og sokk-
urinn safngripur og það sama á við Vid-
eodrome, sem er gerð 1982. Söfn eru þó
mörg vegna þess að við viljum skoða for-
tíðina og í því fólst hið flókna gildi
myndarinnar.
James Woods leikur forstjóra lítillar
sjónvarpsstöðvar sem ætlar að verða stór
á bláum myndum. Ljótur kall veit um
James og ákveður að nota hann til að ná
völdum yflr mannkyninu. Það gerir
hann með því að framleiða myndbönd
með duldri merkjasendingu sem hefur
þau áhrif, að fólk verður samstundis hel-
tekið af Videodrome, eins og myndbönd-
in heita, og fær síðan heilaæxli og deyr
af að horfa á þau. Ætlunin er, að ná fyrst
völdum yfir James og síðan sjónvarps-
stöðinni til að ná til fólksins.
Fjölmiðlar
Auður Haralds
Ef maður spyr sig í miðri mynd, hvort
ljóti kallinn hafi hugsað þetta til enda
áður en hann byrjaði að leika i mynd-
inni, þá er allt ónýtt. Hann gat bara
stofnað sína eigin sjónvarpsstöð og náð
strax til fjöldans, í stað þess að eyða
tveimur árum og mannafla í að sölsa
James undir sig. Eða, sem hvorki hann
né höfundurinn höfðu athugað, að þegar
alþýðan er öll farin úr heilaæxli, yfir
hverjum ríkir maður þá?
Þetta eru auðvitað smáatriði sem eigi
skyldi hnýta í, því það er ekki um þetta
sem verkið snýst. Heldur ___________
að það er hægt að senda
fólki dulin skilaboð í
hreyfimynd, sem það veit
ekki að það hefur móttekið,
en bregst samt við. Tæknin
var þróuð sem auglýsinga-
aðferð fyrir um tveimur
áratugum og reynd á bió-
gestum. Hún er fólgin í að
skjóta meö jöfnu millibili
einum auglýsinga-
myndramma inn i söguferl-
ið. Þessi eini rammi fer svo
fljótt yfir, að auga og heili
ná ekki að skrá hann, en
skynja hann samt. í til-
rauninni tókst að vekja
þorsta áhorfenda þannig að
þeir keyptu kók í stríðum
straumum. Aðferðin var bönnuð.
Leynilegur heilaþvottur er hægri
akrein Videodrome. Sú vinstri lýsir ótt-
anum viö að ný tækni, myndböndin, gefi
áður ómöguleg tækifæri til misferlis:
Þegar búið er að heilla James með dul-
merkjunum, er hann næst forritaður til
að drepa með myndbandsspólu í kviðar-
holinu. Öll ný tækni sem höfðar til hins
vitræna í manninum hefur vakið þennan
ótta. Videodrome er því um leið mynd
um andstöðu miðaldakirkjunnar gegn út-
breiðslu leskunnáttu. Þess utan þarf ekki
háþróaða tækni til að heilaþvo, Rússar
náðu ágætum árangri með því að hvolfa
blikkfotu á höfuð hinna óhreinu og berja
í hana með hamri í vikutíma.
Opnun Listahátíðar
Listahátíð fór formlega af stað upp úr hádegi á laugar-
daginn var. Opnunarhátíðin var haldin undir beru lofti,
sem er áhættusamt um miðjan maí (eins og reyndar alla
aðra mánuði á íslandi), og forsvarsmenn Listahátíðar
höfðu lengi nauðaö í máttarvöldum um gott veður.
Þegar til kom reyndust þeir eiginlega helst tO bænheit-
ir því svo lygnt var í
rokrassinum Reykjavík,
meira að segja niðri við
höfn, að flugdrekar áttu bágt
með að fljúga. Þó sáust ýmis
kvikindi á lofti sem glöddu
bömin, fuglar, leðurblökur,
stakur kattarhaus eins og í
Lisu í Undralandi, hálfir
menn og fleira.
Fljótlega fór fólk að raða
sér upp meðfram merktri
gangbraut sem Margrét Þór-
hildur Danadrottning,
drottningarmaður, forseta-
hjónin íslensku og fleiri ætl-
uðu að ganga um hafiiar-
bakkann að Hafharhúsinu.
Kom fyrirfólkið á réttum
tíma og arkaði brosleitt um
höfnina í góðviðrinu. Svo var skundað inn í þröngt og lítt
hrjálegt port Hafnarhússins þar sem setningarathöfnin
fór fram.
Veður var hið besta, hlýtt og sól braust öðru hverju
fram úr skýjum.
Þegar þrjár ræður voru búnar kvað við mikill undir-
gangur í portinu, engu líkara en skollið hefði á gríðarlegt
þrumuveður með samfelldum þramum. Þar var þó ekki
Ása-Þór með hamar sinn á ferð heldur dansarar frá
svörtustu Afríku í litríkum klæðum sem sungu við raust,
æptu og börðu bumbur.
Galdurinn virkaði ekki alveg strax, en þegar Ingibjörg
Sólrún var að kynna Erró, listaverkagjöf hans og sýningu
fyrir gestum steyptist skyndilega úr loftinu mikið haglél.
Vora höglin svo stór að þau hoppuðu og skoppuðu á stól-
unum sem fyrirfólkiö flúði í ofboði - það er að segja það
sem ekki var með regnhlíf. Þetta var sjón að sjá.
Hvað eyðileggur prótokolla?
Fólkið sem flúði stólana leitaði skjóls undir svölum
hússins því enginn mátti fara inn í Hafnarhúsið á undan
drottningu. Þegar amma og bamabam komu þar í dyrn-
ar var fyrir veggur af Sekurítas-mönnum og starfsfólki
Listasafns Reykjavíkur og sagði: því miður, drottningin
á að ganga fyrst í salinn. „En bamið þarf að pissa," var
hvíslað. Ekki hafði orðinu fyrr verið sleppt en langmæðg-
um var kippt inn og þær lóðsaðar hratt baka til á salemi.
Bam sem þarf að pissa leysir sjálfkrafa upp allar regl-
ur, jafhvel konunglega prótokolla.
Ólöf Nordal fyrsta „kona" Errós
Erró gerir ekki endasleppt við landa sína. Hann hefur
þegar gefið Listasafhi Reykjavíkur þúsundir listaverka
og hyggst bæta við, fylla upp í skörð í gjöfina, eins og
fram kom i viðtali við hann í DV á laugardaginn. Hann
hefur líka stofnað sjóð til minningar um móðursystur
sína, Guðmundu S. Kristinsdóttur, og ætlunin er að veita
ungri listakonu styrk úr þessum sjóði árlega. „Erró ger-
ir sér grein fyrir því að í ungu listakonunum er hið upp-
rennandi afl,“ sagði Eiríkur Þorláksson, forstöðumaður
Kjarvalsstaða.
Fyrsta konan sem hlýtur styrk úr sjóðnum, 250 þúsund
krónur, er Ólöf Nordal sem mikla
athygli hefur vakið undanfarin ár.
Síðustu sýningu hennar lauk núna
10. maí í Galleríi Ingólfsstræti 8.
Hún hét Corpus dulcis upp á latínu
eða Hið sæta hold, og var á sjálfum
David eftir Michelangelo - nema
Ólöf steypti hann í súkkulaði sem
gestir gæddu sér á. Uppátækið
vakti hrifningu gagnrýnenda og
annarra gesta - enda var súkkulað-
ið einstaklega gott - og sýningin
minnti táknrænt á páska, krossfest-
ingu, altarisgöngur og allt sem
þeim fylgir.
En auk trúarlegrar merkingar
verksins sá listrýnir DV, Áslaug
Thorlacius, í því „mjög svo munúð-
arfulla erótíska merkingu" og líka
femíníska undiröldu: „Kona sem
steypir sér karlmann úr súkkulaði, hlutar hann niður,
gæðir sér á honum og býður öðrum með sér hefur unnið
ákveðinn sigur yfir hinni illsigranlegu karlímynd. Hún
mildar hana með sætubragðinu og lítillækkar hana síðan
með því að leggja hana á borð og bjóða til átu.“ Áslaug
bendir þó á að allt sé þetta þversagnakennt, því við etum
líkama Krists og í því felst upphafning, ekki niðurlæging.
(DV 6.4. 1998)
„Hugaður, fágað-
ur, dularfullur og
heillandi." Þannig
lýsti spænskur tón-
listargagnrýnandi
katalónska tónlist-
armanninum Jordi
Savall sem verður
hér við þriðja
mann á Listahátíð.
Gagnrýnendur þar
syðra eiga þaö að
vísu til að vera
dáldið hástemmdir
þegar þeirra eigin
afreksmenn eiga í
hlut, en því verður
tæplega á móti
mælt að Savall hef-
ur boriö ægishjálm
yfir tónlistarmenn
í landi sínu á und-
anförnum tuttugu
árum og þá einkum
í krafti fjölhæfni
sinnar. Það er hins
vegar ekki fyrr en
á allra síðustu
árum fyrir tilstilli
Auvidis-útgáfurm-
ar að hróður hans
hefur borist út fyr-
ir Spán og Frakk-
land.
Savall hóf feril sinn með kvartettinum
Hespérion XX árið 1974 en hann hafði að
markmiði að vekja áhuga manna á gam-
alli tónlist, ekki síst ríkulegri tónlistar-
hefð Spánverja en fór á endanum vítt og
hreitt um evrópska tónlistarsögu til
foma. Með Savall í þessum kvartett var
framúrskarandi söngkona, Montserrat
Figueras, sem tekið hefur þátt í ýmsum
verkefnum með honum.
Savall lét sér ekki lengi nægja að leika
á gömul strengjahljóðfæri - hann er með-
al annars snillingur á gömhu - heldur
færði sig upp á skaftið, gerðist hljóm-
Jordi Savall.
Hljómplötur
Aðalsteinn Ingólfsson
sveitarstjóri, músíkólóg, upptökustjóri
og loks skipuleggj£mdi margháttaðra tón-
listarviðburða. Sterkasta hlið hans er
óneitanlega eldri tónlistin, frá ævagam-
alli gyðinglegri kirkjutónlist til barokk-
tónlistar, spænskrar og ítalskrar.
Barokkupptökur hans hugnast undirrit-
uðum alveg sérstaklega; þær hafa til að
bera allt að því rómantíska hlýju, án
þessa að upp rakni hin stranga bygging
sem er aðal allrar góðrar barokktónlist-
ar. Og ávallt er í öllum upptökum
hans hreint og tært „músíkalítet"
í bland við þá andagift sem Spán-
verjar kalla „duende" en Kjarval
hefði liklega kallað „gilligogg“.
Á upphafsreit
Savall lætur jafiivel að stýra
stóram hljómsveitum og kórum og
tríóum og kvartettum. Með allra
áhrifamestu kórapptökum sem ég
þekki er geislaplata sem ber nafn-
ið Offertorium en þar fer Savall
með katalónskum kór og hljóm-
sveit gegnum sögu kirkjutónlistar
á Vesturlöndum frá 13. öld og fram
á daga Mozarts.
Hins vegar lætur Savall ekki
eins vel að spila rómantíska tón-
list, hvað sem veldur, eins og sannaðist á
nýlegum upptökum hans á sinfóníum
Beethovens. Þær hljóma óaðfinnanlega
en þó einkennilega, eiginlega eins og Jó-
hann Sebastian Bach hafi samið þær.
Og nú stendur til aö Savall flytji tón-
list í Hallgrímskirkju ásamt Montserrat
Figueras og öðram tónlistarmanni. Þar
með er hann aftur kominn á upphafsreit,
bæði á eigin ferli og fyrir okkur íslend-
inga. Þá er bara að vona að kirkjan, með
sínu kalda yfirbragði og vonda bergmáli,
yfirskyggi ekki þá ástríðumiklu en fág-
uðu tónlist sem Savall og tónlistarmenn
hans munu færa okkur.
Jordi Savall - Vingt ans de Hespérion
XX
Auvidis 1994
Jordi Savall - Meslanges Royaux
Tónlist frá tímum Loðvíks XIII og Loð-
víks XIV
Auvidis
Jordi Savall - Offertorium
Auvidis
Umboð á íslandi: JAPIS