Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.1998, Blaðsíða 18

* *
i8 'fþeygarðshornið
*★ ★-------------
LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1998 B lV
Þetta yrði aldrei leyft í útlöndum
Sigurður Bjömsson læknir byrj-
aði ekki vel í umræðuþættinum um
gagnagmnn á dögunum. „Ég tala
hér sem læknir," sagði hann og átti
senniiega við að hann væri ekki
endilega að túlka stefnu Læknafé-
lagsins í þessu hitamáli - en svo hélt
hann áfram og sagði eitthvað á þá
leið að það væri blekking að stofnun
miðlægs gagnagrunns væri í heilsu-
bótarskyni; hér væri gróðabrail. Og
allt i einu fannst manni eins og
hann hefði verið í upphafsorðum
sínum í rauninni að segja: Ég er
læknirinn á svæðinu og það er ég
sem er til þess bær að úrskurða hér
um læknisfræðileg efni.
Af skrifum lækna í Morgunblaðið
má ráða að ámóta vá hafi ekki vofað
yfir íslenskum sjúklingum síðan
Sighvatur Björgvinsson reyndi hér
að koma á fót tilvísanakerfí til sér-
fræðilækna. Um hvað snýst deilan
eiginlega? Um flókin siðferðileg og
lögfræðileg úrlausnarefni og álita-
mál: stundum er eins og verið sé að
ákveða hvemig við eigum að verða
þegar við erum orðin stór - hvernig
við eigum að hafa tuttugustu og
fyrstu öldina. Hvað eigi að vera í
öndvegi - hagsmunir fólks eða hags-
munir stórfyrirtækja.
★★★★★★
En stundum hvarflar að manni að
deilan snúist ekki síður um óljósari
hluti, einhvers konar valdabaráttu,
bæði innan læknastéttarinnar og
milli læknastéttarinnar og líffræð-
inga. Um eignarhaldið á þekking-
unni. Um það hvort líffræðingum sé
treystandi fyrir rannsóknum. Um
það hvort sennilegra sé að líffræð-
ingur hlaupi með þrídulkóðaðar
upplýsingar um vandræðalegan
kranideik í næstu slúðurkvörn, en
til dæmis læknaritari geri það - eða
kannski maki læknis - eða gæslu-
maður á Kleppi. Þegar maður hefur
lesið deilur Vilmundar landlæknis
við læknafélagið - þegar hann líkti
læknum við veðurfræðinga og allt
varð vitlaust - finnst manni jafnvel
að læknar líkist í sumu iðnaðar-
mönnum í hugsunarhætti. Án þess
að ætlunin sé að fara að líkja þeim
við hina gömlu bartskera þá hvarfl-
ar stundum að manni andspænis
hinni sterku samkennd sem ein-
kennir lækna að samtök þeirra lík-
ist iðngildum miðalda í tilhneigingu
til að vernda félagsskap sinn og
hjúpa dýrkeypta þekkingu sína
vissri dul.
Röksemdir lækna gegn miðlægum
gagnagrunni eru einkum þrjár:
þetta er gróðabrall; viðkvæmar
trúnaðarupplýsingar geta komist í
hendur óvandraðra manna - og síð-
ast en ekki síst: þetta yrði aldrei
leyft í útlöndum.
***★★*
Það er rétt hjá læknum og öðrum
gagnrýnendum frumvarpsins um
gagnagrunninn að peningar koma
þar óneitanlega við sögu. En and-
stætt því sem þeir hugsa þá er það
einmitt það sem hrífur þjóðina: pen-
ingar í einarsbenískum hæðum.
Þjóðin hugsar: við klúðruðum Ein-
ari Ben - gáfum honum aldrei tæki-
færi og þess vegna töfðust hér fram-
farir um áratugi, og allt vegna héra-
háttar, íhaldssemi þeirra sem sögðu
að þá sundlaði við milljónunum og
hræðslu við erlent fjármagn. Mottó
þeirra feðga Einars og Benedikts
Sveinssonar um að peningar séu afl
þeirra hluta sem gera skal lúrir á
bak við allt þetta mál.
íslendingar hafa nú árum saman
verið að reyna að finna einhver
norðurljós sem þeir geti selt útlend-
ingum - og kailað þessa leit sína
landkynningu sem er orð sem ekki á
sér samsvörun í neinu öðru tungu-
máli. Nú eru söluvænleg norðurljós
fundin! Og þau eru inni í okkur
sjáifum! Við erum einstök! Við héld-
um alltaf að við værum einstök en á
síðustu árum hefur hver sjáffsblekk-
ingin af annarri fallið um sjálfa sig.
Og nú skyndilega er okkur á ný gef-
in sérstaða, og þessari sérstöðu
stungið í samband við nýjustu há-
tækni og vísindi. Sérstaðan er í okk-
ur sjátfum. Sérstaðan er íslensk
menning.
Snilldin í íslenskri erfðagrein-
ingu er að taka ættfræðina - for-
smáðustu fræði þjóðarinnar sem all-
ir fyrirverða sig fyrir og heimspeki-
deild Háskóla Islands vildi ekki sjá
fyrir nokkium áratugum þegar rík-
isstjómin reyndi að stofna þar pró-
fessorsembætti í ættfræði „því við
erum akademísk hér“ - að taka
þetta skítuga, skrollandi, neftó-
bakstaumótta og afdalalega olnboga-
bam íslenskra fræða og nýta það.
Guðmundur Andri Thorsson
Reyndar urðu erfðagreiningarmenn
ekki fyrstir til að átta sig á mögu-
leikum þessa - en hið stórfenglega
umfang, hin nútímalega ásýnd, þessi
tilfinning um að íslensk ættfræði
eigi alveg
sérstakt erindi við heiminn og
geti orðið öllu mannkyni til heilla -
allt þetta er nýtt.
Gróðabrall? Sú ásökun verður að
vísu hjárænuleg þegar hún kemur
frá öðrum læknum. Og þetta gróða-
brall er í eðli sínu óskylt klassísku
íslensku gróðabralli eins og við
horfum á núna þar sem fólki býðst
að selja einhvern amfetamínbróður
á úðabrúsum. íslenskt gróðabrall
snýst um skyndigróða með engri
fyrirhöfn. Um auð af himnum ofan -
um einhvern lukkupott sem maður
hljóti að detta i hlaupi maður nógu
víða.
★*★*★*
Röksemdin um trúnað lækn-
anna gagnvart sjúklingum sínum
vegur mun þyngra - en eins og for-
sætisráðherra benti á með frægum
hætti eru þessar áhyggjur af rétti
sjúklingsins nýtilkomnar. Ég man
eftir grein eftir Gunnar Smára Eg-
ilsson blaðamann fyrir nokkrum
árum þegar hann deildi á prósakk-
notkun landsmanna að þvi er virt-
ist vegna ótta um að óhamingjan
væri í útrýmingarhættu. Þar lýsti
hann ítarlega læknaskýrslum á
Kleppi til margra ára sem hann
hafði legið yfir þegar hann var þar
starfsmaður. í grein sinni lýsti
hann frumstæðum læknisaðferð-
um og færði rök fyrir því að
læknarnir botnuðu ekkert 1 geð-
veiki. Ég man ekki til þess að
neinn hafi kippt sér upp við þess-
ar greinar, og veit ekki betur en
lestur sjúkraskýrslna hafi áíram
verið helsta dægrastytting gæslu-
manna á Kleppi eftir greinina.
★★★fc**
Þetta yrði aldrei leyft í útlönd-
um: það er kjarni málsins. Slíkur
gagnagrunnur yrði hvergi fram-
kvæmanlegur annars staðar,
végna smæðar þjóðarinnar og
ekki síður hins: hér er landlæg
árátta að snuðra um náungann og
talið eðlilegt og sjálfsagt að allir
viti allt um alla, einkum. Enn hef-
ur læknum og siðfræðingum ekki
tekist að útskýra fyrir þjóðinni þá
vá sem henni stafar af því að hún
sé rannsökuð. Þjóðin er þvert á
móti hróðug og upp með sér.
dagur í lífi
_
Undirbúningsdagur í lífi Ragnars Arnalds, leikritaskálds og þingmanns, fyrir frumsýningu á Solveigu:
Síminn í
„Þriðjudagurinn 8. október 1998.
Vakna klukkan sjö. Erfiður dagur fram
undan. Úti er þoka. Fyrsta mál á dagskrá:
ein skeið af lýsi. Mjög hjartastyrkjandi. Lesa
morgunblöðin? Nei, enginn timi til þess! Og
þó! Ómótstæðileg freisting! Mogginn er
skelfilega þykkur aö vanda. Þar fýkur fyrsti
hálftíminn. Hvemig dettur þér í hug að fara
svona með tímann? Nagandi samviskubit.
Ekkert í blöðunum sem máli skiptir.
Solveig þarf að komast á bók. Sem fyrst
eftir frumsýningu. Enn er eftir að ganga frá
textanum. Ein og ein setning fauk burt í upp-
setningu. Eiga þær að standa í bókinni? Eða
hverfa endanlega? Og hvað með kommum-
ar? Mér var kennt að drita kommum út um
allt. Ég kunni því vel. Nú þarf að pilla þær
burt. Eins og hvem annan óþverra. Þær eru
útlægar! Fyrinnæli frá æðstu stöðum sem
enn hafa varla náð til minnar kynslóðar.
Engin takmörk
Bók min, Sjálfstœóió er sívirk auölind,
verður að komast í prenfim 1 dag.
Samt er hún ekki tilbúin. Upplýsingar
vantar. Hringi í Jón Ingimarsson í iðnaðar-
ráðuneytinu. Hann lofar aö kanna málið.
Björn Jóhann á DV hringir. Heimtar að ég
skrífi dagbók. Em engin takmörk fyrir hvað
maður lætur hafa sig út í?
Bruna niður í Þjóðleikhús að hitta Guð-
rúnu Bachmann leikhúsritara út af leikskrá.
Þaðan vestur í Háskóla. Hringi úr bílnum í
Jón Ingimarsson. Svör við spumingum min-
vinstri og penninn í hægri
um streyma upp úr hon-
um eins og af færibandi.
Góður embættismaður
þar! En þetta þarf að
punkta niður. Síminn í
vinstri hendi og penninn
í þeirri hægri. Og nú
þarf að skipta um gír -
og stýra! Snarlega
bremsað.
Ragnar Arnalds ber saman bækur sínar við tvo af aðalleikurunum í leikriti hans um Miklabæjar-Solveigu, þau Þröst
Leó Gunnarsson og Vfgdísi Gunnarsdóttur. Vigdís leikur einmitt titilhlutverkið. DV-mynd Hilmar Þór
Lifur á Alþingi
Hitti Jörund Guð-
mundsson hjá Háskóla-
útgáfunni. Hann stjórn-
ar næststærstu bókaút-
gáfu landsins. Gefur út
sextíu titla árlega við
þriðja mann. Geri aðrir
betur. En bók mín er
ekki frágengin. Gallar í
uppsetningu. Vantar
myndatexta og strika-
merki. Æði á fund for-
sætisnefndar. Friðsæll
fundur. Ólafur forseti
kátur og hress að vanda. Ný lifur í matstofu
Alþingis. Afbragðsmatur!
Sest i forsetastól eftir hádegi. Á þingpöll-
um er Qöldi fólks sem stöðugt horfir í gesta-
stúku andspænis forsetastól og ræðumönn-
um. Þar stendur ung kona og flytur tákn-
mál - enda verið að ræða um móðurmál
heyrnarlausra.
Svavar á tillöguna. Hann á einnig næsta
mál: frumvarp um dómstól til að fjalla um
endurupptöku dæmdra mála. Davíð stelur
senunni með óvæntum stuðningi. Talar um
dómsmorð og hundahreinsun í réttarkerf-
inu.
SkUaboðin hrannast inn á símsvarann
heima. HaUveig úti á landi. Líka frumsýning
hjá henni um helgina. Og ég orðinn of seinn
að komast í prentsmiðju með leiðréttingar.
Út að skokka klukkan sex. Fátt eins gott
fyrir heUabúskapinn. Síðan niður í leikhús
að horfa á „rennsli". Aðeins fjórir dagar í
frumsýningu. Leikarar fara á kostum. Þór-
haUur er hugmyndaríkur. Sofna um mið-
nætti. Sáttur við guð og menn.“