Dagblaðið Vísir - DV - 29.10.1998, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 29. OKTÓBER 1998
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjórl: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Visir, netútgáfa Frjálsrar flölmiðlunan http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
Sátt um gagnagrunn
Kominn er tími og komnar eru forsendur til að ná sátt-
um í deilunum um rekstur krosstengds gagnagrimns í
heilbrigðismálum. Flokkadrættimir eru famir að skaða
þjóðina, svo sem sést af, að hefnigjarn heilbrigðisráð-
herra velur landlækni með hliðsjón af deilunni.
Nýkomið og rækilegt álit Lagastofnunar háskólans get-
ur orðið grundvöllur sátta í málinu. Þar koma fram hug-
myndir um, hvernig breyta megi frumvarpi ríkisstjóm-
arinnar, svo að það standist íslenzk lög og stjórnarskrá
og lög og reglur Evrópska efnahagssvæðisins.
Áður hefur oftar en einu sinni komið fram, að mikill
meirihluti þjóðarinnar vill, að gagnagrunninum verði
komið upp og vill láta honum í té upplýsingar um sig.
Þetta vegur þungt á móti vel rökstuddum kenningum
fræðimanna um, að persónuvernd hans sé ótrygg.
Lagastofnun bendir á ýmis atriði, sem betur megi fara
og skýrar megi segja í frumvarpinu. Skynsamlegt er af
Alþingi að taka þessi atriði upp, svo að síður komi til
langvinnra eftirmála fyrir evrópskum dómstólum, sem
neyðst hafa til að taka við hlutverki Hæstaréttar.
í áliti Lagastofnunar er rækilega fjallað um einkarétt-
inn eða sérleyfið, sem minna hefur verið fjallað um en
persónuvemdina. Þar kemur fram, að nauðsynlegt er að
setja svo strangar reglur um sérleyfið, að vafasamt er, að
það henti erfðagreiningarfyrirtækinu að fá það.
Hér í blaðinu hefur nokkrum sinnum verið bent á, að
sérleyfi er óþarft. Uppfinningar og hugvit eru varin með
íslenzkum, evrópskum og alþjóðlegum lögum um skrán-
ingu einkaleyfa og um höfundarétt. DeCode Genetics get-
ur notað þessar vamir eins og aðrir frumkvöðlar.
Heppilegast væri, að Kári Stefánsson viðurkenndi
þennan sannleika og félli frá kröfunni um sérleyfi. Að
öðrum kosti þarf að breyta frumvarpinu í samræmi við
álit Lagastofnunar og setja þær skorður við misnotkun á
sérleyfinu, sem raktar em rækilega í álitinu.
Lagastofnun segir, að allir verði að hafa jafhan aðgang
að upplýsingum úr grunninum á sömu kjörum, ekki
megi mismuna rekstraraðilum, þar á meðal ekki sérleyf-
ishafanum sjáifum. Það þýðir, að DeCode Genetics má
ekki njóta betri viðskiptakjara en aðrir notendur.
Reglur um magnafslætti verði að vera gegnsæjar. Enn-
fremur þurfi DeCode Genetics að skilja fjárhagslega milli
rekstrar gagnagrunnsins og annarrar starfsemi sinnar.
Til greina komi að banna sérleyfishafanum hreinlega að
gera annað en að reka gagnagrunninn sjálfan.
Þetta eru nokkur mikilvægustu atriðin, sem Laga-
stofnun háskólans telur, að breyta þurfi, svo að laga-
frumvarpið um krosstengdan gagnagrunn standist 54.
grein samningsins um Evrópska efnahagssvæðið, þar
sem bönnuð er misnotkun á markaðsráðandi stöðu.
Þótt meirihluti Alþingis sé fús til að gera hvað sem er
til að þjónusta vilja forsætisráðherra og forstjóra DeCode
Genetics, þá verður ekki séð, að stjómvöldum henti að
knýja frumvarpið fram í núverandi formi, ef síðan verða
endalausir eftirmálar fyrir dómstólum úti í heimi.
Betra er að nota álit Lagastofnunar til þess að endur-
bæta frumvarpið. Slíkt mun afla málinu stuðnings
margra þeirra, sem annars hefðu sig í frammi í kæm-
málum. Allra bezt væri svo, að frumvarpið fæli í sér op-
inbera gjaldtöku fyrir aðgang að sérleyfi.
Síðan mætti selja forstjóra DeCode Genetics sjálfdæmi
um, hvort hann þurfi yfirleitt sérleyfi, ef ekki fæst ann-
ars konar sérleyfi en það, sem heiðarlegt má teljast.
Jónas Kristjánsson
„Jóhannes Geir Sigurgeirsson í forsæti Landsvirkjunar. - Hefur ekki lýst sinni skoðun en heldur málinu enn í
biðstöðu innan stjórnarinnar, segir Hjörleifur m.a. í grein sinni.
Framsókn og
Fljótsdalsvi rkju n
- ráöherrar á öndverðum meiöi
af byggingu virkjunar-
innar verði.“ - „Ég
geri mér fulla grein
fyrir að Eyjabakka-
svæðið hefur mikið
gildi frá náttúruvernd-
arsjónarmiðum. Sama
á við mörg önnur
svæði í okkar fagra
landi. Við komumst
hins vegar ekki hjá
því að fórna ein-
hverju, sérstaklega ef
ávinningurinn er mik-
ill. Ávinningur af stór-
iðju á Austurlandi
með tilheyrandi virkj-
unum skiptir miklu
máli fyrir framtíð
Austurlands og lands-
ins alls,“ segir Halldór
Kjallarinn
Hjörleifur
Guttormsson
alþingismaður
„Vonandi reynir fyrr en seinna á
vilja Alþingis í þessu máli, nema
ríkisstjórnin eða stjórn Lands-
virkjunar verði fyrri til og ákveði
að fara að siðaðra manna háttum
og leyfi almenningi að koma að
sínum sjónarmiðum.u
I liðinni viku kom margt fram
um afstöðu forystumanna í Fram-
sóknarflokki til virkjunar Jök-
ulsár í Fljótsdal í þágu álbræðslu.
Mánudaginn 19. október var rædd
á Alþingi tillaga þingflokks óháðra
um mat á umhverfisáhrifum
vegna framkvæmdaáforma við
virkjunina. Tóku meðal annars
þátt í þeirri umræðu Finnur Ing-
ólfsson iðnaðarráðherra og Guð-
mundur Bjamason umhverfisráð-
herra. Voru viðbrögð þeirra við
tillögunni einkar fróðleg. Finnur
þrástagaðist á að málið væri „í
lögformlega réttum farvegi" og
bætti við : „Það er ekki komið að
þvi að taka ákvörðun af hálfu
stjómenda fyrirtækisins [Lands-
virkjunarj um hvort málið skuli
sent í kærufarveg eða ekki“.
Allt annað hljóð var í umhverf-
isráðherra. Hann staðfesti yfirlýs-
ingu sína sem fram kom í Degi 16.
júlí 1998 að hann tæki undir álykt-
un Náttúmvemdarráðs um málið.
„Ég teldi eðliiegt að það færi með
þessa virkjun að þeim lögum“. Lög
um mat á umhverfisáhrifum væm
nú í endurskoðun og við þá endur-
skoðun „beri að takmarka eða af-
nema ótímabundna heimild til
ákveðinna framkvæmda". Slík
heimild sem er nú að fmna í
bráðabirgðaákvæði og undanþiggi
Fljótsdalsvirkjun lögformlegu
mati „hvorki geti né eigi að standa
til frambúðar." Boðaði ráðherra
að nýtt frumvarp um mat á um-
hverfisáhrifúm yrði lagt fram á
Alþingi innan fárra vikna.
Afstaða formanns
Framsóknarflokksins
Rétt eftir að þessi umræða fór
fram birtist í Degi [20. október]
grein eftir Halldór Ásgrímsson ut-
anríkisráðherra undir fyrirsögn-
inni „Fljótsdalsvirkjun og Austur-
land“. Þar talar formaður Fram-
sóknarflokksins skýrt. Hann vill
að ráðist verði í virkjunina og seg-
ir um samningaviðræður sem nú
standi yfir við Norsk Hydro um
byggingu álvers á Reyðarfirði:
„Þeir samningar eru háðir því að
í greininni. Hann útilokar þó ekki
að Landsvirkjun setji fram-
kvæmdaáformin í lögformlegt mat.
Stjóm Landsvirkjunar hefur
ekki lýst vilja sínum í þessu af-
drifaríka máli. Formaður stjórnar-
innar er Jóhannes Geir Sigurgeirs-
son, fyrrverandi þingmaður Fram-
sóknarflokksins. Hann hefur ekki
lýst sinni skoðun en heldur málinu
enn í biðstöðu innan stjórnarinn-
ar. Fyrir liggur að sumir stjórnar-
manna vilja að virkjunaráformin
fari í mat að lögum.
Þingmaður verður
fyrir ónæði
Enn gerðist það í liðinni viku að
framsóknarþingmaðurinn Jón
Kristjánsson kom undan feldi og
birti sína afstöðu á síðum Dags [23.
október] undir fjTÍrsögninni „Lif-
andi byggðarlag eða
þjóðgarður". Svellur
þessum hógværa
þingmanni nú móður
að eigin sögn. Ástæð-
an er sú að hann hef-
ur hitt fólk sem held-
ur því fram fullum
fetum að ekki sé rétt-
lætanlegt að virkja í
þeim tilgangi að efla
byggð á Austurlandi.
Þar að auki ónáða
samtök sem nefna sig
„Nátttúruvemdar-
samtök íslands" þing-
manninn og „senda
stöðugt orðsendingar
inn á tölvupóstinn
minn um virkjanamál
á Austurlandi"! Verra
er þó að Jón hefur
ekki áttað sig á inn-
taki laga um mat á
umhverfisáhrifum,
ef marka má um-
mæli hans: „Sam-
kvæmt lögum um
umhverfismat eiga
þau fyrirtæki sem
hyggja á fram-
kvæmdir að annast
það“! Tillaga þing-
manna óháðra um
að Alþingi lýsi þeim vilja sinum
að virkjunin lúti lögum um mat á
umhverfisáhrifum er nú komin til
umhverfisnefndar Alþingis. For-
maður nefndarinnar er framsókn-
arþingmaðurinn Ólafur Örn Har-
aldsson. Hann lýsti afstöðu sinni
til málsins skilmerkilega i Degi 15.
maí 1998: „Það væri úr takt við
kröfur tímans og fagleg vinnu-
brögð að ætla að sleppa umhverfis-
mati á þessu svæði. Og þá á ég við
bestu aðferðir við það mat en enga
skemmri skím.“
Vonandi reynir fyrr en seinna á
vilja Alþingis í þessu máli, nema
ríkisstjómin eða stjórn Lands-
virkjunar verði fyrri til og ákveði
að fara að siðaðra manna háttum
og leyfa almenningi að koma að
sínum sjónarmiðum.
Hjörleifur Guttormsson
Skoðanir annarra
Afskipti ríkisins fyrir bí
„Einkavæðing ríkisfyrirtækja er komin á fullt skrið
og á föstudag hefst sú umfangsmesta til þessa, en þá
verður boðinn út 49% hlutur í Fjárfestingarbanka at-
vinnulífsins (FBA) ... Enn hefur ekki verið ákveðið,
hvenær sala ríkisviðskiptabankanna fer fram, en rík-
isstjómin hefur markað þá stefnu, að eignaraðild verði
dreifð. Engin ástæða er til að draga einkavæðingu
bankanna, þótt að sjálfsögðu verði aö taka tillit til
markaðsaðstæðna hverju sinni ... Flest bendir þvi til
þess, að þær tvær ríkisstjórnir, sem setið hafa mestan
hluta þessa áratugar, muni komast langt með að binda
enda á afskipti ríkisins af atvinnu- og viðskiptalífi."
Úr forystugrein Mbl. 28. okt.
Leifur var heppinn
„Heppinn var Leifúr Eiriksson að fá að fæðast, lifa
og deyja löngu áður en afmælisveislur voru fundnar
upp. Hann var uppi á tímum þegar þjóðemi ibúa landa
við norðanvert Atlantshaf var óvisst og trúarbrögðin á
álíka ruglingi og nú, en faðir hans var heiðinn og móð
irin kristin ... Forfeður Leifs, íslendingar og Norð-
menn, hafa aldrei getað komið sér saman um eitt né
neitt, ekki búið í sama landi, ekki ruglað saman sögu
sinni og standa í endalausum deilumálum um auð-
lindalögsögur sínar, og annarra ... Vonandi á þessi
frjóa umræða eftir að endast vel og lengi."
Oddur Ólafsson í Degi 28. okt.
Gagnagrunnur um lækna?
„Fjöldi blaðagreina og lesendabréfa ber því vitni að
stór hluti almennings hefúr ekki fulla trú á hæfni og
heilindum margra lækna. Spurningar eins og þessar
hafa heyrst: Er hugsanlegt að læknar óttist að með
miðlægum gagnagrunni um arfgengi sjúkdóma kynni
að komast upp um eldri læknamistök? Væri ekki rétt
að landlæknir héldi miðlægan gagnagmnn um hvað
einstaka læknar þiggja frá einstökum lyfjaframleiðend-
um, svo sem í formi boðsferða? Þeir sem til þekkja,
vita þó að þetta er hvorki sanngjöm né rétt lýsing á
læknastéttinni í heild. Hér á stéttin hins vegar óneit-
anlega við ásýndarvanda að glírna."
Bjarni Sigtryggsson í Mbl. 28. okt.