Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.1999, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 24. MARS 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Fijálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjóm: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Kaupmaðurinn á horninu hverfur
„Kaupmaðurinn á horninu“ hefur smátt og smátt
verið að láta í minni pokann fyrir stórum verslana-
keðjum. Margir kveðja kaupmanninn með söknuði
sem um áratugaskeið hefur staðið dyggan vörð við
búðarborðið og boðið viðskiptavinum sínum góða
þjónustu með bros á vör. Yfir búðarborðið mynduð-
ust persónuleg tengsl - oft vinátta. Með yfirtöku stór-
markaða og verslanakeðja á stærstum hluta mat-
vörumarkaðarins hafa þessi tengsl rofnað. í staðinn
hafa neytendur notið aukinnar samkeppni og lægra
vöruverðs.
Gífurlegar breytingar hafa orðið á íslenskri versl-
un og verslunarháttum undanfarin ár og áratugi.
Pálmi Jónsson, stofhandi Hagkaups, ruddi brautina
og íslendingar fengu að kynnast vörum og vöruverði
sem flestir höfðu aðeins þekkt af afspurn. Á fáeinum
árum reisti Pálmi Jónsson stórveldi og sýndi með því
að stórhuga menn með snjalla hugmynd geta með eig-
in dugnaði og útsjónarsemi komið á fót stórfyrirtæki
og um leið bætt hag almennings. Og innan nokkurra
vikna fagnar Jóhannes Jónsson tíu ára afmæli Bón-
uss sem braut blað í verslunarsögunni. Þessi fyrir-
tæki eru nú undir einum hatti Baugs, ásamt Ný-
kaupi, afsprengi Hagkaups. Forráðamenn Baugs
stefna að því að því að skrá félagið á almennan hluta-
bréfamarkað og þar með gefa almenningi kost á
beinu eignarhaldi. Áður en Pálmi Jónsson féll frá
árið 1991 hafði hann í nokkur ár haft þá skoðun að
rétt væri að gera Hagkaup að almenningshlutafélagi.
Hugsun Pálma var ætíð sú að ef vel tækist til mundi
slík eignaraðild styrkja félagið mjög. Draumur frum-
kvöðulsins rætist að líkindum í komandi mánuði,
gangi áætlanir eftir.
Vöruveltan hf., sem á og rekur 10-11 verslanirnar,
hafa farið svipaða leið og opnað íj ölskyldufyrirtæki
fyrir öðrum flárfestum. Nóatún, annað rótgróið íjöl-
skyldufyrirtæki í verslun, hefur stigið fyrsta skreflð í
átt að almenningshlutafélagi. Stjórnir Kaupfélags Ár-
nesinga, Nóatúns og 11-11 hafa samþykkt að sameina
verslanir sínar. Þar með verður til næststærsta versl-
anakeðja landsins með níu miUjarða veltu. Þó þessir
aðilar hafi verið í samstarfi undanfarin ár, bæði hvað
varðar innkaup og rekstur 11-11, hljóta það að vera
nokkur tíðindi þegar gróið íjölskyldufyrirtæki tekur
höndum saman við kaupfélag. Ekki eru mörg ár síð-
an flestir töldu slíkt hjónaband óhugsandi.
En það sem mestu skiptir er að með sameiningu
Nóatúns, verslana Kaupfélags Árnesinga og 11-11
mun samkeppni á matvörumarkaði aukast og
harðna. Þeir sem þess njóta eru neytendur. Um leið
aukast þær kröfur sem gerðar verða til stjórnenda
fyrirtækjanna að ná viðunandi árangri í rekstri,
enda stefna allar verslanakeðjurnar á opinn hluta-
bréfamarkað. Sá markaður mun ekki spyrja hvaða
verslun býður lægsta verðið heldur hver skilar mest-
um hagnaði.
Matvöruverslun er að færast á færri hendur en
eins og reynslan sýnir þarf sú samþjöppun ekki að
leiða til minni samkeppni eða skerða hag neytenda á
annan hátt. En þessar hræringar munu þrengja enn
frekar að kaupmanninum á horninu þótt vonandi
verði alltaf rúm fyrir sjálfstæða dugnaðarforka sem
leggja áherslu á lipra þjónustu og vináttu við við-
skiptavinina.
Óli Björn Kárason
Góð tíðindi bárust
nýlega og nokkuð
óvænt af rikisstjórnar-
fundi um fyrirætlanir
um byggingu náttúru-
gripasafns. Hér er
skírskotað til rúmlega
aldargamals baráttu-
máls áhugamanna um
almenningsfræðslu um
náttúru landsins og
náttúruvísindi. Öld er
liðin síðan Hið íslenska
náttúrufræðifélag var
stofnað til að vinna að
slíkri hugsjón, en þá
þegar voru slík söfn
rótgrónar menningar-
stofnanir erlendis.
í mínu ungdæmi var
skemmtilegt og vin-
sælt náttúrugripasafn
í safnahúsinu við
Hverfisgötu og hefði
mátt ætla að þar væri
mjór vísir mikils safns
og veglegs í líkingu við
almenningssöfn menn-
ingarþjóða. En þvert á
móti hófst ámátleg
„Líkt og í listasölum yrði komið upp tímabundnum sýningum um umhverfi mannsins
og eðli vísinda." - Listaverki komið fyrir á þjóðminjasafni Tokyoborgar.
Vísindasafn
fyrir almenning
boð bárust frá rík- —“—“““
isstjom. Kjallarinn
Nýir tímar -
vitið í askana
Nú er komist
svo að orði að auð-
lindir framtíðar
muni ekki felast í
hráefnum á láði og
legi fyrst og fremst
- heldur í þekk-
ingu. Fátt er því
brýnna en að auka
þekkingu æsku-
lýðs og almenn-
ings á náttúmvís-
indum. Vísinda por JakODSSOn
safn þarf að risa og veðurfræðingur
það strax. .
„Nú er komist svo að orði að
auðlindir framtíðar muni ekki
felast í hráefnum á láði og legi
fyrst og fremst - heldur í þekk-
ingu. Fátt er því brýnna en að
auka þekkingu æskulýðs og al-
mennings á náttúruvísindum.“
sorgarsaga. Safnið lenti í kössum
allmörg ár þar til útbúinn var sal-
ur uppi í háhýsi við Hlemm þar
sem Náttúrufræðistofnun leynist á
tveimur hæðum. Snyrtilega er frá
hlutum gengið í þröngu plássi, en
fáránlegur er vandfundinn staður-
inn.
Oft hafa stjómvöld tekið
fjörkipp og ætlað að reka af sér
slyðruorðið. Tugur nefnda hefur
verið skipaður. Harla sérkennilegt
þvi að nógar eru fyrirmyndir í út-
löndum og varla þörf á nefnd til að
fjalla um slíka alvanalega starf-
semi. Reynslan er fengin fyrir
löngu. Ein hefði nægt.
Áhugahópur og hús-
dýragarður
Miklu munaði um stofnun
áhugahóps sem ræddi málin á
ótal fundum, stóö að sýningum
og hvatti stjórnvöld til dáða. Vel
heppnuð og vinsæl húsdýrasýn-
ing var haldin í Hljómskálagarði
á vegum áhugahópsins og mun
sú sýning gjaman talin upphaf
húsdýragarðs í Laugardal. Davíð
Oddsson borgarstjóri beitti sér.
Ekki þarf að fjölyrða um vin-
sældir þess staðar. Síðasta
nefndin um náttúrufræðihús,
eins og umrætt safn var nú kall-
að í stað náttúrugripasafns, skilaði
af sér með kurt og pí. Ráðherra
teygði sig jafnvel eftir skóflunni og
áhugamenn tóku að sinna öðru.
Hlutverki þeirra var lokið.
Hugsjónir rætast. Allir héldu að
hér yrði framhald á. En tilraunin
mistókst sem hinar fyrri. Eins og
að afstöðnu Geysisgosi datt allt í
dúnalogn og dauðajwgn hefur ríkt
um málið. Þar til um daginn að
Fyrrgreindar nefndir eilífðar-
málsins um safli til handa æsku,
almenningi og ferðamönnum á ís-
landi, hafa víkkað út hina gömlu
hugmynd um náttúmgripi til sýn-
is bak við gler, þar sem blasa við
uppstoppaðir fuglar og röð steina
með skrítnum nöfnum. Auðvitað
skyldi slíkt fylgja með til fróðleiks
og augnayndis á nútímasafni, en á
tveimur sviðum kalla nýjar hug-
myndir til ríkis er
skipulögð em söfn nú á
dögum.
Ný sýningartækni
Annars vegar skyldi í
nýju framtíðarsafni
kynna margvíslegar
greinar náttúmvísinda
og hins vegar skyldi
nýta nýtísku sýningar-
tækni og fræðslumiðla.
Þar yrði á boðstólum
listilega fram borinn
fróðleikur um allt milli
himins og jarðar í orðs-
ins fyllstu merkingu.
Líkt og í listasölum
yrði komið upp tima-
bundnum sýningum um
umhverfi mannsins og
eðli vísinda. Náttúra
íslands yrði á dagskrá,
veðurfar, gróður, jarð-
fræði landsins, hafið
umhverfis, einnig
samspil manns og
náttúm á íslandi í ald-
anna rás. Saga þjóðar-
innar er samtvinnuð
síbreytilegu náttúru-
fari umhverfisins. Af
nógu er að taka.
Megi stjómvöld hafa
þrótt í sér til að hrinda í fram-
kvæmd draumsýn íslenskra nátt-
úrufræðinga og áhugamanna allt
frá tímum sjálfstæðisbaráttimnar
og reisa glæsilegt visindasafn til
gagns og gamans fyrir þjóðina,
unga sem aldna, og gesti hennar að
utan. Munið orð náttúrufræðings-
ins Jónasar Hallgrímssonar: Vís-
indin efla alla dáð.
Þór Jakobsson
Skoðanir annarra
Sjómenn auka tekjur sínar
„Sjómannaafsláttur var innleiddur 1954 sem hluti
af margháttuðum millifærslum sem ætlað var að
koma í stað eðlilegrar gengisskráningar.... Upplýs-
ingar um meðallaun fiskimanna á ársverk má finna
í atvinnuvegaskýrslum Þjóðhagsstofnunar frá árinu
1980 og um árstekjur iðnaðarmanna og verkamanna
í fréttabréfum Kjararannsóknarnefndar. Af þessum
gögnum má ráða að sjómen hafi enn haldið áfram að
auka við forskot í tekjum miðað við aðrar séttir....
Þessi gögn sýna ótvírætt að hlutur sjómanna hefur
hækkað mjög mikið miðað við aðrar stéttir á þeim
nær 45 árum sem liðin eru frá þvi að stjórnvöld
lögðu sjómönnum til þennan sérstaka skattaafslátt
til að bæta stöðu stéttarinnnar miðað við aðrar.“
Þórarinn V. Þórarinsson, í Mbl. 23. mars.
Alþjóðaþróunin
„Það er ljóst að engan veginn sér fyrir endann á
þeirri öru alþjóöaþróun sem nú er að eiga sér stað.
Tæknibyltingin hefur gerbreytt öllum viðskiptahátt-
um og vegalengdir skipta sifellt minna máli. Ég tel
víst að með metnaðarfullri þátttöku í alþjóðavæðing-
unni skapist veruleg tækifæri fyrir einstaklinga og
fyrirtæki óháð búsetu og að viö höfum alla burði til
að skipa þjóðinni í fremstu röð á nýju árþúsundi....
Samskipti okkar við önnur ríki munu ráða úrslitum
í sókninni inn í næstu öld.“
Halldór Ásgrímsson, í Degi 23. mars.
Hættu að vera aumingi
„Hvenær munu íslenskir neytendur vakna til
meðvitundar og sjá að það er verið að misnota þá og
troða á rétti þeirra? Við borgum himinháa tolla af
öllum innfluttmn vörum og svo skatt af tollinum.
Það er kominn tími til að íslenskir neytendur hætti
að hlaupa eins og rollur á eftir ódýrari raftækjum og
svokölluðum kostaboðum og hætti að láta ríkisstofn-
anir og gróðahyggjufyrirtæki nauðga sér. Hættu að
vera aumingi, stattu á rétti þínum og gakktu á eftir
þeirri þjónustu sem þú borgar fyrir.“
Rúnar Óli Bjarnason, í Mbl. 23. mars.