Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1999, Blaðsíða 4

4
MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 1999
Fréttir
DV
Tapaði
í hvert skipti sem Kaupfélag Þing-
eyinga (KÞ) opnaði dyrnar á virkum
dögum á liðnu ári, töpuðust liðlega
800 þúsund krónur. Starfsmönnum
Mjólkursamlags KÞ tókst hins vegar
að lækka tapið nokkuð eða um 100
þúsund krónur að meðaltali á dag.
Það eru nöturlegar staðreyndir sem
blasa við þegar ársreikningur elsta
kaupfélags landsins fyrir liðið ár er
skoðaður. Allt hefur greinilega gengið
á afturfótunum, fyrir utan rekstur
mjólkursamlagsins sem skilaði tæp-
Hagnaður (tap) KÞ
- tölur í þús. kr.
Veltufé frá rekstri
- tölur í þús. kr.
56.784
Rekstrarvandi Kaupfélags Þingeyinga:
800 þúsundum á dag
Kaupfélag Þingeyinga F5T*a
Rekstur rekstur og efnahagur
1998 1997
í m.kr. % af tekjum í m.kr. % af tekjum
Tekjur 2.250 100,0% 2.200 100,0%
Rekstrargjöld 2.218 98,6% 2.181 99,1%
Hagnaður fyrir fjármagn 31 1,4% 19 0,9%
Nettó fjármagnsgjöld Tap af reglulegri starfsemi -53 -2,4% -45 -2,0%
f. skatta -22 -1,0% -25 -1,1%
Eignarskattur -2 -0,1% -4 -0,2%
Tap af reglulegri starfsemi -24 -1,1% -29 -1,3%
Óreglulegar tekjur og gjöld -119 -5,3% 4 0,2%
Tap fyrir áhrif dótturfélaga -144 -6,4% -24 -1,1%
Hlutdeild í afkomu dóttur- og hlutdeildarfélaga -34 -1,5% -6 -0,3%
Tap ársins -177 -7,9% -30 -1,4%
Veltufé frá rekstri -110 -4,9% 15 0,7%
Efnahagur
1998 1997
í m.kr. % af eignum í m.kr. % af eignum
Eignir alls 1.401 100,0% 1.445 100,0%
Skammtímaskuldir 817 58,3% 730 50,5%
Langtímaskuldir 516 36,8% 473 32,7%
Skuldir alls 1.332 95,1% 1.203 83,2%
Eigið fé 68 4,9% 243 16,8%
Skuldir og eigið fé 1.401 100,0% 1.445 100,0%
um 27 milljónum króna í hagnað.
Rekstur kaupfélagsins að öðru leyti
var í molum og sömu sögu er að segja
um dóttur- og hlutdeildarfélög. Án
mjólkursamlagsins, sem nú hefur ver-
ið selt til KEA fyrir 237 milljónir, nam
tap KÞ og tengdra félaga liðlega 204
milljónum króna.
Vekur athygli
Salan til KEA vekur nokkra athygli
þar sem söluverðið er litlu hærra en
bókfært eigið fé Mjólkursamlags KÞ
sem um síðustu áramót nam 235 millj-
ónum. Þær spurningar hljóta að
vakna af hverju ekki var leitað tilboða
í mjólkursamlagið og þannig gerð til-
raun til að hámarka söluverðið og þar
með tryggja hag kröfuhafa kaupfélags-
ins enn betur.
Miðað við uppgefið verð greiðir
KEA eingöngu sem svarar tæplega
níu ára hagnaði fyrir mjólkursamlag-
ið, sem getur ekki talist hátt verð. Á
Verðbréfaþingi Islands er algengt að
verð á hlutabréfum sé 15-20 sinnum
hagnaður liðins árs. í þessu sambandi
er einnig vert að benda á að veltufé
frá reksti var nær 43 milljónir hjá
mjólkursamlaginu á liðnu ári.
Þungur biti
Vandi KÞ virðist djúpstæður, enda
hefur reksturinn ekki skilað miklu á
undanfórnum árum. Raunar hefur
verið tap síðustu tvö ár og þrjú árin
þar á undan var alkoman ekki til að
hreykja sér af. Samfara taprekstri hef-
ur eigið fé kaupfélagsins rýrnað
stöðugt og þar með hefur íjárhagslegt
bolmagn til að standa undir áfóllum
orðið að engu.
Þyngsti bitinn, sem KÞ gat ekki
kyngt, var harðviðarvinnslufyrirtæk-
ið Aldin hf. á Húsavík. Fyrirtækið,
sem hefur starfað í skjóli kaupfélags-
ins, er komið í þrot. Tap KÞ vegna
þessa er nær 129 milljónir króna, þar
af voru kröfur á Aldin upp á rúmlega
98 milljónir króna afskrifaðar. Og því
hefur fjárhagslega veikt kaupfélag
ekki efni á.
Félagsmenn kaupfélagsins getur
ekki annað en sviðið undan Aldin i
Ijósi þess að þeir eiga aðeins 32,2%
hlutafjár.
Sofandi?
Ekki er hægt að draga aðrar álykt-
anir af lestri ársreiknings KÞ en að
stjórnendur félagsins hafi flotið sof-
andi að feigðarósi. Að minnsta kosti
fóru viðvörunarbjöllur ekki að hljóma
opinberlega fyrr en nokkrum dögum
fyrir aðalfund, sem haldinn var í gær.
Þá er það sérkennilegt að stjómendur
félagsins hafa staðið í stórræðum allt
síðasta ár, án þess að nokkur sýnileg-
ur grundvöllur hafi verið fyrir slíku.
Á aðalfundinum komu fram ásakanir
um stórveldisdrauma, eins og greint
er frá hér í blaðinu í dag. Nokkur rök
má færa fyrir þessum ásökunum.
Fyrri hluta síðasta árs keypti KÞ
44% hlut Landsbankans í Kjötumboð-
inu, en DV hefur ekki upplýsingar um
kaupverðið. Fyrir átti kaupfélagið 5%
og um síðustu áramót átti félagið því
i heild 49% hlutaflár sem var bókfært
á 66 milljónir króna. Á síðustu tveim-
ur árum hefur KÞ (móðurfélagið) fjár-
fest í hlutafélögum og sameinarfélög-
um fyrir 158 milljónir króna, en á
móti voru seld hlutabréf fyrir rúmar
58 milljónir. Þetta era ekki einu íjár-
festingamar því á síðasta ári var fjár-
fest í varanlegum rekstrarfjármunum
fyrir 21 milljón eða 74 miUjónir alls á
síðustu tveimur árum. Samhliða fjár-
festi félagið verulega í upplýsingakerf-
um.
Það sem vekur ekki síst furðu er
hve liðlegt kaupfélagið hefur verið í
fyrirgreiðslu við tengd félög, ekki sist
þegar haft er í huga hvernig sú fyrir-
greiðsla hefur verið fjármögnuð. Á
liðnu ári jukust skuldir tengdra félaga
við kaupfélagið um 84 milljónir króna
og munar þar mest um fyrirgreiðslu
við Aldin, eins og áður segir. Á sama
tíma jukust skammtímaskuldir kaup-
félagsins sjálfs um 128 milljónir.
Króna eftir
Þegar litið er á rekstrarreikning KÞ
kemur i ljós hve ástandið á liðnu ári
hefur verið erfitt. Aðeins ein króna og
fjörutíu aurar voru eftir af hverjum
100 krónum sem félagið hafði í tekjur
þegar búið var að greiða rekstrar-
gjöld. Þá var eftir að standa undir fjár-
magnskostnaði, sköttum og eðlilegri
arðsemi eigin íjár. Þetta var því von-
laus barátta, ekki síst vegna þess að
siðan þurfti félagið að taka á sig veru-
legt tap vegna dóttur- og hlutdeildarfé-
laga. Þetta sést best á því að rekstur
félagsins í heild tók til sín 110 milljón-
ir á síðasta ári.
En það er sama hvernig litið er á
málið. Enginn kröfuhafi virðist hafa
hag af þvi að kaupfélagið verði knúið
i gjaldþrotaskipti, allra síst bændur
sem eiga margir hveijir verulegar
fjárhæðir á viðskiptareikningi. Hvort
rétt hefur verið staðið að sölu þeirra
eigna sem þegar eru seldar á kannski
eftir að koma í Ijós, en úrræðin sem
eru fyrir hendi eru ekki mörg. -ó
Vitlaus fréttatími
Á sínum tíma, þegar Stöð
tvö hóf útsendingar, upphófst
mikiö írafár á milli Stöðvar 2
og Ríkisútvarpsins hvenær
kvöldfréttir færu í loftið. Var
þá ýmist hringlað með tímann
frá klukkan hálfátta til átta
eða frá átta til hálfátta og þjóð-
in mátti við það una að missa
af fréttum og frétta ekki neitt
eða rekast á fréttatímana fyrir
tilviljun vegna þess að enginn
vissi hvenær útsending ætti
sér stað.
Að lokum ákvað RÚV af gefa
eftir og leyfa Stöð tvö að segja
allar fréttir klukkan hálfátta
sem fréttastofa RÚV endurtók
svo klukkan átta og hefur svo
verið um nokkurra ára skeið.
Nú hefur Ríkisútvarpið hins
vegar tekið á sig rögg og vill
fara að segja fréttir upp á nýtt
án þess að þjóðin hafi öll feng-
ið að heyra þær fréttir á Stöð tvö hálftíma áður.
Enda eru fréttir ekki fréttir nema þær séu fréttir
þegar þær eru sagðar. Er út af fyrir sig gleðilegt
að sjálft Ríkisútvarpið átti sig á þessu þegar haft
er i huga að íslenska þjóðin verður öll að horfa
ríkissjónvarpiö í skylduáskrift, hvort heldur
sagðar eru fréttir og raunar algjörlega án tillits
til þess hvenær fréttir eru sagðar. Þess vegna
hefði Rikisútvarpið ekki þurft að hafa neina
fréttatíma um þær fréttir sem birtar hafa verið á
Stöð tvö vegna þess að við hefðum þurft að borga
engu aö síður.
Jæja, þegar Rikisútvarpið mannaði sig loksins
upp í að ákveða að fara að segja nýjar fréttir og
færa fréttatíma sjónvarps til klukkan sjö hefur
orðið uppi fótur og fit hjá bændum og búaliði,
einkum þó Landssambandi
verslunarmanna sem mótmæl-
ir þessari breytingu harðlega
og það gera bændur sömuleiðis
á þeirri forsendu að þeir séu að
mjólka klukkan sjö og þeir geta
ekki bæði mjólkað og hlustað á
fréttir í einu.
í sjálfu sér eru það athyglis-
verðar athugasemdir frá sam-
tökum vinnandi fólks að ekki
megi segja né birta fréttir nema
öruggt sé að enginn sé að vinna
því þá verða líklega aldrei sagð-
ar neinar fréttir ef haft er í
huga að fólk vinnur óreglulega
vinnutíma og stendur vaktir og
er úti á sjó og búðir eru opnar
fram eftir öllum kvöldum og
hvenær á þá að segja fréttir?
Allur þessi hringlandi stafar
af þvi að ríkisvaldið leyfði Stöð
tvö og nærtækast er að taka af
þeim leyfið hjá íslenska út-
varpsfélaginu því þá getur Rikisútvarpið aftur
haft fréttir þegar því sýnist eða engar fréttir ef
því er að skipta ef fólk sem er að störfum hefur
ekki tíma til að hlusta á fréttir þegar fréttatímar
eru. Það er ófært fyrir áhorfendur að hafa fréttir
á svo mismunandi tímum að þeir hafi ekki tök á
því að fylgjast með fréttum. Þá er betra að hafa
engar fréttir. Dagfari
Bubbi og kaþólskan
Það var ekki laust við að ýms-
um sem stilltu á trúboðsstöðina
Omega mitt í allri kosningahríð-
inni hafi brugðið þegar sjálfur
box- og rokkkóngurinn Bubbi
Morthens birtist
á skjánum. Er
skemmst frá að
segja að Bubbi
ræddi þar um
trúarlíf sitt af
miklum móð en
hingað til hefur
Bubbi helst
verið til frá-
sagnar um
hluti sem ekki verða beint
tengdir við guðrækni. Svo virð-
ist Bubbi láti ekki sitja við orð-
in tóm í trúarefnum þar sem
hann ku nýlega hafa spurst fyr-
ir um inngöngu í kaþólska söfn-
uðinn ...
Þúsundeyjasósa
Þegar Magnús Geir Þórðar-
son og félagar í Iðnó tóku við
rekstri hússins fyrir ári höföu
ýmsir frammámenn í leikhúslíf-
inu frammi illspár sem sumir
sögðu reyndar fela í sér ósk um
hrakför sýnu
verrf. Iðnó-menn
hafa víst ekkert
látið þetta á sig fá
og hefur rekstur
Iðnó gengið vel
fyrsta starfsárið.
Úr Iðnó er það
annars helst að
frétta að nú
standa yfir æf-
ingar á nýju verki Hallgríms
Helgasonar sem ber nafhið Þús-
undeyjasósa. Leikritið verður
frumsýnt 2. júní i Hádegisleik-
húsinu og mun skarta hinum
stórskemmtilega Stefáni Karli
Stefánssyni í aðalhlutverki...
Maður er nefndur Hannes...
Hinn skeleggi stjórnmálafræð-
ingur Hannes Hólmsteinn
Gissurarson er ávallt með mörg
járn í eldinum og undrast sumir
aö hann komi jafnmiklu í verk
og hann gerir.
Heyrst hefur að
Hannes hafi und-
anfarið verið að
vinna að fjölda
sjónvarpsþátta
fyrir RÚV sem
bera heitið
Maöur er
nefndur. Þar
mun, líkt og í
samnefndum þáttum í útvarp-
inu, vera rætt við ýmsa valin-
kunna einstaklinga úr menning-
arlífinu og margar skemmtilegar
sögur rifjaöar upp. Sagan segir
að þættimir verði teknir til sýn-
inga næsta vetur og að þeir séu á
bilinu 50-100 talsins ...
Óvæntur ráðherraþröskuldur
Bæði Guðni Ágústsson og
Kristinn H. Gunnarsson sækja
fast i ráðherrastóla Framsóknar
og miðað viö úrslitin á Suður-
landi ætti Guðni í raun að vera
sjálfkjörinn. Lítt
þekktur þröskuld-
ur er þó á leið
beggja. í vetur
brutu nefnilega
báðir sig frá
stjórnarliðinu
þegar tillaga
Steingríms J.
Sigfússonar
um brottför
kom til atkvæða á Alþingi. Krist-
inn greiddi atkvæði með henni og
Guðni sat hjá við litla ánægju for-
ystumanna stjórnarflokkanna.
Mörgum finnst ekki fýsilegt að
meðan Nató á í erfíðu og um-
deildu stríði í Júgóslavíu, þar
sem ísland er aðili, setjist í ríkis-
stjómina þingmenn sem ekki eru
pottþéttir gagnvart Nató ...
Umsjón Kjartan B. Björgvinsson
Netfang: sandkorn @ff. is