Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.1999, Blaðsíða 13
ÞRIÐJUDAGUR 10. ÁGÚST 1999
13
Hugleiðingar á
ESSÓ-móti
Kjallarinn
Rannveig
Guðmundsdóttir
alþingismaður
Eg fór norður á
Akureyri um dag-
inn. Barnabörnin
mín voru með í fór
en einn strákanna
var í keppnisferð
með fótboltaliði
sínu úr Kópavogi.
Það var m.a. til-
gangur ferðarinnar
hjá okkur afa,
ömmu, foreldrum
og ekki síst hinum
fótboltastrákunum
í fjölskyldunni að
hvetja okkar mann
og hans lið í viður-
eign þeirra við aðr-
ar vaskar fótbolta-
hetjur. Það er gam-
an að fylgjast með
krökkum í svona keppni. Kraftur
og lífsgleði skín úr einbeittum
andlitssvip þar seih hver og einn
leggur sig allan fram. Á þessum
aldri efast enginn þátttakenda í
keppni um tiltrú stuðningsmann-
anna.
í fótboltanum eiga allir strákar
sér fyrirmyndir, leikmenn í bæði
innlendum og erlendum knatt-
spyrnuliðum. Maður hefur á til-
finningunni að í hita leiksins sjái
hver og einn sig í gervi hetjunnar
sinnar. Allir ætla þeir að verða öfl-
ugir og eftirsóttir knattspyrnu-
menn í fyllingu tímans, í liði sem
vinnur sigra.
Hvatning frá hliðarlínunni
Það var leikið á mörgum knatt-
spyrnuvöllum á Essómótinu og
þess vegna fóru margir leikir fram
á sama tíma. Stuðningsmenn
keppendanna stóðu við hliðarlin-
ur. Það var nokkuð misjafnt hvað
áhorfendur létu mikið í sér heyra
en oftast var mikið fjör á hliðarlín-
unni. Hvatningarorðin voru
hvergi spöruð: „Spila saman - gefa
boltann - fara í þá - nei, ekki
sóló.“ Eða : „Vel varið, Skúli -
sækja fram, Pétur -, skora núna,
Andri.“ Öflug hvatningarorð voru
sannkallaður orkugjafi í unga fæt-
ur og alveg ótrúlegt
hvað þessar litlu knatt-
spyrnustjörnur sýndu
mikil tilþrif.. En liðin
voru ólík. Sums staðar
hafði náðst að byggja
upp góðan samleik og
gaman að sjá taktana á
vellinum, meðan önnur
lið voru hópur áhuga-
samra stráka þar sem
hver og einn rembdist
við að verða hetja dags-
ins, helst að vinna leik-
inn á eigin spýtur.
Samspil er uppeldi
Það léku ekki allir jafn
vel saman. Og það var
misjafnt hvað leik-
—..... mönnunum tókst að
nýta sín tækifæri. En öll liðin og
hver einasti leikmaður var mætt-
ur til leiks með þá hugsun að gera
sitt besta. Að vera góður, að vera
verðugur fulltrúi síns félags. Trú-
lega fannst hverjum um sig að
hann hefði staðið sig vel, það
hefðu verið einhver eða einhverjir
aðrir í liðinu sem ekki stóðu sig.
Einhver annar sem átti að gefa
boltann en ekki að reyna að skora
„Samhliða jákvæðrí leiðsögn
verða þeirað finna að það sé trú-
að á þá. Átrúnaður leiðbeinand-
ans, fjölskyldu, velunnara og
annarra liðsmanna er hvort
tveggja í senn dýrmætur stuðn-
ingur og hvatning til dáða.“
sjálfur, einhver annar sem var
ekki á sínum stað í vörninni.
Hver sá sem fylgist með æsk-
unni í íþróttum finnur vel hvað
slík þátttaka hefur mikið uppeldis-
legt gildi. Þar læra börn að í hópí-
þróttum er árangur undir því
kominn að liðið leiki vel saman.
Það er ekki nóg að leikmennirnir
eigi sér markmið. Samhliða já-
kvæðri leiðsögn verða þeir að
finna að það sé trúað á þá. Átrún-
------------l aöur leiðbeinand-
ans, fiölskyldu,
velunnara og ann-
arra liðsmanna er
hvort tveggja í
senn dýrmætur
stuðningur og
hvatning til dáða.
í íþróttum gildir -
og það á líka við í
lífinu almennt -
að með neikvæðri
gagnrýni vinnast
sigrar. Bjartsýni,
hvatning skapar
tæplega miklir
stuðningur og
gott lið og lið sem leikur saman er
ávísun á árangur.
Rannveig Guðmundsdóttir
„Hver sá sem fylgist með æskunni í íþróttum finnur vel hvað slík þátttaka hefur mikið uppeldislegt gildi.'
Raunir í einkarekstri
í Hafnarfirði eru menn um þess-
ar mundir að athuga, hvort frá
lagalegu sjónarmiði sé ekki hægt
að fela einkaaðilum kennslu í ein-
um af grunnskólum bæjarins. En
þegar er búið að bjóða út sjálfan
rekstm'inn á skólanum.
Mörgum sem leiðir eru orðnir á
að hlusta á kvart-
anir kennara hefur
efalaust fundist
þetta ágæt hug-
mynd. Hagræðing
og sparnaður er oft
auðveldari í einka-
fyrirtækjum en hjá
hinu opinbera.
Einkafyrirtæki get-
ur einnig á auð-
veldari hátt losnað
við óhæfa eða erf-
iða starfsmenn.
Með því að bjóða út
kennsluna gæti
bæjarfélagið því losnað við mörg
óþægindi.
Arðurinn skilar sér seint
Að bjóða út kennsluna er þó tví-
eggjað mál. Skilyrði sem einkaað-
ilar setja á hvers kyns rekstur er
að hann skili eigendum sínum
arði. Arður skólastarfsins í hefð-
bundnum skilningi hefur aftur á
móti verið það framlag sem nem-
endur dagsins í dag skila til þjóð-
félagsins á fullorðinsárum sínum.
Þetta er einmitt ein af ástæðum
þess að sanngjarnt hefur verið
talið. af hinu opinbera að reka
skólana. Hvort við fáum hagnað
eða tap er i þessu eins og í öðru
háð rekstrarskilyrðum: Samfélag-
inu sjálfu, fjölskyldum, eiginleik-
„Að bjóða út kennsluna er þó tví-
eggjað mál. Skilyrði sem einkaaðil-
ar setja á hvers kyns rekstur er að
hann skili eigendum sínum arði.
Arður skólastarfsins í hefðbundn-
um skilningi hefur aftur á móti ver-
ið það framlag sem nemendur
dagsins í dag skila til þjóðfélags-
ins á fullorðinsárum sínum.“
um nemenda, hæfni kennara,
stjómunarháttum o.fl.
Þessi skilgreining arðsins nýtist
ekki einkaaðilum. Því ber að skil-
greina arðsþáttinn að nýju. Hver
er sanngjöm umbun þess sem tek-
ur að sér að reka skóla í almenn-
ingsþágu? Á hann ekki skilið sam-
bærileg laun og aðrir sem standa
að sjálfstæðum rekstri? Hið opin-
bera má samt ekki missa sjónir af
tilgangi menntunar, það að „fram-
leiða“ nýta þegna sem
byggja upp landið og
skila menningararfi
þjóðarinnar til næstu
kynslóða.
Þó að spamaður sé
eitt markmiða í útboð-
um hins opinbera em
verð og gæði yfirleitt
alltaf borin saman.
Þannig gerist það oft að
sá sem á lægsta tilboðið
fær ekki verkið. En
hvemig er hægt að sjá
hvert kennslutilboða er
hagstæðast, ef árangur-
inn sést ekki fyrr en
eftir 15-20 ár?
Gæðaviðmið eru
ekki áreiðanleg
í sumum löndum, til dæmis í
Bretlandi, hafa menn reynt að
vega salt á milli hugmynda um
einkarekstur og samkeppni ann-
ars vegar en haldið samt í kröfuna
um sömu menntun fyrir alla. Þeir
hafa úthlutað hverjum skóla
rekstrarfé eftir nemendafjölda.
Foreldrum er þá í sjálfsvald sett í
hvaða skóla þeir senda bömin sín.
Þetta hefur skapaö samkeppni
milli skólanna og knúið þá til að
bæta kennsluna. Sá böggull fylgir
þó skammrifi að erfitt er að meta
árangur skólastarfsins svo að
Kjallarinn
hægt sé að gefa
áreiðanlegar upp-
lýsingar.
Alls konar sam-
ræmd próf hafa ver-
ið tekin í notkun,
en þau mæla ekki
þá eiginleika, sem
ef till vill vega hvað
mest í æviferli
manna: Persónu-
lega eiginleika,
samskipta- og að-
lögunarhæfni,
þrautseigju og
dugnað. Þannig get-
ur einhver verið
mjög hár á skrifleg-
um prófum en
......... hann skortir hæfi-
leika til að yfirfæra þekkingu sína
á daglegt líf. Hún nýtist honum þá
lítt í framtíðinni, þegar skólanum
lýkur. Annar getur verið eilífur
fallkandídat en spjarar sig samt
sæmilega í atvinnulífi. Foreldrar
og yfirvöld hafa þó ekkert annað
en þessar prófaniðurstöður í hönd-
unum og trúa því að því hærri
sem einkunnaskalinn er, þeim
mun betri sé skólinn.
Af öllu þessu sést að að mörgu
þarf að hyggja þegar ákvarðanir
um róttækar breytingar á skóla-
kerfi verða teknar.
Marjatta ísberg
Marjatta Isberg
fil. mag. og kennari
Með og
á móti
A ríkið að selja FBA strax
á þessu ári?
Andri Svcinsson,
verAbréfadelld
Búnaðarbankans.
Aö undanförnu hefur talsvert verið rætt
um það hvort, hvenær og hvernig sala á
Fjárfestingarbanka atvinnulífsins geti
farið fram. Mikið hefur verið deilt um
eignaraðild að bankanum og meö
hvaða hætti sé hægt að halda henni
dreifðri og sýnist hverjum sitt í því máli.
Töf á einkavæð-
ingu minnkar
trúverðugleika
ríkisstjórnar
„íslenskur hlutabréfamarkaður
hefur eflst mikið og er markaðurinn
nú mun dýpri en hann var. Að hluta
til má þakka þetta einkavæðingu
ríkisstjómarinnar, en margir ein-
staklingar hafa
þar stigið sín
fyrstu skref á
hlutabréfamark-
aði. Þegar sala á
hlutabréfum FBA
átti sér stað töldu
margir að um
væri að ræða of
mikið af hluta-
bréfum fyrir inn-
lendan markað,
en raunin varð
önnur þar sem um 11 þús. einstak-
lingar skráðu sig fyrir hlut og var
umframeftirspurn mikil. Þegar Bún-
aðarbankinn var einkavæddur um
síðustu áramót óskaði þriðjungur
landsmanna eftir hlut, sem hlýtur
að vera einsdæmi í heiminum. Sú
góða afkoma sem FBA skilaði fyrstu
sex mánuöi þessa árs styrkir enn
frekar þau rök að ríkisstjórnin eigi
aö hraöa einkavæðingaferli sínu.
Ríkisstjórnin á að nýta sér þann
áhuga sem ríkir meðal almennings
á hlutabréfamarkaði ásamt háu
gengi hlutabréfa í bankanum og
hraða einkavæðingu. Á þetta einnig
við um einkavæðingu Búnaðar-
banka, Landsbanka og Íslandssíma.
Öll töf á einkavæðingu þessara fé-
laga skapar óvissu á hlutabréfa-
markaði og minnkar trúverðugleika
ríkisstjórnarinnar. Leikreglur þurfa
að vera skýrar, þannig að þeir aðil-
ar sem vilja gerast stórir hluthafar
og hafa þannig áhrif á rekstur félag-
anna geti gert slíkt án þess að þurfa
sífellt að hafa áhyggjur af stjóm-
valdsaðgerðum."
Einkavæðing-
arfárið líkt og
trúboð
„Ég er hiklaust þeirrar skoðun-
ar að ríkið eigi ekki að selja fleiri
fyrirtæki að svo stöddu. Þaö era
mörg álitamál varðandi einkavæð-
ingu fjármálastofnana og má nefna
margt í því sam-
bandi, til dæmis
kapphlaupið í
kringum einka-
væðingu Búnað-
arbankans. Mín
skoðun er reynd-
ar sú að ríkið eigi
ekki að selja
fleiri fyrirtæki
fyrr en búið er að
staldra við og
fara yfir málin.
Það þarf að móta skýra og fasta
stefnu í þessum málum, það þýðir
ekki bara að tala um að það að
dreifa eignaraðild og setja svo eng-
ar reglur um hvemig eigi að fram-
kvæma þessi mál. Menn verða
ómarktækir ef menn ætla aö haga
sér þannig. Þá stöndum við frammi
fyrir þeirri hættu að eignarhluti
færist yfir á fáar hendur. Þetta þarf
allt að athuga vel og við í Vinstri-
grænum viljum mynda þverpóli-
tíska nefnd sem fer yfir hlutverk
hins opinbera og sveitarfélaga
gagnvart einkageiranum. Við vilj-
um móta skýrar reglur um þessi
mál . Þetta einkavæðingarfár sem
gengur yfir sem trúboð má ekki
verða með þvílíku offorsi að aðeins
standi eftir embætti forseta og bisk-
ups.“ -þor
Stelngrímur J. Sig-
fússon, formaöur
vinstrí-grænna.