Dagblaðið Vísir - DV - 27.09.1999, Blaðsíða 16

16
lennmg
MANUDAGUR 27. SEPTEMBER 1999
Nýja málverkið
oa það glænýja
„Nýja málverkið á 9. áratugnum" er yfir-
skrift sýningar sem opnuð var í Listasafni
íslands um síðustu helgi. Spennandi hug-
mynd, ekki síst þar sem samtímis var opn-
uð yfirlitssýning á verkum Helga Þorgils
Friðjónssonar sem einmitt var einn helsti
forkólfur Nýja málverksins á sínum tíma.
En ekki upplifi ég sýninguna í samræmi
við yfirskriftina.
í mínum huga var blómatími Nýja mál-
verksins ekki nema nokkur ár en sam-
kvæmt þessu yfirliti gæti hann staðið enn
í dag. Nýjasta verkið á sýningunni, verk
Erlu Þórarinsdóttur, er frá 1997 og þar sem
nokkur verk til viðbótar eru máluð á 10.
áratugnum er beinlínis rangt að tala um 9.
áratuginn.
Að hluta til má sennilega rekja von-
brigði mín með sýninguna til umhverfisins
en Nýja málverkið var ekki málað fyrir
flna sali. Ef mér skjátlast ekki var það upp-
reisnarfullt og hvorki fallegt né endingar-
Helgi Þorgils: Heilaga fjölskyldan. 1998.
uð fyrir samhengið. E.t.v. má þó segja að sýning-
in sé ágætis vitnisburður um það að Nýja mál-
verkið hefur borið prýðilegan ávöxt.
Daði Guðbjörnsson: Aldamótaskál.
1999.
gott heldur kröftugt, hrátt og villt, en í þessu
virðulega umhverfi verða verkin nokkuð tann-
laus, nánast pen. Tvær myndir Jóns Axels
Bjömssonar sem virðast hafa verið færðar yfir á
striga, væntanlega af forvörðum safnsins, minna
á það að hugarfar listamannsins við gerð verks-
ins skiptir engu, „illa unnum“ verkum er mis-
kunnarlaust bjargað frá glötun (e.t.v. hefur lista-
manninum líka snúist hugur). Verk Ráðhildar
Ingadóttur, Erlu Þórarinsdóttur og Kjartans Óla-
sonar eru að mínum dómi alltof fáguð og yfirveg-
Endanna á milli
Sýning Helga Þorgils Friðjónssonar stenst
mun betur áætlun. Sem yfirlitssýning er hún
reyndar takmörkuð, á svo stóm er stiklað. Til
dæmis hefðu mátt vera fleiri verk frá því
snemma á ferli hans. Húsnæðið er án efa hindr-
unin og því rétt að leggja áherslu á nýrri verkin
sem óneitanlega eru safaríkari.
Þó ýmislegt sé líkt með nýjustu verkunum og
hinum elstu hefur Helgi farið endanna á milli að
mörgu leyti, frá grófum vinnubrögðum yfir f fág-
un, frá óbeisluðu ímyndunarafli yfir í meitlaðar
hugmyndir með djúpar rætur í
heimslistinni og siðmenningunni, frá
grótesku myndefni yfir í jafnvel nokk-
urs konar helgimyndagerð.
Það blasir við áhorfandanum að
Helgi Þorgils hefur þroskast gífurlega
sem myndlistarmaður á þessum
tveimur áratugum sem sýningin nær
yfir. Hann er glæsilegur málari og
ekki síst mikilvægur fyrir það hversu
snilldarlega hann fléttar saman ís-
lenska þættinum í sér og þeim alþjóð-
lega.
Jákvæðar breytingar
Sama dag opnaði Daði Guðbjörns-
son málverkasýningu í Listasafini
ASÍ en hann hóf líka feril sinn á Nýja
málverkinu. Kannski er óréttlátt að
bera þessa tvo listamenn saman, en
við þessar aðstæður liggur það bara
svo beint við.
Myndlist
Áslaug Thorlacius
Eins og Helgi hefur Daði haldið
ýmsum séreinkennum alla tíð en
ólíkt framfórum Helga hefur Daði
hjakkað dálítið í sama farinu. Þó virð-
ist mér hann að því leyti hafa horfið
frá ungæðislegu upphafinu að nú vilji
hann ganga fortíðinni á hönd og
gleyma nútímanum. Öðruvísi get ég
ekki skilið myndina „Aldamótaskál"
þar sem hann stillir merki dauðans
upp yfir hlandskál Duchamps sem í hugum
margra markar upphaf nútímalistarinnar.
Vegna þess að mér hefur hvorki þótt Daði
takast á við spennandi hluti í myndfletinum né
hugmyndaheiminum hef ég ekki verið sérlegur
aðdáandi hans. Nú þykist ég þó greina jákvæðar
breytingar í því hvernig hann fléttar andlit sín
og pifur inní margslungnari myndbotn en áður.
Það gefur að minnsta kosti myndfletinum aukna
dýpt.
Sýning Helga Þorgils í Listasafni íslands
stendur til 24. október. Safnið er opið alla daga
nema mán. kl. 11-17.
Sýning Daða Guðbjömssonar í Listasafni ASÍ
við Freyjugötu stendur til 3. október. Opið alla
daga nema mán. kl. 14-18.
Ný Hólmgönguljóð
Það mætti halda að hinn ungi Davíð Stefáns-
son hefði lesið yfir sig af Hólmgönguljóðum
Matthíasar Johannessens. Fyrri hluti nýrrar
ljóðabókar hans, Kveddu mig, er saman
settur úr ljóðum sem öll hefiast á
annarrar persónu fornafni í ein-
tölu: „þú // sem / syrgir þig sjálfa
/ saknar þess að lifa // sjáðu
skríkjandi smáfugla / narta í
orma“. Hjá Matthíasi er að vísu
meira samræmi því allur bálkur
hans hefst á orðunum „þú ert“, en
Davíð beygir fornafnið þannig að
stundum hefiast ljóðin á „þig“ og
„þér“, auk þess sem engin regla er á
hver sögnin er á eftir fornafninu. En
það sem Davíð vinnur þannig i fjöl-
breytni tapar hann yfir heildina, því ljóð
Matthíasar er miklum mun andríkara,
margslungnara og skemmtilegri gáta til
að ráða. „Minimalismi" einkennir flokk-
inn hjá Davíð; þar er allt tálgað utan af skilaboð-
unum sem má missa sig: „Þú // skalt njóta /
núna // fallið er nærri". Mörg erindin verða
snubbótt, svona stýfð, en ýmis þeirra eru vel orð-
uð, sniðug og jafnvel falleg. Sérstaklega á það við
síðustu erindin í flokknum sem reyndar minna
líka á ljóð Matthíasar Johannessens en ekki í
Hólmgönguljóðum heldúr úr síðari ljóðabókum
hans: „þú / ert marr / mitt í snjó // þú / ert
hnefi / í borð // þú / ert högg / mitt á jörð // þú
/ ert allt / sem ég vil“.
Þessi nýja bók Davíðs takmarkar sig við ástar-
ljóð - til dótturinnar Ás'u Rutar og líklega fleiri
en einnar fullorðinnar stúlku - og er merkilegt
að bera hana saman við fyrri bók Davíðs, Orð
sem sigra heiminn frá 1996, sem er
mun fjölbreytilegra andsvar ungs
manns við veröldinni.
í siðari hluta Kveddu mig eru
prósaljóð sem eru meira spenn-
andi en ávarpsljóðin. Þó að efn-
ið sé í sjálfu sér það sama er
tungumálið auðugra og miklu
meira að gerast í þeim. Per-
sóna þeirra er ungur karlmað-
ur (sum gæti verið byggð á
minningum frá unglingsár-
um), ákaflega elskur að kon-
um en svolítið feiminn við
þær, kannski smeykur,
enda eru þær óíyrirsjáan-
legar og jafnvel framandi
verur. Ástarástríður hafa hann á
valdi sínu, þegar gæfan er með honum lýtur
veruleikinn þeim og kraftaverkin gerast. Aðdá-
un hans á konum á aðeins einn alvarlegan keppi-
Bókmenntir
Silja Aðalsteinsdóttir
naut sem er aðdáun hans á sjálfum sér; veröldin
er guðlegur bústaður töfrandi gyðja og ungs
guðs, og þegar best tekst til er yfir ljóðunum ung-
æðislegur hroki sem er nógu einlægur til að vera
x
Poulenc og Nína Margrét
Annað kvöld kl. 20.30 verða aðrir tón-
leikar í Tíbrárröðinni númer tvö í Saln-
um í Tónlistarhúsi Kópavogs. Þar verður
þess minnst að á þessu
ári er öld liðin frá fæð-
ingu franska meistarans
Francis Poulenc og
munu Nína Margrét
Grímsdóttir píanóleikari
og Blásarakvintett
Reykjavíkur flytja verk
eftir hann.
Nína Margrét hefur
gert garðinn frægan hér
heima og erlendis und-
anfarin ár og verður gaman að heyra
hana spila Poulenc. í Blásarakvintett
Reykjavíkur er valinn maður í hverju
rúmi: Bemharður Wilkinson flauta, Daði
Kolbeinsson óbó, Einar Jóhannesson
klarínett, Hafsteinn Guðmundsson fagott
og Jósef Ognibene hom. Á efnisskránni
em Sónata fyrir flautu og píanó, Elegie
fyrir hom og píanó, Trió fyrir óbó, fagott
og píanó, Sónata fyrir fagott og klarínett
og Sextett fyrir píanó og blásarakvintett.
Teddi sýnir í Færeyjum
Myndlistarmaðurinn Magnús Th.
Magnússon, sem kallar sig Tedda, opnar
sýningu í Norðurlandahúsinu í Þórshöfn
í Færeyjum 4. október'og sama dag aðra
sýningu í nýjum sal á Suðurey.
Ferill Tedda er skemmtilegur; hann
starfaði við offsetprentun í áratug að
loknu námi í þeirri grein og vann svo
lengi sem bruna-
vörður við Slökkvi-
stöð Reykjavíkur. Á
þeim árum fór hann
að sinna áhugamál-
um sínum, listsköp-
un og matreiðslu og
hefur nú atvinnu af þeim báðum. Síðan
1985 hefur hann unnið jöfnum höndum
sem bryti á farskipum og við höggmynda-
list - en undanfarið hefur listin þó verið
að ná yfirhöndinni.
Á sjóferðum sínum hefúr Teddi viðaö
að sér efni í verk sín en einnig vinnur
hann úr rekaviði, gömlum bryggjuviði
sem hefur legið áratugum saman á hafs-
botni og öðru spennandi efni.
Teddi hefur haldiö fjölda sýninga og
stór sýning á verkum hans er fyrirhuguð
í Perlunni árið 2000. Hann var sérlegur
gestalistamaður í Cuxhaven i Þýskalandi
í þrjá mánuði 1998 og Richard von
Weisacker, fyrrum forseti Þýskalands,
keypti verk af honum.
Meistari Jira
Nú er liðin öld síöan Meistari Jim, ein
þekktasta skáldsaga Josephs Conrads,
kom út á frummáli sínu, ensku. Þetta er
spennandi ævintýra- og sjóferðasaga og
mögnuð lýsing á fólki sem lendir í að-
stæðum þar sem til
sjarmerandi og skemmtilegur:
Þú! Ó þú! Hvar ertu núna? Sloppin úr
greipum minum, flúin frá mér. Ég vona aö
þú felir þig á fallegum stööum og þér líki
einveran vel.
Því þú getur ekki faliö þig á meöal ann-
ars fólks; hver maöur minnir þig á mig. Hina
illa innrœttu muntu fyrirlíta; hinir góöu veróa
eftirlíkingar af mér; meöalmennirnir veróa þér
aldrei annað en þreytandi málamiölanir til aö
drepa tímann. Þú munt miöa allt viö þttG og
gráta MIG.
Um Ijóta hluti muntu hugsa: „Ó hann! Hve
fagur...!“ í fögrum hlutum séröu mig speglast
og saknar alls þess góöa sem ég fékk aldrei að
gefa þér: þú lítur rósirnar - Ó! rósirnar - rauð-
ar í blómabeði og veist ég heföi sneitt þœr allar
úr beöum sínum til aöfœra þér.
Ó! - ég verö aó fá aö vona aö þú hafir flúiö
mig af ótta viö aó elska mig. Ég vil bara aö þú
vitir aö þaó er allt í lagi: vió hrœöumst öll
himneska sköpun.
Tungumálið er vandmeðfarið efni. Stundum
er klaufalega tekið til orða í Kveddu mig og of
víða vantar herslumun á að ljóð sé verulega
snjallt. En ástríðan er þama og hún skiptir
mestu máli.

Mei&afi hms ýtrasta reynir á
siðferðisþrek þess og
J13H andlegan styrk. Meist-
ari Jim er hann kallað-
ur maðurinn sem af
skömm yfir því að hafa
brugðist á hættustund
er á flótta undan eigin
orðspori. Að endingu
yfirgefur hann heim
hvíta mannsins og
dregur sig í hlé á hita-
beltiseyju í suðurhöf-
um. Þar verður hann
herra hinna innfæddu, friðflytjandi og
réttlátur stjómandi. En þegar ráðist er
inn í paradísina verður hann að nýju að
taka afdrifaríka ákvöröun - hver verður
hún?
Joseph Conrad (1857-1924) hét upphaf-
lega Jozef Teodor Konrad Korzeniowski
og fæddist í rússneskum hluta Póllands.
Sautján ára fór hann til sjós og næstu
fimmtán árin sigldi hann um öll heimsins
höf. Hann varð breskur ríkisborgari og
hóf að skrifa sögur á ensku sem flestar
byggja á reynslu hans af sjómennsku og
nýlenduásælni Evrópulanda. Áður hefur
komið út eftir hann bókin Innstu myrkur
i íslenskri þýðingu Sverris Hólmarsson-
ar. Atli Magnússon þýddi Meistara Jim
og Mál og menning gefur út.
Umsjón
Davíð Stefánsson:
Kveddu mig.
Nykur1999
Silja Aðalsteinsdóttir