Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1999, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 26. OKTÓBER 1999
Neytendur
Mjólkurvörur á morgunveröarboröi:
Sumar bæði feitar
og sætar
■í
í síðustu viku var íjallað uni nær-
ingargildi ýmiss konar kommatar sem
margir íslendingar borða á morgnana
og nú er komið að þvi að kanna nær-
ingargildi ýmiss konar mjólkurmatar
sem margir borða á morgnana eða í
hádeginu.
Valdar vora nítján algengar mjólk-
urvörur en að sjálfsögðu er úrvalið
mun meira og því er umfjöliunin um
þessar vörur ekki tæmandi.
íslendingar borða mikið af mjólkur-
vörum miðað við margar aðrar þjóðir
enda hefúr lengi verið brýnt fyrir okk-
ur að mjólk sé góð. En mjólkurvörum-
ar eru mishollar. Sumar innihalda
mikla fitu og aðrar talsvert af sykri.
Innihaldslýsingar varanna sem teknar
voru fyrir eru nokkuð góðar nema að
því leyti að fæstir framleiðendur gefa
upp hversu mikill viðbættur sykur er
í vörunni.
Innihaldslýsingum ábótavant
Eitthvað má þó lesa út úr því hvar í
röðinni sykurinn er þegar innihalds-
lýsing er gefm. Ef hann er næstfremst-
ur er næstmest af honum af öllum efh-
um í vörunni og ef hann er fjórði í röð-
inni er meira af þeim þremur efnum
sem áður eru talin upp.
Að sögn Laufeyjar Steingrímsdótt-
ur, næringarfræðings og forstöðu-
manns Manneldisráðs, má gera ráð
fyrir því að í 100 g af mjólkurvörum
sem ekki innihalda kom séu um 4,5
grömm af mjólkursykri. Einfalt ráð til
að finna u.þ.b. hversu mikiil hreinn
sykur er í vörunni er að draga þessi 4,5
grömm af mjólkursykri frá þeim
grömmum af kolvetnum sem gefin eru
upp. Ef vara inniheldur 10 g af kol-
vetni eru 4,5 grömmin af mjólkursykri
dregin frá kolvetnunum og út kemur
að hreinn sykur sé 5,5 grömm (10-
4,5=5,5).
Vítamín og kalk
í mjólk eru öll þau vítamín sem lík-
aminn þarfnast, bæði fituleysanlega og
vatnsleysanleg en í mismiklu magni.
Helstu vítamínin í mjólkurvörum eru
A, B1 og B2 vítaminin. Auk þess eru
mjólkurvörur mikilvægur kalkgjafi.
En þrátt fyrir að allar mjólkurvörur
innihaldi vitamin og kalk er rétt að
gæta vel að því hversu mikla fitu og
sykur þær innihalda.
Af þeim nítján vörum sem skoðaðar
voru reyndist Fismjólk með jarðarbeij-
um innihalda minnsta fitu eða 0,5
grömm í hveijum 100 g af vörunni.
Stuðst var við næringarefhatöflur
RALA þegar sykurmagn var reiknað
út. Hins vegar voru fiórar vörutegund-
ir, þ.e. Fismjólk, létt Engjaþykkni,
LGG+ og Hrísmjólk, ekki í töflum
RALA. í þeim tilfellum var sykur-
magnið reiknað út frá „kolvetni-mjólk-
ursykur" formúlunni sem áður var
kynnt.
Samkvæmt þessari formúlu inni-
halda 100 grömm af Fismjólk 8,3
grömm af sykri sem er með því hærra
í könnuninni.
jpgL MlÚÍL
Fitu- og
mjólkurinni-
hald hinna
ýmsu mjólk-
urvara sem al-
gengar eru á
morgunverðarborðinu er
ansi mismunandi.
Súrar vörur
Þar á eftir koma Biomjólk og Létt-
jógúrt frá MS og KÞ sem öll innihalda
1,3 g af fitu. Biomjólkin inniheldur 6
grömm af fitu en jógúrttegundimar 7
grömm. Sýrð léttmjólk verður að teljast
afar holl. Hún inniheldur engan við-
bættan sykur og aðeins 1,5 grömm af
fitu. Létt Engjaþykkni inniheldur jafn
mikið af fitu og sýrða Léttmjólkin en
um 4,6 grömm af sykri.
Meltingarafurðin LGG+ inniheldur
talsvert meira af fitu eða um 3,1 grömm.
Upplýsingar vantar um sykurinnihald
13 04
A l'okkun.ird A Bfit fyrír
Hnri^nrpnn^#
Manreraa
Vörutegund Fismjólk Fita 0,5 Sykur 8,3
Blomjólk 1,3 6
Léttjógúrt* i.3 \iirmi ilíf' 7
Léttjógúrt** 1,3 7
Sýrft léttmjólk 1,5 0
Létt engjaþykknl 1,5 4,6
LGG+ 3,1 -
Óskajógúrt 3,2 7
Húsavíkurjógúrt %(3 7
Skólajógúrt 3,6 7
Ab-mjólk 3,9 Oý,
Súrmjólk 3,9 0 \\
Abt-mjólk 3,9 9
Jaröaberjasúrmjólk 4 6
Skólaskyr 4,5 — 7
Rjómaskyr 4,5 7
Þykkmjólk 4,6 9
Hrísmjólk 4-8 16,4
Engjaþykkni - 7,3 7
Sykur og fita
í mjólkurvörum
Miöaö viö ÍOO g af v runni
* Frá Mjólkursamlagi Suöurlands
** Frá Kaupfélagi Þingeyinga
Mælieiningar í grömmum
LGG+
og ekki er
hægt að
beita „kol-
vetni-mjólk-
ursykur" for-
múlunni þar sem
LGG+ inniheldur kom.
Óskajógúrt frá MS, Húsavíkuijógúrt
og Skólajógúrt með bananabragði inni-
halda allar 7 g af sykri. Óskajógúrtin
inniheldur hins vegar 3,2 g af fitu, Húsa-
víkuijógúrtin 3,3 g af fitu og Skóla-
jógúrtin 3,6 g af fitu.
Engin fita
Næst á eftir koma Súrmjólk og Ab-
mjólk sem innihalda 3,9 af fitu en hins
vegar engan viðbættan sykur. Abt-mjólk
með beijum og musli inniheldur
einnig 3,9 g af fitu en hvorki meira né
minna en 9 g af sykri. Jarðarbeijasúr-
mjólk kemur næst með 4,0 g af fitu og
6 g af sykri. Skólaskyr og Rjómaskyr
með jarðarbeijum innihalda bæði 4,5 g
af fitu. Skólaskyrið inniheldur hins
vegar 7 g af sykri en Rjómaskyrið 8 g
af sykri.
Feitt og sætt
Lestina reka Þykkmjólk með komi
og ferskjum, Hrísmjólk og Engja-
þykkni. Þykkmjólkin inniheldur 4,6 g
af fitu og 9 g af viðbættum sykri. Hrís-
mjólkin inniheldur 4,8 g af fitu og 16,4
g af sykri (samkvæmt „kolvetni-mjólk-
ursykur" formúlunni) og Engjaþykkni
með jarðarbeijum inniheldur 7,3 g af
fitu og 7 g af viðbættum sykri.
Það er því ljóst að betra er að lesa
vel innihaldslýsingar mjólkurvaranna
áður en ein dós er gripin með í skólann
eða vinnuna. -GLM
Pasta með
Bolognese-sósu
Matarmikla Bolognese-sósan setur punktinn yfir i-ið.
Matarmikil og hressandi pastasósa
með hvítvíni, gulrótum, lauk og tómöt-
um setur punktinn yfir i-ið.
Uppskrift
2 msk. ólífuolia
1 gulrót, finsöxuð í teninga
1 laukur, finsaxaður í teninga
125 ml hvítvín
750 g nautahakk
125 ml vatn
3 tómatar, flysjaðir, steinhreinsaðir
og saxaðir
1 lárviðarlauf
salt og pipar
300 g þurrkað pasta
50 g smjör.
Aðferð
1) Hitið olíuna í potti og snöggsteik-
ið gulrótina og laukinn þar til það hef-
ur fengið fallegan brúnan lit.
2) Hellið hvítvíninu yfir og sjóðið
þar til vínið hefúr gufað upp.
3) Setjið nú hakkið í pottinn og látið
það brúnast vel. Hrærið látlaust í.
4) Setjiö vatnið í pottinn, síðan
tómatana og lárviðarlaufið, kryddið
með salti og pipar, hrærið vel og látið
sjóða við vægan hita
í um 30 mínútur.
5) Þegar suðutími
sósunnar er um það
bil hálfnaður er pa-
stað sett í pott með
sjóðandi vatni og soð-
ið þar til það er „al
dente“ eða hæfilega
mjúkt. Munið að
sefja örlítið salt og
olíu í vatnið og láta
fljóta vel yfir pastað.
Skolið það síðan und-
ir heitu vatni og látið
renna vel af því á
sigti.
6) Bræðið smjör og
hrærið því saman
við heitt pastað. Hellið síðan sósunni
yfir og berið fram sjóðandi heitt.
GLM
Korn og
kornvörur
Komtegundir eru ævagamlar
ræktunarplöntur sem flestar eru
upprunnar í Vestur-Asíu. Korn-
vara er afurð af korni, þ.e. mat-
hæf fræ komtegunda af grasaætt.
Algengar kornvörur eru t.d
hveiti, rúgur, bygg og hrísgijón.
Hér á landi hefur kom nær ein-
göngu verið ræktað í tilrauna-
skyni nema rúgur og bygg sem
um áraraðir hefur verið ræktað
til skepnufóðurs. Þvi hefur verið
lítið um brauðbakstur úr íslensku
komi.
Sérstaða komvara felst m.a. í
því að:
a) Komvömr eru ódýr, næring-
ar- og trefjarík fæða (grófmalað
kom).
b) KÓrnvörur þola vel flutning
og geymslu.
c) Hægt er að rækta kornvörur
alls staðar nema á köldustu svæð-
um jarðarinnar.
d) Kornvörur gefa möguleika á
fjölþættri framleiðslu og mat-
reiðslu.
Orka
Næringargildi koms er mikið
miðað við hitaeiningafjölda.
Prótín
í komi em 7-14% prótín.
Glúten
Hluti af prótínum hveitisins
myndar glúten við deiglögun. Þess
vegna lyftir heilhveitibrauð sér
meira og fjaðrar betur heldur en
brauð úr öðrum mjöltegundum.
Fita
heldur litla fitu. Hún
er 1-2% í hveiti, rúgi og byggi en
hafrar innihalda 5-7% fitu. Meiri-
hluti fitunnar er fjölómettaður,
m.a. inniheldur fitan mikið af
línólsýmm sem em lífsnauðsyn-
legar.
Kolvetni
Mjöl inniheldur 70-74% kol-
vetni. Mestur hluti er sterkja. í
mjöli eru trefjar, þó aðallega í
grófu mjöli.
Steinefni
Heilkorn og hýðisgrjón eru
steinefnaríkar fæðutegundir sem
innihalda aðallega kalk og jám.
Vítamín
Mjöl inniheldur aðallega B-
vítamínin þíamín, níasín og dálít-
ið af ríbóflavíni. Þíamín er eink-
um í ystu lögum komsins. Þess
vegna er það mest i mjöli úr heilu
korni. E-vítamín er einkum í
hveitikimi og einnig í heilu korni.
Vatn
í mjöli og grjónum er 10-15%
vatn. Grjón og mjöl eru mikilvæg-
ar fæðutegundir, ríkar af sterkju,
prótínum, járni, þíamíni og ní-
asíni. Að auki eru komvörur, sér-
staklega gróf brauð, einn besti
trefiagjafmn. -GLM