Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.1999, Blaðsíða 10

10
enmng
ÞRIÐJUDAGUR 28. DESEMBER 1999 JjV
Vankaður Jón íflottri sýningu
Það fer vart milli mála að
þjóðsagan Sálin hans Jóns
mins heillaði Davíð Stefáns-
son frá Fagraskógi. Hann orti
ljóð samnefnt þjóðsögunni
(1933) en lét ekki þar við
sitja. Árið 1941 var Gullna
hliðið frumsýnt og þar með
var komin til sögunnar ein af
eftirminnilegustu persónum
íslenskra leikbókmennta.
Ekki fær hún nafii kerlingin,
sem vill aðeins það besta fyr-
ir sinn lata og hortuga eigin-
mann, en verður engu að síð-
ur erkitýpa allra þeirra, sem
setja kærleik og fyrirgefn-
ingu ofar öllu. Hún lætur
ekkert aftra sér frá því að
koma breyskri sál Jóns inn í
Himnaríki, þó svo að honum
sé ætlaður annar staður og
við ofurefli að etja.
Nútímalegar leikhúshug-
myndir
En hvað var það í þessari einföldu sögu,
sem varð skáldinu slíkur innblástur? Jú,
þar kemur skýrt fram togstreitan á milli
mannlegra eðlisþátta (sem leiða okkur óhjá-
kvæmilega í ógöngur) og þess guðdóms, sem
gaf okkur þessa sömu kenndir, en dæmir
okkur úr leik, ef við látum fallast fyrir
freistingum. Undirliggjandi er kímni, sem
er afskaplega þjóðleg og fellur vel að verald-
arsýn skáldsins. Óréttlæti og yfirgangur
þeirra sem meira mega sin gagnvart smæ-
lingjum er líka áberandi og þar lætur þjóð-
sagan hina síðustu verða fyrsta.
Davíð gerir átök góðs og ills að hreyfiafli
verksins og inntakið byggir á ríkri trú.
Margar af persónunum eru hans eigin hug-
arsmíð og þjóna dramatísku hlutverki á
leiksviðinu. Þar fer sjálfur Óvinurinn auð-
vitað fremstur í flokki. Hilmir Snær Guðna-
son leikstýrir nú i fyrsta skipti á Stóra sviði
Þjóöleikhúss og hann aðlagar verkið ýms-
um nútíma leikhúshugmyndum. í upphafi
er ákveðin vísun um það að allt sé þetta
draumur kerlingar og er hún byggð á orð-
kerlingin eru að ýmsu leyti
túlkaðar á nýjan hátt, þau
eru yngri og hófstilltari
bæði tvö en á árum áður.
Þetta er áhugaverð leið, en
mér fannst ekki takast full-
komlega að gæða þau hjón-
in nægilegu lífl (enda Jón
garmurinn steindauður) og
þar með vantaði ákveðna
kjölfestu í verkið.
íburðarmikill ein-
faldleiki
Edda Heiðrún Backman
er falleg og góðleg kerling,
seiglan leynir sér ekki, en
örvæntingin sem gefur
henni kraft til þess að fram-
kvæma hið ómögulega er
frekar veik. Pálmi Gestsson
leikur Jón, sem á dauflega vist í skjóöunni
og er eins og hálfvankaður yfir þessu öllu
saman. Hann hefði að ósekju mátt vera dá-
líðið sprækari og kröftugri. Óvinurinn er í
þessari uppfærslu túlkaður af Guðrúnu S.
Gísladóttur og er sú hugmynd að láta konu
túlka djöfulinn sjálfan nýtt út í æsar. Bún-
ingar hennar eru tilkomumiklir, en þaö var
stór galli á sýningunni hvað mergjaður texti
Óvinarins skilaði sér illa.
Sýningin er íburðarmikil í einfaldleik
sínum og hópur afbragðsleikara kemur
fram í ýmsum hlutverkum. Heildarsvipur
er vandaður og eftirkeimurinn af sýning-
unni notalegur. Samt var eins og einhvern
herslumun vantaði á að inntakið skilaði sér
fullkomlega og það vantaði meira líf og heitt
blóð í æðar. í einu orði mætti hins vegar
segja að sýningin sé flott.
Þjóðleikhúsið sýnir á Stóra sviði:
Gullna hliðið
eftir Davíð Stefánsson frá Fagraskógi
Lýsing: Páll Ragnarsson
Búningar: Elín Edda Árnadóttir
Leikmynd: Þórunn Sigríður Þorgrímsdóttir
Tónlist: Páll ísólfsson o.fl.
Tónlistarumsjón: Jóhann G. Jóhannsson
og Sigurður Bjóla
Leikstjóri: Hilmir Snær Guðnason
Mergjaöur texti Óvinarins skilar sér illa, en sú hugmynd aö láta konu leika
hann er nýtt út i æsar.
Leiklist
Auður Eydal
um Davíðs sjálfs og fellur auk þess ágætlega
að skilningi áhorfenda í dag.
Góðir sprettir
Einfaldur bakgrunnur kallast á við íðil-
fagrar myndir á sviðinu. Leikurinn er frem-
ur hófstilltur miðað við efni og aðstæður og
kímnin í verkinu er í þessari uppfærslu
ekki síður látin njóta sín í ýmsum sjónræn-
um útfærslum þar sem ekkert er til sparaö.
Búningahönnun og litaval er innblásið af
anda ævintýris og óhætt að segja að sýning-
in sé oft mikið sjónarspil. Leikhúsbrellur
eru óspart notaðar og eldar vítis loga glatt
þegar fordæmdar sálir hrapa í djúpiö.
Framvindan var hins vegar ekki nógu
samfelld, sérstaklega í fyrri hlutanum, og
þar tók sýningin góða spretti en datt niður
á milli. Þegar á leið þéttist skriðiö og eftir
því sem nær dró hinu gullna hliði var eins
úr meiru að moða. Aðalpersónurnar Jón og
Fátækir verða ríkir
Afaspil í Borgarleikhúsinu: Þegar leikararnir skemmta sér gera áhorfendur
þaö víst líka. DV-mynd E.ÓI.
Öm Ámason leikari
hefur mörg undanfarin
ár kynnt barnaefni í
morgunsjónvarpi Stöðv-
ar 2 og kemur þá fram í
hlutverki Afa. Nú hefur
þessi landskunna per-
sóna flutt sig um set því
Afi er kominn upp á
litla svið Borgarleik-
hússins og í stað teikni-
og kvikmynda er nú
boðið upp á lifandi túlk-
un á fjórum þekktum
ævintýrum. Öm hefur
ekki einungis valið æv-
intýrin og fært þau í
leikbúning heldur sem-
ur hann líka tónlistina
sem flutt er í sýning-
unni auk þess að leik-
stýra.
Líkt og í sjónvarpinu
kynnir Afl efnið fyrir
áhorfendum og fyrsta
ævintýrið er um Geitumar þrjár. Þær búa
við ósköp rýra haga og grasið hinum megin
við lækinn sem auðvitað er miklu grænna
verður loks ómótstæðilegt í augum litlu
geitarinnar. Þrátt fyrir vamaðarorð
geitapabba um tröllið ógurlega sem býr und-
ir brúnni yfir lækinn skokkar litla geitin af
stað og kemst klakklaust yfir með því aö
lofa tröflinu að enn stærri og gimflegri geit
sé á leiðinni.
Geitamamma kemst yfir á sama hátt en
geitapabbi er ekki jafn lánsamur. Hann
lendir í krumlum trölla en nær yflrhönd-
inni þegar hann uppgötvar að það versta
sem hægt er að gera þessari hræðilegu
ófreskju er að kitla hana. Hugdirfska litlu
geitarinnar verður því á endanum til góðs
og væntanlega lifir geitafjölskyldan ham-
ingjusömu lífi það sem eftir er.
Fullar hendur fjár
í ævintýrinu um Hans og Grétu er það
sömuleiðis blanda hugrekkis og klækja sem
verður vondu norninni að aldurtila og
systkinin komast aftur heim tU fóður síns
með fuUar hendur fjár. Jói sem eyðir síð-
ustu krónu móður sinnar í baun uppsker
líka ríkulega en dóttir malarans í ævintýr-
inu RumputrítiU þarf aðstoð við að losna úr
klípunni sem faðir hennar kemur henni í
Leiklist
Halldóra Friðjónsdóttir
þegar hann segir hana geta spunnið gull úr
hálmi.
Eins og í þjóðsögunni um GUitrutt þarf
malaradóttirin að komast að nafni dvergs-
ins sem spinnur fyrir hana og tekst það á
síðustu stundu því ævintýri enda jú aUtaf
vel. Það er enginn sérstakur boðskapur í
þessari sýningu en þó má benda á að aUar
sögupersónumar hafa það um-
talsvert betra fjárhagslega við
lok ævintýranna en upphaf
þeirra!
Áhersla á skemmtun
AfaspU eins og þessi sýning er
nefnd er fyrst og íremst ætluð
ungum áhorfendum og ágæflega
heppnuð sem slík. Öm leggur
megináherslu á að skemmta þó
vitanlega komi fyrir atriði og
persónur sem fá lítU hjörtu tU að
slá hraðar. Sú leið að láta málfar
ævintýranna halda sér eykur
gUdi sýningarinnar og vísanir út
fyrir heim ævintýranna, saman-
ber íþróttaálfinn sem sýnir
kúnstir í Jóa og baunagrasinu,
skemmta hinum fuUorðnu.
Leikmynd og búningar Þór-
unnar Maríu Jónsdóttur minna
um margt á myndskreytingar
ævintýrabóka og þjóna sínu
hlutverki vel. Eins og gefur að skflja er ekki
hægt að gjörbylta sviðinu við upphaf hvers
ævintýris og því eru það einfaldar en út-
sjónarsamar lausnir sem skapa fjölbreytn-
ina. Lýsingin hefur þar mikið að segja en
heiðurinn af henni á Kári Gíslason. Leikar-
amir Edda Björgvinsdóttir, HaUdór Gylfa-
son, HUdigunnur Þráinsdóttir og Valur
Freyr Einarsson fara með öU hlutverkin í
sýningunni og hafa greinUega gaman af.
Vitanlega býður þessi uppfærsla hvorki upp
á stórbrotna túlkun né djúpa persónusköp-
un en á meöan leikararnir skemmta sér við
það sem þeir eru að gera ef næsta víst að
það gera áhorfendur líka.
Leikfélag Reykjavikur sýnir á Litla sviöi
Borgarleikhússins:
Afaspil eftir Örn Árnason
Tónlist: Örn Árnason
Píanóleikur: Kjartan Valdemarsson
Lýsing: Kári Gíslason
Leikmynd og búningar: Þórunn María
Jónsdóttir
Leikstjórn: Örn Árnason
lceland
Review
Hin fimm fræknu
í Iceland Review, sem kom út rétt fyrir jól,
kveður tíu manna dómnefnd upp úr með það
hverjir séu mestir núlifandi íslenskra mynd-
listarmanna. Undir fyrirsögninni
„Famous Five“ eru þeir svo tald-
ir upp: Kristján Davíðsson, Erró,
Finnbogi Pétursson, Ragna Ró-
bertsdóttir og Kristján Guð-
mundsson. Dómnefndina skipuðu
Aöalsteinn Ingólfsson, Bera Nor-
dal, Edda Jónsdóttir, Eiríkur Þor-
láksson, HaUdór Bjöm Runólfs-
son, Hjálmar H. Ragnarsson, Jóhann Axelsson,
Jón Proppé, Ólafur Kvaran og Pétur Arason.
Enginn höfundur er skráður að greininni en
einn dómnefndarmanna hafði samband við DV
og kvartaði undan misskilningi sem hefði átt
sér stað við þessa atkvæöagreiðslu. Sjálfur
hefði hann eingöngu verið beðinn um að nefna
listmálara og úrslitin hefðu komið sér ákaflega
spánskt fyrir sjónir.
Tíbrá vor 2000
í tónleikaröðum Tíbrár í Salnum í Kópavogi
á vorönn árið 2000 eru aUs ijórtán áskriftartón-
leikar og era þeir fyrstu á ársafmæli Salarins
þann 2. janúar. Þá leika Sif Tulinius á fiðlu og
Steinunn Birna Ragnarsdóttir á píanó.
Margir afbragðslistamenn koma fram á Tí-
brártónleikunum, meðal þeirra Kristinn Sig-
mundsson og Jónas Ingimundarson, Sigrún
Hjálmtýsdóttir, Peter Maté, rússnesku harm-
ónikuleikaramir Yuri og Vadim Fjodorov og
Rannveig Fríða Bragadóttir. AUs er um að
ræða þrjár tónleikaraðir: í röð 1 eru fimm ein-
leiks- og samleikstónleikar; röð 2 er hugsuð
sem tónleikaröð fyrir aUa fjölskylduna og í röð
3 eru hinir góðkunnu tónleikar „Viö slag-
hörpuna". Þar verða fernir söngtónleikar auk
tónleika sem hlotið hafa heitið Tónlist, ljóð og
myndir.
Áskriftarsala er þegar hafin i anddyri Salar-
ins. Opið er á venjulegum afgreiðslutíma mflli
jóla og nýárs og eru miðapantanir í síma 5 700
400.
Teikning af garðhúsi Hjördísar og Dennis.
Garðhúsabær
Sameiginlegt framlag Arkitektafélags Is-
lands og Listasafns Reykjavíkur tU dagskrár
menningarborgarársins 2000 er Garðhúsabær
eða Kolonihaven, alþjóðlegt verkefni í bygging-
arlist. Það verður líka liður í dagskrá Listahá-
tíðar í Reykjavík næsta vor. Kjarni þess er
sýning á Kjarvalsstöðum á teikningum og lík-
önum garðhúsa eftir heimsþekkta arkitekta
sem opnuð verður í maí næstkomandi. í hópi
sýnenda eru arkitektarnir Mario Botta, Ric-
hard Maier, Henning Larsen, Arata Isozaki og
Aldo Rossi.
í tengslum viö þá sýningu efndi Arkitektafé-
lag íslands tfl samkeppni meðal félagsmanna
sinna um teikningu á garðhúsi. TUlögurnar
sem sendar voru í samkeppnina voru sendar
til Danmerkur tU dóms og báru arkitektamir
Hjördís Sigurgísladóttir og Dennis Jóhannes-
son sigur úr býtum. Veröur tiflaga þeirra reist
í fullri stærð á Kjarvalsstöðum um leiö og sýn-
ingin verður opnuð þar.
Hugmyndin um garðlendur kom fyrst fram í
lok 19. aldar sem liður í umbótum á aöbúnaði
verkafóUcs. Árið 1994 efndu dönsku arkitekt-
arnir Kirsten Kiser og Christian Lund tU sýn-
ingar þar sem heimsþekktum arkitektum var
boðið að hanna garöhús í anda danskrar hefð-
ar. Þegar Kaupmannahöfn var menningarborg
Evrópu var haldin sýning á teikningum og lík-
önum arkitektanna, einnig var aðstandendum
sýningarinnar úthlutað svæði í VaUensbæk
þar sem nú er garður tileinkaður byggingar-
list, Garðhúsabær, með skálum arkitektanna í
fullri stærð. í fyrra var haldin sýning í Stokk-
hólmi sem byggðist á sömu hugmynd og bætt-
ust við þrír heimsþekktir arkitektar með sitt
framlag tfl Garðhúsabæjarins að henni lok-
inni.
Eftir að sýningunni á Kjarvalsstöðum lýkur
er stefnt að því að garðhús þeirra Hjördísar og
Dennis verði flutt tU Danmerkur og endurreist
í garðinum í VaUensbæk.
>