Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.2000, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 17. JANÚAR 2000
15
Skerðing bóta
vegna tekna maka
Miöaö við gagnkvæma framfærsluskyldu hjóna má ætla að þeir sem
verða fyrir skerðingu bóta sinna vegna tekna maka hafi mun hærri heim-
ilistekjur en þeir sem hafa engar aðrar tekjur en bætur almannatrygginga,
segir m.a. í greininni.
Úrskurður Héraðs-
dóms Reykjavíkur í
máli Öryrkjabandalags-
ins gegn ríkinu nú ný-
lega hefur vakið
nokkra athygli. Málið
snerist um það hvort
réttmætt sé að skerða
bætur lífeyrisþega al-
mannatrygginga þegar
svo stendur á að maki
hans er með sæmilegar
tekjur. Rök Öryrkja-
bandaiagsins eru þau
að tenging bóta við
laun maka varði við
mannréttindi og sé brot
á alþjóðasamningum
sem ísland er aðili að.
Úrskurður Héraðs-
dóms var tvíþættur.
Svo fremi að íslensk lög heimili
þessa tengingu, þá er hún réttmæt,
en hins vegar þótti dómnum skorta
á næga lagastoð fyrir tengingunni
á vissu árabíli miili 1994 og 1998.
Tenging við tekjur maka
Gagnkvæm framfærsluskylda
hjóna er grundvallarregla í þjóðfé-
laginu sem kemur fram í ýmsum
myndum. Þau eiga t.d. jafna kröfu
til allra eigna í sameiginlegu búi.
Við hjónaskilnað kemur þetta ber-
lega fram og þá er það sama hvort
þeirra hefur aflað til búsins og i
hvaða mæli, að eigumar skulu
skiptast jafnt. Einungis uppsöfnuð
réttindi hjá lífeyrissjóðum skipt-
ast ekki, en það er
baráttumál framtíð-
ar að svo verði.
í skattarétti er teng-
ing við tekjur maka
nokkuð sem hefur
verið stundað um
ómunatíð. Þannig
fær tekjuhærri mak-
inn yfirfæranlegan
skattfrádrátt frá
þeim tekjulægri en
nú nýlega hefur þjóð-
in einmitt fagnað
þeirri ákvörðun rík-
isstjórnarinnar að
auka þessa heimild
úr 80% í 100% á
næstu tveimur
árum.
Tekjulaus íbúi á
vistheimili getur nær tvöfaldað
vasapeninga sína miðað við
greiðslur almannatrygginga ef
maki hans fær það háar greiðslur
úr lífeyrissjóði.
Allnokkur fjöldi lífeyrisþega fær
tekjutryggingu frá almannatrygg-
ingum enda þótt tekjur þeirra séu
yfir öllum mörkum. Það byggist á
því að tekjur
þeirra helmingast
með tekjulausum
mökum þeirra og
helmingurinn er
þá undir mörk-
um. Einungis í
þeim tilfellum
þar sem lifeyris-
þegi á maka með
það háar tekjur,
t.d. örorkulífeyr-
isþegi með maka
yfir 94 þús. kr. laun á mánuði, byrj-
ar tekjutrygging hans að skerðast.
Þegar heimilistekjur eru komnar í
247 þús. kr. á mánuði þá er tekju-
trygging öryrkjans fullskert.
Tekjutrygging öryrkja er um 30
þús. kr. á mánuði. Heimilistekjur
skerðast ekki um þá upphæð því
eftir þvi sem tryggingin skerðist þá
eykst yfirfæranlegur skattfrádrátt-
ur til hins makans. Skerðing heim-
ilistekna verður aldrei hærri en
sem nemur um 9 þús. kr. á mánuði
vegna þessa. Ástsæl hjónabönd
brotna ekki á því, eins og haldið
hefur verið fram.
Tekjutenging almanna-
trygginga
Likt og hér eru tekjutengingar
mjög algengar i tryggingakerfum
annarra landa og t.d. í Bretlandi,
Noregi og Danmörku er tekið tillit
til tekna maka og jafnvel fjöl-
skyldunnar allrar i því sambandi.
Bætur almannatrygginga hér eru
ekki háar miðað við almanna-
tryggingar annarra landa. Gæta
þarf þó að því að lífeyrissjóðakerf-
ið kemur til viðbótar, sem bætir
stöðu aldraðra og margra öryrkja
til muna. Einnig getur vinnandi
maki bætt stöðu heimilisins til
mikilla muna.
Þeir sem bera skarðan hlut frá
borði eru þeir sem einungis hafa
bætur almannatrygginga sér til
framfærslu, t.d. hjón með 93 þús.
kr. í sameiginlegar mánaðartekj-
ur. Það er hópurinn sem Stefán
Ólafsson greinir frá í bók sinni
„íslenska leiðin" að þurfi úrbætur
til að íslendingar geti verið sæmi-
lega ánægðir með almannatrygg-
ingakerfi sitt.
Fátæktin
Miðað við gagnkvæma fram-
færsluskyldu hjóna má ætla að
þeir sem verða fyrir skerðingu
bóta sinna vegna tekna maka hafi
mun hærri heimilistekjur en þeir
sem hafa engar aðrar tekjur en
bætur almannatrygginga.
í bréfi sem lítill drengur skrif-
aði og Borgarbókasafnið er m.a. að
sýna þessa dagana stendur: „Ef ég
væri forseti íslands þá myndi ég
sjá til þess að enginn væri fátæk-
ur á íslandi." Þetta er í raun stóra
verkefnið sem taka þarf höndun-
um til við innan almannatrygg-
inga á Islandi í dag en ekki það
hvort þeir sem eru betur stæðir
missi undir einhverjum kringum-
stæðum eitthvað úr spæni sínum.
Jón Sæmundur Sigurjónsson
Kjallarinn
Jón Sæmundur
Sigurjónsson
hagfræöingur
„Allnokkur fjöldi lífeyrísþega fær
tekjutryggingu frá almannatrygg-
ingum enda þótt tekjur þeirra séu
yfir öllum mörkum. Það byggir á
því að tekjur þeirra helmingast
með tekjulausum mökum þeirra og
helmingurinn er þá undir mörkum.“
Þegar stórt er spurt
Hvaða áhrif ætli það hafi á
samningamakk íslenskra ráða-
manna og fulltrúa Norsk Hydro að
Finnur Ingólfsson - sá sem hvað
ákafast hefur rómað ágæti virkjun-
ar og álvers - er flúinn og byrjaður
að starfa sem sendisveinn í banka?
Ætli þeir norsku sjái að Hr. Ingólfs-
son var aldrei heill i því sem hann
sagði og þurfti þess vegna að láta
sig hverfa áður en framkvæmdir
gátu hafist? Og hvaða áhrif ætli
svartsýnisspár Davíðs Oddssonar
og hræðsla hans við ágang útlend-
inga geti haft á samningaviðræður
ríkisvaldsins við toppana hjá
Norsk Hydro?
Tvískinnungurinn
kominn á kreik
Þeir norsku þurfa kannski ekki
frekari upplýsingar um innræti ís-
lenskra ráðamanna, þeir láta aula-
húmorinn eflaust sem vind um
eyru þjóta, vitandi upp á sína tíu
hversu mikinn tvískinnung má
bjóða þeim íslensku. Alténd er það
á hreinu að formælendur Norsk
Hydro hafa sagt að ekki verði um
neinar stóriðjuframkvæmdir við
Reyðarfjörð af hálfu fyrirtækisins
að ræða nema samningar um
stækkim álversins liggi fyrir frá
fyrsta degi. Þetta segja menn sem
líka hafa sagt að fyrirtæki þeirra
megi aldrei fá á sig stimpil sóða-
skapar.
Tvískinnungurinn er semsé kom-
inn á kreik - menn vilja ekki menga
nema þeir fái að menga mikið. Ef al-
menningur fær
skilaboð þá eru
þau misvísandi.
Við vitum hvorki
hvort loforð um
stækkun liggja fyr-
ir né heldur hvað-
an raforka á að
koma ef loforð um
stækkun eru til.
Og ekki vitum við
hvort stjórnmála-
menn hafa lofað
þeim Hydro-drengjum fleiri uppi-
stöðulónum en slíkt loforð ætti að
vera forsenda framkvæmda við
Reyðarfjörð, ef eitthvað er að marka
þá sem segja frá.
Við vitum ekki einu sinni hvort
þeir hjá Norsk Hydro ætla í raun
og veru að reisa álver við Reyðar-
fjörð en vitum þó að rikisstjórnin
segist ætla að láta virkja í Fljóts-
dal. Við vitum semsagt að þeir hjá
Norsk Hydro vOja ekki láta bendla
fyrirtækið við umhverf-
isspjöll og vitum sam-
tímis að það ágæta fólk
sem þar ræður ríkjum
yppir öxlum þegar sagt
er að ómetanlegar nátt-
úruperlur fari undir lón
ef Hydro-menn vilja
byggja álver.
Ef Norsk Hydro vill
ekki draga með sér
sorastimpilinn inn I
nýtt árþúsund þá ættu
menn þar á bæ að fara
að hugsa sinn gang. Að
láta nokkra íslenskar
sálir draga sig i svaðið
yrði stoltum Norð-
mönnum ekki til sóma.
Leynd yfir næstu
leikfléttum
Hér á landi fáum við ekki svör
við ýmsmn áleitnum spumingum
varðandi Fljótsdalsvirkjun og ál-
ver við Reyðarfjörð þótt við eigum
réttilega heimtingu á að fá slík
svör. Hér telst það nefnilega ekki
til tíðinda þó stjómmálamenn láti
fréttamönnum loðin svör í té. Og
það að fréttamenn geri sér að góðu
ófullnægjandi svör er regla frekar
en undantekning. Þess vegna er
nú svo komið að hin mesta leynd
hvilir yfir næstu leikfléttum
þeirra sem ferðinni ráða í stóriðju-
og virkjanamálum.
Ef þeir sem spyrja krefja menn
ekki svara með öhum tiltækum
ráðum þá koma eng-
in svör - fréttamenn
eru dregnir á asna-
eyrum ef þeir koma
með óþægilegar
spurningar - svo
einfalt er það nú
hér á Fróni.
Varla svartari
ímynd
Hér á landi bíða
menn eftir athöfn-
unum til að fá svör-
in. Okkur verður
ljóst hvort Norsk
Hydro fær landeyð-
ingarstimpilinn
daginn sem þeir
klippa á borðann og
bjóða okkur að
skoða álverið við
Reyðarfjörð, þ.e.a.s. ef þeir sem
þar stjóma vilja fóma ærunni.
Þeir vita það kannski ekki að þó
fréttamenn á íslandi standi sig
ekki í stykkinu þá er það nú svo
að fréttamenn finnast í öllum
löndum. Og þeir vita það kannski
ekki heldur að ef Fljótsdalsvirkjun
rís svo afla megi raforku fyrir
Hydro-álver við Reyðarfjörð þá
mun fyrirtækiö náttúrlega fá á sig
þann svartasta sóðastimpil sem
hugsast getur. Og þótt þeir reistu
skólphreinsistöð í hallargarðinum
í Ósló er ekki víst að þeim tækist
að gera ímyndina öllu svartari.
Kristján Hreinsson
„Okkur verður Ijóst hvort Norsk
Hydro fær landeyðingarstimpilinn
daginn sem þeir klippa á borðann
og bjóða okkur að skoða álverið
við Reyðarfjörð, þ.e.a.s. ef þeir
sem þar stjórna vilja fórna
ærunni
Kjallarinn
Kristján
Hreinsson
skáld
Með og
á móti
Manchester United tók
heimsmeistarakeppni fé-
lagsliða fram yfir titilvörn í
enska bikarnum í vetur en
gengi liðsins í keppninni í
Brasilíu hefur vakið
gagnrýnisraddir þar sem
liðið vann aðeins 1 leik
gegn liði frá Ástralíu.
Eiríkur Jónsson,
starfsmaður ís-
ienskra getrauna
og stuöningsmaöur
Man. United.
Góð reynsla
„Ég tel að þó að liðinu hafi geng-
ið illa í þessari keppni núna hafi
leikmennimir öðlast töluverða
reynslu. Það
getur verið að
þeir eigi eftir að
keppa í þessari
keppni aftur eða
á heimsmeist-
aramóti í Suð-
ur-Ameríku.
Hin liðin leggja
mikla áherslu á
að hafa United
með í ensku bik-
arkeppninni
sem er skrítið
þar sem það er náttúrlega auðveld-
ara fyrir þau að komast áfram þeg-
ar United er ekki með. Liðið spilar
gegn liðrnn frá mismunandi álfum í
Brasilíu og gegn ólíkum leikstílum
og mætti aðstæðum sem það hefur
ekki mætt áður. Það er ekki alltaf
hægt að miða við ástandið eins og
þaö er i dag. Manchesterliðið er
búið að vinna nánast öll mót á síð-
asta ári og það er ekki hægt að ætl-
ast til þess að eitt lið vinni öll mót.
Þrátt fyrir ákveðin vonbrigöi þá
gerði liðið ágæta hluti. Það er hægt
að tapa hvaða leik sem er, hvenær
sem er, geri vamarmenn mistök
eins og Gary Neville í tvígang en ef
það er tekið burtu stóðu þeir sig
sæmilega. Þeir voru tfu á móti
ellefu allan seinni hálfleikinn gegn
Necaxa en skoruðu samt mark. Ég
tel að þetta hafi verið ágæt ferð og
hún gæti nýst liðinu seinna í vet-
ur.“
Áttu að verja
titilinn
„Að mínu mati er út í hött að
fórna elsta skipulagða knatt-
spyrnumóti heims, ensku bikar-
keppninni, fyr-
ir svokallað
heimsmeistara-
mót félagsliða
sem verið var
að halda í
fyrsta sinn nú
og að þvi að
virðist í full-
kominni óþökk
flestra. United
er sigursælasta
lið bikarkeppn-
innar frá upp-
hafi og hefði að sjálfsögðu frekar
átt að verja titilinn þar en álpast
til Brasilíu með hálfurn huga eins
og virtist vera. Eins og tekist
hefur til með þetta mót efast ég
um að það eigi eftir að festa sig í
sessi sem stórviðburður á knatt-
spymusviðinu, enda ekki þörf á
fleiri slíkum. Flest stórlið eiga
nóg með að leika í deildarkeppni
og bikarkeppni í sinu landi auk
Evrópumóta. Svona keppni er
bara óþarfa viðbót, og auk þess
eru þau súr, sagði refurinn."
-ÓÓJ
Adolf Ingl Erlings-
son, íþróttafrétta-
maöur á Ríkisút-
varpinu og stuön-
ingsmaöur United.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist í stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt til að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@ff.is