Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.2000, Síða 10

10
Skoðun
LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2000
DV
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoöarritstjóri: Jðnas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Visir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingarraff.is. - Dreifing: dvdreif<s>ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Filmu- og plötugerö: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverö 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endur-
^alds. DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Frekjur haltra af velli
Það kemur ekki á óvart, að fjárfestar í Reyðaráli hafa
áttað sig á, að þeir væru á villigötum með þrepabyggt
álver á Reyðarfirði og Fljótsdalsvirkjun með uppistöðu-
lóni á Eyjabökkum. Þeir voru síðastir allra til að átta
sig á, að dæmið gekk alls ekki upp fjárhagslega.
Um og eftir áramótin hafa opinberlega komið fram
skýr gögn og útreikningar, sem sýna, að hvort tveggja
er óhagkvæmt, 120 þúsund tonna álver á Reyðarfirði og
Fljótsdalsvirkjun með Eyjabakkalóni. Baráttumenn
framkvæmdanna hafa ekki átt svör við þessu.
Norsk Hydro var þar að auki viðkvæmt fyrir gagn-
rýni í Noregi á aðild fyrirtækisins að mesta umhverf-
isslysi nútímans hér á landi. Forráðamenn þess voru
fyrir löngu byrjaðir að draga í land með sífellt dauflegri
yfirlýsingum um fjárhagslega hlutdeild sina.
Á endanum var málið komið í þá stöðu, að ráðamenn
lífeyrissjóða landsmanna áttu að bera fjárhagslega höf-
uðábyrgð á framkvæmdum, sem hefðu rústað vænting-
ar sjóðfélaganna um áhyggjulaust ævikvöld. Þeir sáu
ljósið síðastir allra og sögðu að lokum pass.
Á þessum timamótum er lærdómsríkt að líta yfir
furðulegan feril málsins, frekjuna og offorsið, sem ein-
kenndi það allan tímann. Ástæða er til að undrast, að
Landsvirkjun skuli hafa varið milljörðum til undirbún-
ings framkvæmda, sem fjárfestar hafa nú hafnað.
í ljós kom, að Landsvirkjun hefur ekki hæfa reikni-
meistara til að meta fjárhagshliðar ýmissa virkjunar-
kosta. Starfsmenn stofnunarinnar, sem tóku þátt í um-
ræðunni í vetur, urðu sjálfum sér og stofnuninni til
skammar. Eitthvað mikið er að á þeim bæ.
Ekki er minni ástæða til að efast um dómgreind rík-
isstjórnar, sem ólmaðist eins og naut í flagi, hafnaði öll-
um málamiðlunartilraunum, keyrði út á yztu nöf á
gráu svæðunum, hafnaði lögformlegu umhverfismati
og klauf þjóðina í tvær andstæðar fylkingar.
Sérstaklega er athyglisverð staða Framsóknarflokks-
ins, sem er systurflokkur mjög grænna, norrænna mið-
flokka landsbyggðarinnar. Hér hefur þessi flokkur hins
vegar gerzt and-grænn, nánast svartur, og er sem óðast
að tapa fylgi sínu yfir til vinstri grænna.
Hvaða dómgreindarskortur knúði þrjá ráðherra
Framsóknarflokksins, utanríkisráðherra, umhverfis-
ráðherra og fyrrverandi iðnaðarráðaherra til að smíða
sér pólitískar likkistur á þennan hátt? Hvernig gat kjör-
dæmispot eins þeirra leitt þá í slíkar ógöngur.
Raunar varð ósigur þeirra ljós um leið og þáverandi
iðnaðarráðherra lagðist beinlínis niður í sina pólitísku
líkkistu og lét flytja sig á elliheimili pólitíkusa í Seðla-
bankanum. Samt héldu hinir tveir áfram að þylja
gömlu klisjumar í vaxandi vonleysi.
Eftir meira en þriggja milljarða króna útgjöld Lands-
virkjunar er málið komið aftur á byrjunarreit. Eyja-
bakkalónið er endanlega úr myndinni og allar fram-
kvæmdir verða að sæta lögformlegu umhverfismati,
sem rikisstjórnin hafði svo mikið fyrir að hindra.
Fram undan er önnur borgarastyrjöld i umhverfis-
málum og í það skiptið um vemdun stærsta ósnortna
víðernis í Evrópu. Þjóðin á eftir að taka afstöðu í þeirri
deilu, en nú þegar er ljóst, að í þeim umgangi neyðast
stjórnvöld til að fara eftir settum leikreglum.
Þeir, sem nú hafa verið staðnir að peningaaustri,
röngu fjármunamati, kjördæmispoti og pólitiskri
frekju, munu koma haltrandi til þeirrar styrjaldar.
Jónas Kristjánsson
Pólitík og kynþáttaólga
Hillary Clinton hefur nú meira
fylgi en Rudolph W. Guiliani, borgar-
stjóri í New York, í keppni þeirra um
sæti í öldungadeild Bandaríkjaþings
fyrir hönd New York-rikis. Það er
enginn marktækur mælikvarði á úr-
slitin, enda fara kosningamar ekki
fram fyrr en i nóvember. En þar sem
Clinton hefur að jafnaði verið með um
7% minna fylgi en borgarstjórinn er
ástæða til að staldra við og huga að
ástæðum þessara umskipta. Ekkert
bendir til þess, að Hillary Clinton hafl
tekið frumkvæðiö í málefnalegri um-
ræðu um hagsmuni New York-ríkis
eða að demókratar hafi styrkt stöðu
sina á kostnað repúblikana. Þvert á
móti getur Guiliani kennt sjálfum sér
um fylgistapið, sem rekja má beint til
ummæla hans um saklaust fórnar-
lamb lögregluofbeldis fyrir hálfum
mánuði. Þá skaut lögreglumaður
svartan öryggisvörð til bana, sem fyr-
ir mistök var talinn tengjast eitur-
lytjasölu. Þetta var fjórði vopnlausi
svertinginn sem á einu ári hefur fall-
ið fyrir byssukúlu lögreglumanns
með þessu hætti. Talsmenn samtaka
svertingja lýstu því yfir að verknaður-
inn sýndi hve kynþáttahyggja væri
rótgróin innan lögreglunnar og að
nauðsynlegt væri að ríkisvaldið hefði
eftirlit með starfsemi hennar. Það
voru hins vegar viðbrögð borgarstjór-
ans sem urðu til þess að allt fór í bál
og brand og óeirðir brutust út við
jarðarfór fórnarlambsins. Guiliani
hefur þakkað sér þá staðreynd að
morðum og glæpum hefur stórfækkað
síðan hann varð borgarstjóri og litið á
það sem skyldu sína að verja lögregl-
una. í þetta sinn lét hann sér þó ekki
nægja að afsaka framferði lögreglu-
mannsins sem í hlut átti heldur opin-
beraði sakaskrá öryggisvarðarins.
Þar kom helst fram að hann hafi hag-
að sér ósæmilega á almannafæri þeg-
ar hann var 13 ára gamall.
Samkvæmt skoðanakönnunum er
mikill meirihluta kjósenda sammála
um að Guiliani hafi gjörsamlega farið
yfir strikið með því að skella skuld-
inni á fórnarlambið. Viðbrögð borgar-
stjórans hafa skyggt á verknaðinn
sjálfan og stuðningur við hann meðal
borgarbúa í New York er kominn nið-
ur í 28%. Guiliani hefur síðustu daga
reynt að bæta fyrir mistökin með því
að láta í ljósi samúð með fjölskyldu
fórnarlambsins. Enn er þó mikil
spenna í borginni.
Borgarbúar og Guiliani
Þegar Guiliani var kjörinn borg-
arstjóri árið 1993 var hann staðráð-
inn í að draga úr glæpum, gera
stjórnkerfið skilvirkara og gera
borgina hreinni. Um það var enginn
ágreiningur að það þyrfti að taka á
öllum þessu málum enda blöstu
hnignunarmerki hvarvetna við.
Fyrirrennara Guilianis, David
Dinkins, hafði mistekist að snúa
þróuninni við enda hafði hann lítið
svigrúm til þess: Efnahagssamdrátt-
urinn í Bandarikjunum á árunum
1990-1992 kom hart niður á New
York. Strax á fyrra kjörtímabili
Guilianis varö breyting til batnaðar
á mörgum sviðum. Reyndar endur-
speglaði uppbyggingin ekki síður
góðærið í Bandaríkjunum en stjóm-
visku borgarstjórans. Og það fór í
taugamar á mörgum hve borgar-
Erlend tíðindi
Valur
Ingimundarsson
stjórnmála-
fsagnfræöingur
stjórinn var hávaðasamur og þrætu-
gjarn. Það nægði þó ekki til þess að
borgarbúar sneru við honum baki.
Meirihluti kjósenda taldi að Guili-
ani hefði náð verulegum árangri og
endurnýjaði stjórnarumboð hans
árið 1997.
Pólitísk þreytumerki
Þegar Guiliani var endurkjörinn
kvaðst hann vilja bæta samskiptin
við minnihlutahópa í borginni. En
þrátt fyrir það hefur hann nær eng-
in tengsl við samtök svertingja og
hefur greinilega afskrifað þá sem
stuðningshóp í baráttu sinni við
Hillary Clinton. Og svertingjar
hafa meðtekið þau skilaboð: Aðeins
4% þeirra ætla að kjósa Guiliani en
90% Hillary Clinton í nóvember.
Þess má geta, að í síðustu borgar-
stjórakosningunum greiddu 20%
svertingja í New York honum at-
kvæði sitt. Það er ekki aðeins með-
al svertingja sem hann hefur glatað
fylgi. Fjölmennir kosningahópar
eins og gyðingar, kjósendur af
spænskum uppruna og á dreifbýlis-
svæðum í New York-ríki hafa látið
af stuðningi við hann a.m.k. tíma-
bundið. Guiliani er farinn að sýna
sömu þreytumerkin og urðu Ed-
ward Koch, fyrrverandi borgar-
stjóra í New York, að falli. Koch
var vinsæll borgarstjóri á 8. og 9.
áratugnum: Hann var alþýðlegur
og talinn eiga mikinn þátt í forða
borginni frá gjaldþroti. En óstjóm-
leg yfirlýsingagleði um menn og
málefni og umdeild viðbrögð hans
við erjum gyöinga og svertingja
urðu til þess að kjósendur höfnuðu
honum árið 1989. Hvort óvinsældir
Guilianis í eigin borg verði til þess
að Hillary Clinton beri sigur úr
býtum í ríkiskosningunum er alls-
endis óvíst enda standa
repúblikanar vel að vígi í sumum
úthverfum New York-borgar og í
dreifbýli. Auk þess er kosninga-
sjóður Guilianis mun gildari en
Hillary Clinton. En ein staðreynd
stendur óhögguð: Æ fleiri borgar-
búar í New York eru komnir á þá
skoðun að tími Guilianis í pólitík
sé liðinn.
Rudolph Guiliani
Umdeild viöbrögd Rudolphs Guilianis, borgarstjóra í New York, viö lögregluof-
beldi hafa komiö niöur á vinsældum hans. Nú nýtur Hillary Clinton meiri
stuönings en Guiliani, en þau eru í framboöi til öldungadeildar Bandaríkja-
þings fyrir New York-ríki. Kosningarnar verða í nóvember.