Dagblaðið Vísir - DV - 28.10.2000, Blaðsíða 56

-r
64
Tilvera
LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2000
DV
Sjódraugar geta
villt mönnum sýn
- færeyskar þjóðsögur nauðalíkar íslenskum
n Færeyjar eru það land sem Islend-
ingum stendur næst. íbúar eyjanna
tveggja eru líkir i útliti, Færeying-
arnir eru þó lávaxnari og dekkri yf-
irlitum. Þéttbýli er mikið í Færeyj-
unum vegna þess hve undirlendi er
lítið. Ólíkt íslendingum búa fær-
eyskir bændur í litlum þorpum en
ekki dreifðir um allar jarðir eins og
við þekkjum á íslandi.
Sjórinn hefur alla tíð verið helsta
matarkista Færeyinga ásamt fugla-
tekju og sauðfjárrækt. Áður en bíll-
inn kom til sögunnar fóru samgöng-
ur aö mestu fram á sjó. Byggðin hef-
ur því myndast í kringum hentuga
lendingarstaði. Færeyingar eru ann-
álaður sjómenn enda sjólag erfitt við
> eyjamar vegna öldugangs og veður-
far rysjótt. Það er því eðlilegt að fær-
eyskar þjóðsögur og sagnir tengist
hafinu.. Þar er einnig að finna sögur
um nykra, tröll og huídufólk. Árið
1950 þýddi Jónas Rafnar læknir og
gaf út bókina Færeyskar þjóðsögur
og um svipað leyti sneru Pálmi
Hannesson og Thedóra Thoroddsen
færeyskum sögnum og ævintýrum á
íslensku.
Sjódraugur
Þrátt fyrir náin tengsl Færeyinga
við hafið og mannskæð sjóslys þar
sem flestir karlmennimir í heilu
byggðarlögunum hafa drukknað
þegar bátur hefur farist eru fremur
fáar þjóðsögur um sjódrauga.
Færeyskir sjódraugar eru
mórauðir að lit, einfættir og geta
hoppað mjög langt á landi og sindra
af þeim eldglæringar. Sjódraugár
geta villt mönnum sýn og reyna að
hrekja menn í sjóinn ef þeir hitta þá
á landi en sjódraugar eru hræddir
við hunda og láta menn í frið sé
hundur í fylgd með þeim. Sagt er að
draugamir gefi frá sér ámátlegt væl
eða ýli sem heyrist langar leiðir. Eft-
ir sólarlag standa þeir oft á skerjum
og reyna að fá sjómenn til að taka
sig með í róður. Þeir þykja aíbragðs
ræðarar og fundvísir á fiskimið.
Færeyskir sjódraugar skreppa sam-
an við sólarupprás og hverfa þegar
sólin er komin upp. Sagt er að sjó-
draugar lafi saman á spjaldbeini úr
manni.
Niðagrís
Niðagrís er lítil gild og sívöl vera
á stærð við reifabam eða bandhnyk-
il. Hann er dökkmórauður á litinn
og heldur tii þar sem nýfædd lausa-
leiksböm hafa verið grafin á laun.
Niðagrísinn lyggur fyrir mönnum
og reynir að velta sér á milli fótanna
á þeim í myrkri. Takist honum það
er trú manna að maðurinn lifi ekki
út árið.
Einu sinni fæddi vinnukona bam
á laun, hún setti það í sokk og kom
því fyrir í holu. Nokkrum mánuðum
seinna giftist hún og var haldin veg-
leg brúðkaupsveisla. Þegar brúðar-
dansinn var dansaður kom niðagrís
í sokk veltandi inn á dansgólfið og
söng:
Á mömmu glóir gull -
ég göltrast i ull
og dansa í dulunni af honum Písla.
Síðan veltist hann fyrir fætuma á
brúðinni sem féll í ómegin og var
borin út. Hún lést áður en árið var
liðið.
Tjörnuvíkur-stúlkan
Sögur af huldufólki eru algengar í
Færeyjum og í megindráttum svipar
þeim til íslenskra huldufólkssagna.
Einu sinni kom huldumaður í hús
í Tjömuvík, enginn var heima nema
þrettán ára stúlka sem var að þvo
þvott. Huldumaðurinn biður stúlk-
una að koma með sér og hjálpa konu
sinni sem var lögst á sæng. Stúlkan
segist ekki vilja það vegna þess að
hún kunni ekkert til slíkra verka.
Maðurinn gengur hart að
henni og þrábiður hana
um hjálp. Stúlkan seg-
ir þá að hún megi
ekki fara að heim-
an vegna þess að
foreldrar hennar
verði hræddir um
hana ef þeir viti
ekki hvar hún er.
Huldumaðurinn
segist kunna ráð við
því og að enginn muni
sakna hennar meðan
hún sé í burtu. Stúlkan læt-
ur þá tilleiðast. Þegar þau gengu
út úr húsinu brá huldumaðurinn
yfir hana huliðshjálmi og dimmdi
yfir henni meðan hann fylgdi henni
til heimkynna sinna. Hún dvaldi hjá
honum í sólarhring og tókst vel við
ljósmóðurstarfið. Enginn varð var
við að stúlkan væri horfin og minnt-
ist hún ekki á þetta atvik fyrr en í
hárri elli.
Karl og kerling
Nyrst við Austurey standa tveir
klettadrangar úti í sjó sem heita
karl og kerling, samkvæmt
þjóðsögunni eru þetta
tvö íslensk tröll sem
dagaði uppi.
Karl og kerling
áttu ættingja í
Færeyjum og voru
orðin leið á því að
ösla yfir hafið til
að heimsækja þá. I
einni heimsókn-
inni ákváðu þau að
binda spotta í eyjarn-
ar og draga þær með sér
til Islands. Svo illa vildi til
að spottinn slitnaði fljótlega eftir
að þau lögðu á stað og klifraði þvi
kerlingin upp í klettana og batt
hann aftur. Kerlingin tafðist á leið-
inni og áður en hún vissi af var sól-
in að koma upp, karlinn hrópaði til
hennar að hætta slórinu. Kerlingin
hoppaði þá niður af bjargbrúninni
til að verða karli sínum samferða
heim en það var of seint og dagaði
þau uppi í sjónum rétt norðað við
Austurey.
Telur í mönnum tennurnar
Mará .er kvenvættur sem birtist
mönnum á nóttinni í líki fagurrar
konu. Þegar mara kemur að mönn-
um í svefni finnst þeim eins og þeir
liggi glaðvakandi og mara komi upp
í rúm til þeirra.
Hún skríður síðan upp á brjóst
manna og þjarmar svo fast að þeim
að þeir geta hvorki náð andanum né
hreyft legg né lið. Mara leitast eftir
því að stinga fingrunum upp í menn
og telja í þeim tennumar og takist
henni það gefa þeir upp öndina. -
Talið er gott ráð við martröð að
snúa skónum sínum þannig að hæll-
inn snúi að rúminu og tæmar vísi
frá, sé þetta gert á mara erfiðara
með að komast upp í rúmið. -Kip
Karl og kerling
Tröllin döguöu uppi þegar þau ætluöu aö draga Færeyjar til íslands
Ljóðatónleikar í Salnum annað kvöld:
Debussy, Strauss og
Þóra Elnarsdóttir söngkona dv-mynd þöi
Jt Þóra er eftirsótt söngkona þæöi hér heima og erlendis og er alltaf von á góöu þar sem hún
er á ferö.
Annað kvöld
halda þær Þóra
Einarsdóttir
sópran og Helga
Bryndís Magn-
úsdóttir píanó-
leikari ljóðatón-
leika í Salnum í
Tónlistarhúsi
Kópavogs og
hefjast tónleik-
arnir kl. 20.00.
Samstarf þeirra
Þóru og Helgu
Bryndísar hófst
fyrir tæpum
þremur árum
þegar Þóra söng
hlutverk Maríu
í Söngvaseiði
norður á Akureyri. Þær hafa síð-
an haldið tónleika á Norðurlandi,
í Kópavogi og í New York í Weili
Recital Hall, Carnegie Hall, við
góðar undirtektir.
Á sunnudagskvöldið flytja þær
m.a. söngljóð eftir Hugo Wolf úr
ítölsku og spænsku ljóðabókinni,
auk ljóða eftir Eduard Mörike,
Ariette Oubliées eftir Claude
Debussy, Þrjú ljóð Ófelíu eftir
Richard Strauss o.fl.
Þóra Einarsdóttir útskrifaðist
úr óperudeild Guildhall School of
Music and Drama fyrir fimm
árum, aðeins 23 ára gömul. Síðan
hefur hún sungið fjölmörg óperu-
hlutverk bæði hér heima og er-
lendis Jafnframt hefur hún lagt
rækt við óratoríu og ljóðasöng og
fleiri
sungið á tónleikum víða um
heim. Þóra hefur sungið ýmis
verk inn á geislaplötur.
Helga Bryndís Magnúsdóttir pí-
anóleikari lauk píanókennara- og
einleikaraprófi árið 1987 frá Tón-
listarskólanum í Reykjavík þar
sem aðalkennari hennar var
Jónas Ingimundarson. Fram-
haldsnám stundaði hún hjá Leon-
id Brumberg, Liisu Pohjola og
Tuiju Hakkila. Hún starfar við
Tónlistarskólann á Akureyri og
er meðlimur i Caput-hópnum.
Hún kemur reglulega fram á tón-
leikum og siðastliðinn vetur kom
hún fram sem einleikari með Sin-
fóníuhljómsveit Norðurlands og
Sinfóníuhljómsveit íslands.