Dagblaðið Vísir - DV - 12.03.2001, Blaðsíða 15

MANUDAGUR 12. MARS 2001
15
I>V
Menning
!
Gullfiskar í búri
„Gamanleikur með þremur kvenhlutverkum
og sex karlhlutverkum, í fjórum þáttum, með
landslagi (útsýni yfir vatn), mikið tal um bók-
menntir og fimm tonn af ást." Þessi orð eru úr
bréfi þar sem Tsjekhov lýsir Mávinum en þau
passa álíka vel við leikritið Laufin í Toscana
sem Þjóðleikhúsið frumsýndi á föstudag. Þrátt
fyrir gamansaman undirtón myndum við seint
flokka verk Tsjekhovs sem gamanleiki og sama
á við um leikrit Svíans Lars Norén, sem i
hverju verkinu á fætur öðru lýsir upplausn nú-
tímafjölskyldunnar á napran og kaldhæðinn
hátt. Laufin í Toscana er reyndar í sjö atriðum
en hlutverkin eru níu, það er mikið talað um
bókmenntir, enda tveir leikritahöfundar meðal
persónanna líkt og í Mávinum, og ástin er á
sínum stað þó yfirleitt sé hún vangoldin eða
beinist að röngum aðila. Leikkonurnar eru
tvær eins og í leikriti Tsjekhovs og margar sen-
ur kallast beint á við atriði í Mávinum.
Þekking á því verki er þó ekki forsenda til
skilnings á Laufunum í Toscana sem gerist í
sumarhúsi í sænska skerjagarðinum. Húsið á
að selja og allar persónurnar standa á tímamót-
um. Ættfaðirinn Jóhannes er kominn að fótum
fram, eldri dóttirin Sonja er í þann mund að
flytjast búferlum með Friðriki manni sínum,
sonurinn Gabríel hefur fengið tilboð frá banda-
rískum háskóla og leikkonan Lena sem er í
tygjum við leikskáldið Ólaf er komin á þann
aldur að tækifærum innan leikhússins fer að
fækka. Samúel, sonur Sonju og Friðriks, er far-
inn að vekja athygli sem leikskáld en dóttir
Gabríels, Klara, fékk taugaáfall þegar hún var
að leika í Mávi Tsjekhovs og hefur síðan átt við
geðræn vandamál að stríða. Fjölskylduvinur-
inn Húbert þarf líka að endurmeta lif sitt því
hann er nú atvinnulaus.
En margt fer öðruvisi en ætlað var og helsti
örlagavaldurinn er Klara. Hún verður völd að
því að sumarhúsið brennur en kveikir líka því-
líkan ástareld í hjörtum þeirra Friðriks og
Ólafs að hvorugur bíður þess bætur.
Mögnuð persónusköpun
Laufin í Toscana er margslungið verk og
fjallar ekki síður um leikhúsið sem slíkt en
átök fjölskyldunnar. Þetta er undirstrikað í
leikmynd Snorra Freys Hilmarssonar sem er
eins og framlenging á sal Þjóðleikhússins. Hús-
ið sem er hallandi og táknrænt fyrir skipbrot
fjölskyldunnar er með sams konar klæðningu
og veggir salarins og leikrýmið er brotið upp
með því að hafa dyrnar fram á gang opnar.
Svalirnar eru sömuleiðis nýttar og tiltölulega
natúralískur leikurinn er frystur á stöku stað.
Áhorfendur eru þannig stöðugt minntir á að
þeir séu að horfa á leiksýningu.
Það er ekki hægt að lýsa þessu verki sem
skemmtilegu, þrátt fyrir hnyttin tilsvör, en það
sem heldur áhorfendum föngnum er mögnuð
persónusköpun Noréns og frábær túlkun leik-
DV-MYND INGO
Af gömlum vana safnast þau saman í sumarhúsinu þegar sumrar
Ragnheiöur Steindórsdóttir, Stefán Jónsson, Guörún S. Gísladóttir og Erlingur Gíslason
í hlutverkum sínum.
aranna. Ragnheiður Steindórsdóttir og Sigurð-
ur Skúlason eru enn að eflast sem leikarar eins
og þessi uppfærsla sannar. Ragnheiður náði
mikilli tilfinningalegri dýpt í Sonju og ástin
var jafn greinileg í hverjum drætti Sigurðar í
fyrri hlutanum og sársaukinn í þeim síðari.
Lena Guðrúnar S. Gísladóttur er sterk og
ákveðin en í áhrifarikum senum milli hennar
og Ólafs birtist örvænting hennar ljóslega.
yaldimar Örn Flygenring náði góðum tökum á
Ólafi í fyrri hlutanum en var ekki jafn sannfær-
andi þegar sálarangist hans var í hámarki.
Leiklist
Ólafur er fulltrúi hefðarinnar í leikritun en
Samúel nýjunganna og báðir eiga þeir sér ein-
hverja samsvörun í Norén. Samúel sem Atli
Rafh Sigurðarson túlkar af öryggi er töff á yfir-
borðinu en þorir samt ekki að horfast í augu
við sannleikann. Erlingur Gíslason sem nöldur-
seggurinn Jóhannes og Hjalti Rögnvaldsson í
hlutverki forsmáða sonarins Gabríels voru báð-
ir trúverðugir og sama má segja um Stefán
Jónsson sem fór á kostum sem hinn dæmalaust
óaðlaðandi Húbert.
Túlkun Nönnu Kristínar Magnúsdóttur er
kapítuli út af fyrir sig því hún er að leika konu
sem er að leika og þvi margfaldur botn í per-
sónunni. Nanna Kristín var stórkostleg í hlut-
verki Klöru og verður spennandi að fylgjast
með henni i framtíðinni.
Sérlega vel heppnaðir búningar Filippíu I.
Elísdóttur og fyrirtaks gervi styrkja og skerpa
karaktereinkenni hverrar persónu fyrir sig og
er óhætt að fullyrða að Viðar Eggertsson leik-
stjóri getur verið stoltur af þessari uppfærslu
sinni.
Sýningin vekur fleiri spurningar en hún
svarar og ég er ekki enn búin að gera upp við
mig hvað það er sem Norén og Viðar eru að
segja okkur. Eru leikarar á sviði bara eins og
hverjir aðrir gullfiskar í búri? Er hið
sökkvandi hús á einhvern hátt táknrænt fyrir
Þjóðleikhúsið? Og er velgengni Samúels til
marks um að við göngum alltaf markaðsöflun-
um á hönd? Svari hver fyrir sig.
Halldóra Frlðjónsdóttir
Þjóöleikhúsiö sýnir á stóra sviöinu Laufin í Toscana
eftir Lars Norén. Þýöing: Hlín Agnarsdóttir. Dramatúrg:
Bjarni Jónsson. Lýsing: Björn B. Guömundsson. Tón-
list: Siguröur Bjóla. Búningar: Filippía I. Elísdóttir.
Lelkmynd: Snorri Freyr Hilmarsson. Lelkstjóri: Viðar
Eggertsson.
Upp í blámann
„Tvær íslenskar ljóðabæk-
ur sem ekki aðeins hefur ver-
ið snúið á þýsku (og gefnar út
tvítyngdar) heldur líka þýdd-
ar í vatnsliti af málaranum
Bernd Koberling," segir gagn-
rýnandi þýska stórblaðsins
Suddeutsche Zeitung, Her-
mann Wallmann, hrifinn í
umsögn um tvær glæsilegar
ljóðabækur eftir Snorra Hjart-
arson og Baldur Óskarsson.
Greinin heitir „Upp í blá-
mann. Litir íslands í ljóðum
og vatnslitamyndum" og Her-
mann heldur áfram:
„Ljóðið „Hrossagaukur" eft-
ir Snorra Hjartarson er líka
mynd fyrir þau margræðu
geðhvörf sem hellast yfir les-
andann/áhorfandann:
„Hrossagaukur flýgur / undan
fótum þér í blánni // þú
hrekkur við / hlustar // er
það hjartað í brjósti þér / eða
hnegg hans við ský." Og hjá
Baldri Óskarssyni vitnar ljóð-
ið „Hylur" um það hve vel
Bernd Koberling hefur „hlust-
að" á skáldin sín. „Grænleitar varir teyga djúp-
an himin, / dimmbláa veig - og fylla svartar
kverkar. / Loft er kyrrt og kalt. / Þú festir augu
/ við úfinn svarta innvið himindjúpið. - /
Ein
Myndirnar
mynda Bernds Koberlings í bók Snorra Hjartarsonar
eru yfirleitt á sér síöum og halda þannig myndvefseðli sínu.
Kvöldrauð tunga seilist hægt um herðar. / And-
gustur fer um vatnið, / augun bresta."
Vatnslitamyndunum er sjaldan stillt upp
frammi fyrir ljóðunum. Þannig halda þær að
sínu leyti myndvefseðli sinu -
og maður gæti litið á þær sem
„helgisagnir". „Á grunnsævi
kvölds / flæðir gullinn straum-
ur / um þéttriðin net / nakinna
trjánna / og fyllir þau ljóskvik-
um fiskum," segir Snorri Hjart-
arson og hjá Baldri Óskarssyni
hefst eitt ljóðið svona: „Fjar-
lægðarbláminn / og blekking öll
// blekking er þekking, bláminn
hér" - og endar svona: „Hönd
mín varð segl // Ég sá. // Hvít
örk / heimurinn." Bernd
Koberling virðist æ ofan í æ
hafa flokkað og skráð slíka
fundi. Og þarna eru blöð sem
hafa lotið skipan náttúrufræði-
legrar alfræðibókar. Lauf í öll-
urh litbrigðum, æðar í burkn-
um, handlitaðar eylendur sem
seytla í pappírinn,
vængja"munstur". ... Nokkrar
línur eftir Baldur klæða líka
verkáætlun hans í orð: „Svarta
og hvíta fleti / felli ég saman /
fleyga svart með grænu / kem-
ur rautt í hvítt / hef upp litróf
nýtt."
Bækurnar tvær eru sjötta og sjöunda bindið
í ritröð Josefs Kleinheinrichs, íslenskar nú-
tímabókmenntir, sem Gert Kreuzer annast af
andagift."
Hildur Ottarsdóttir
dansar í Pocket Oce-
an.
Dansað iKanada
íslenski dans-
flokkurinn heldur
nú um helgina í
sína stærstu sýn-
ingarferð til þessa
og þá fyrstu til N-
Ameríku. Hann
verður alls með
sex sýningar í
Kanada frá 13. til
20. mars og sýnir
NPK eftir Katrínu
Hall, Maðurinn er
alltaf einn eftir
Ólöfu Ingólfsdóttur
og nýju sýningarn-
ar, Kraak een eftir
Jo Stremgren og
Pocket Ocean eftir
Rui Horta.
Dansflokkurinn
hefur á undanfórn-
um þremur árum farið til Avignon, Bergen,
Bologna, Caen, Helsinki, París, Prag, Riga
and Vilnius og sýnt jafhólík verk og
Kippu/Sixpack við lifandi tónlist Múm og
Baldur eftir Jorma Uotinen við tónlist Jón
Leifs. Þessi ferðalög hafa vakið verðskuldaða
athygli á flokknum og hann á nú í viðræðum
við aðila víðsvegar um heim um sýningar.
Enda er flokki sem þessum lifsnauðsyn að
sýna víðar en heima til að sýna hvað hann
getur og máta sig við grónari listdansflokka.
Norrœn kvikmynda-
hátíð
Einkennilegt er hvað íslensk kvikmynda-
hús eru treg til að taka norrænar kvikmynd-
ir til sýninga, jafnvel þær sem hafa rokgeng-
ið í heimalandinu. Brennandi spurning er til
dæmis núna hvenær við fáum að sjá dönsku
kvikmyndina Bænken sem fékk um daginn
Bodilverðlaunin sem besta danska myndin á
sömu hátíð og okkar eigin Björk fékk Bodil
sem besta leikkonan i aðalhlutverki.
En aðdáendur norrænna kvikmynda geta
huggað sig við að kvikmyndaklúbburinn Fil-
mundur og sendikennarar í norrænum
tungumálum við Háskóla íslands ætla að
halda norræna kvikmyndahátíð 22.-26. mars
og sýna fimm nýlegar kvikmyndir: 0en i
fuglegaden frá Danmörku (Soren Kragh-Jac-
obsen), Litlu systur frá Finnlandi (Taru
Mákela), Á köldum klaka frá íslandi (Friðrik
Þór Friðriksson), Sondagsengle frá Noregi
(Berit Nesheim) og loks Tilsammans frá Sví-
þjóð sem Lukas Moodysson leikstýrir, sá
sem þekktastur varð fyrir unglingamyndina
stórgóðu Fucking Ámál. Leikstjórarnir
fylgja allir myndum sínum hingað til lands
nema Lukas og taka þátt í umræðum eftir
sýningar. Einnig verður málþing í Norræna
húsinu sunnudaginn 25. mars þar sem leik-
stjórarnir sitja fyrir svörum.
Dauðir rísa upp
Almenna bókafé-
lagið hefur tekið til
starfa á ný undir
hatti Eddu - miðlun-
ar og útgáfu og mun
í ár standa fyrir öfl-
ugri bókaútgáfu. Á
útgáfulista eru
skáldverk, ævisög-
ur, fræðibækur og
handbækur af ýmsu
tagi og útgáfustjóri
hefur verið ráðinn
Bjarni Þorsteinsson cand. mag.
Almenna bókafélagið var stofhað á 6. ára-
tug 20. aldar, ekki síst til höfuðs forlaginu
Máli og menningu sem þótti óþarflega valda-
mikið í islenskri bókaútgafu. Það lognaðist
út af fyrir nokkrum árum en hefur nú starf-
semi sína aftur í kompaníi við Mál og menn-
ingu og Vöku-Helgafell.
Ekki Tsjekhov
Það er fyllilega þess virði að fara i Tjarn-
arbíó og sjá Platonov Tsjekhovs hjá Herra-
nótt, þó ekki sé nema til að njóta ævintýra-
legrar sviðsmyndar Sigurðar Kaisers. Fáir
eru honum nú fremri í þeirri kúnst á landi
hér. Heilt völundarhús verður til á þessu
pínulitla sviði með furðumörgum inn- og út-
gönguleiðum eins og verkið þarfnast.
En Tsjekhov reynist erfiðari en jafhvel
Shakespeare og ungmennin ná engu tangar-
haldi á margfóldum persónum hans þrátt
fyrir hetjulegar tilraunir. Eða er kannski
uppsetning Kjartans Ragnarssonar i Borgar-
leikhúsinu með Þresti Leó og Guðrúnu S. í
aðalhlutverkum bara of fersk í minning-
unni?
I