Dagblaðið Vísir - DV - 28.07.2001, Blaðsíða 25

25
LAUGARDAGUR 28. JÚLÍ 2001
X>v ________________________________________________________________________________________ Helgarblað
af þýska orrustuskipinu Bismarck 24. maí 1941.
Þegar H.M.S. Hood, stolt breska flotans, var skotið niður:
Orrustan viö ísland
- eini eftirlifandi skipverjinn minntist félaganna við vota gröf
H.M.S. Hood
Þetta flaggskip breska flotans var sannarlega tignarlegt fley.
Breska orrustubeitiskipið Hood,
eða „Mighty Hood,“ eins og Bretar
kölluðu það, var stolt breska flotans
og frægasta herskip síns tíma. Ferli
þess lauk í seinni heimsstyrjöldinni
þegar það var skotið niður þann 24.
maí 1941 á Grænlandssundi vestur
af íslandi af þýska orrustuskipinu
Bismarck. Með Hood fórust 1.415
manns, aðeins þrir komust lífs af og
er einn þeirra enn á lífi.
Sjónvarpsstöðin Channel 4 gerði
út leiðangur á dögunum til að leita
að hinu sokkna stolti Breta. Á
mánudag fundu þeir flak skipsins
eftir nokkra leit þar sem það liggur
á 3000 metra dýpi á Grænlandssundi
um 250 sjómílur í hávestur af
Reykjanesi. Eini eftirlifandi skip-
verjinn, Ted Bricks, hélt á staðinn
frá Grindavík með lóðsinum frá
Vestmannaeyjum á þriðjudag. Eftir
um 25 tíma siglingu var komið að
þeim stað þar sem Hood sökk. Þar
var haldin minningarathöfn um
skipsfélaga hans á Hood. Minning-
arskildi með nöfnum skipverjanna
sem fórust með H.M.S. Hood var
komið fyrir með aðstoð kafbáts við
flak skipsins á fimmtudag. Krans
var einnig lagður á hafflötinn yfir
flaki herskipsins.
Meira en 10.000 menn gegndu her-
þjónustu um borð í Hood á árunum
1920 til 1941. Árið 1975 stofnuðu fjöl-
margir þeirra, ásamt skipasmiðum
og þeim þrem sem komust lífs af í
síðustu sjóferð skipsins, samtökin
„H.M.S. Hood Association."
Stolt Breta
Kjölurinn að Hood var lagður 1.
september 1916. Skipið var síðan
sjósett 22. ágúst 1918. Hood var 262,2
metrar að lengd og 32,2 metrar á
breidd og búið átta 15 þumlunga (38
cm) fallbyssum. Hood var nokkru
lengra en öflugasta orrustuskip
Þjóðverja, Bismarck. Hood taldist
vera 43.144 tonn við venjulegar að-
stæður en 49.136 tonn fulllestað.
Ganghraði skipsins var 30-31 hnút-
ur. Það hafði aðeins einu sinni tek-
ið þátt í hernaðarátökum áður en
það mætti örlögum sínum vestur af
íslandi. Það var árið 1940 er skipið
skaut á franska flotann fyrir utan
strönd Norður-Afríku skömmu eftir
að Frakkland féll í hendur Þjóðverj-
um.
Stolt þýska flotans
Bismarck var hleypt af stokkun-
um 14. febrúar árið 1939 og ávarpaði
Hitler sjálfur mikinn fjölda fagn-
andi áhorfenda. Bismarck hafði þá
verið í smíðum í Hamborg síðan
1936. Skipið var 251 metra langt og
36 metra breitt um miðjuna. Vegna
ákvæða samkomulags sem gert var
í London 1935 um hemaðaruppbygg-
ingu Þýskalands var Bismarck opin-
berlega ekki talið nema 35 þúsund
lestir að stærð. Skipið var þó í raun
ólestað 41.700 tonn en fullhlaðið
50.900 tonn. Það var vel vopnað og
m.a. búið átta 15 þumlunga faUbyss-
um í fjórum byssuturnum eins og
Hood og hafði sex flugvélar um
borð. Hámarkshraði var 30 hnútar.
Það sem skipti þó einna mestu
máli varðandi styrk Bismarcks var
brynvörn skipsins. Á síðum þess og
fallbyssuturnum var 30 sentímetra
þykk brynvörn úr sérhertu stáli.
Áhöfnin á Bismarck var rúmlega
2.200 manns og meðalaldur áhafnar
var 20 ár þegar það lét úr höfn.
Skipherra var Ernst Lindemann
sem þótti djarfur og var reyndur
sérfræðingur í skottækni.
Ætlunin var að senda Bismarck
ásamt nýju beitiskipi, Prinz Eugen,
og beitiskipunum Scharnhorst og
Gneisenau út á Atlantshaf í það sem
kallað var Rínaræfing. Schamhorst
varð þá fyrir vélarbUun og var úr
leik og Gneisenau varð fyrir tund-
urskeyti og laskaðist i loftárás
Breta þar sem það lá í höfninni í
Brest. Hugmyndir komu þá upp um
að fresta fór Bismarck þar tU syst-
urskip þess, Tirpiz, yrði ferðafært.
Raeder aðmíráll tók það ekki í mál.
Bismarck sigldi þvi út á Eystrasalt
úr höfninni í Gotenhafen að kvöldi
18. maí 1941 ásamt Prinz Eugen. Þá
var í fyrsta sinn í styrjöldinni gefin
skipun um að þýsk herskip legðu til
atlögu við flota andstæðinganna ef
nauðsyn krefði.
Bretar fréttu af brottför skipanna
í gegnum dulmálsskeyti andspyrnu-
manna og það reyndar á undan
Hitler. Bresk könnunarflugvél náði
myndum af skipunum inni á firði
fyrir sunnan Bergen 21. maí. Tveim
dögum síöar varð önnur vél vör við
að skipin voru farin.
Hood til íslands
Breski heimaflotinn var þá með
aðsetur á Scapaflóa og var ákveðið
að reyna að hefta för þýsku herskip-
anna. Glænýtt orrustuskip, Prince
of Wales (44.400 tonn) og orrustu-
beitiskipið Hood voru send af stað
til íslands ásamt sex tundurspillum.
Ætlunin var að gæta siglingaleiða
báðum megin við ísland. Degi
seinna hélt orrustuskipið King Ge-
org V, flugmóðurskipið Victorious,
og orrustuskipið Repulse ásamt
nokkrum minni beitiskipum og
tundurspillum á haf út í sama til-
gangi.
Mikil leit var gerð að þýsku her-
skipunum sem nú laumuðust suður
með ísröndinni milli íslands og
Grænlands. Það var svo 23. maí að
beitiskipið Suffolk kom auga á Bis-
marck og Prinz Eugen með nýrri
ratsjá sem dró 13 sjómílur. Suffolk
og systurskip þess Norfolk veittu
þýsku skipunum eftirfór. Á sama
tíma var bresku herskipunum með
Hood í farabroddi stefnt til móts við
þýsku skipin.
Skömmu eftir miðnætti laugar-
dagsins 24. maí var skipun gefin af
Holland, varaaðmíráli Breta, um að
búast til atlögu. Klukkan 5.53 riðu
fyrstu skotin af frá skotturnum á
framþilfarinu á Hood með miklum
drunum. Síðan tóku byssurnar á
Prince og Wales við.
Klukkan 6.01, þegar fjarlægö Bis-
marck frá Hood var minna en 16,7
km, hitti fimmta skothrinan frá Bis-
marck í þessari orrustu í Hood miö-
skips. Esmond Knigt, liðsforingi og
yfirmerkjamaður á Prince of Wales,
lýsir því sem næst gerðist er þýsku
herskipin svöruðu skothríðinni.
Knight sá nú fallbyssurnar á Bis-
marck spúa eldi og kolsvörum reyk.
„Sprengikúlurnar komu þjótandi og
lét i þeim eins og neðanjarðarlest
væri að nálgast. Dynurinn varð sí-
fellt meiri og virtist fylla loftið.
Hann þagnaði skyndilega um leið og
fyrstu vatnssúlurnar risu rétt aftan
við Hood. Snöggir hvellir rufu drun-
urnar frá Bismarck öðru hverju er
sprengikúlur frá Prinz Eugen
sprungu beint yfir okkur og helltu
sprengjubrotum yfir þilfarið og sjó-
inn umhverfis skipiö."
Hood sprengt í tætlur
Þá dundu ósköpin yfir Hood.
Sprengikúla frá Bismarck hæfði
skotfærageymsluna. Knigt og aðrir í
áhöfn Prince of Wales sáu að mikil
sprenging varð um borð í Hood um
miðbik skipsins. Bjartar eldtungur
og ljósleitir reykjarbólstrar stigu til
himins. Stór flikki þeyttust logandi
upp í loftið. „Ég trúði ekki minum
eigin augum. Hood sprakk bókstaf-
lega í tætlur."
Af 1.418 manna áhöfn komust að-
eins þrír af. Þýsku skipin héldu nú
uppi stöðugri skothríð á Prince of
Wales. Sprengikúla lagði stjórnpall-
inn í rúst og ýmist drap eða særði
alla sem þar voru. Esmond Knigt
missti sjónina. Prince of Wales var
þá siglt úr skotmáli þýsku skip-
anna.
Þrátt fyrir yfirburði þýsku skip-
anna hafði tekist að laska olíugeymi
á Bismarck með þeim tveim
sprengikúlum sem hæfðu skipið.
Það var svo að morgni miðviku-
dagsins 27. maí 1941 að örlög Bis-
marck voru ráðin. Þá var reynt að
koma skipinu til viðgerða í Frakk-
landi. Bismarck var síðan sökkt eft-
ir þungar árásir flugvéla og skipa
undan strönd Frakklands. Náðar-
höggið kom klukkan 11.01 með tund-
urskeyti frá herskipinu Dorsetshire.
Af rúmlega 2200 manna áhöfn björg-
uðust aðeins 110 skipverjar.
Heimildir: H.M.S. Hood Associ-
ation, Naval Historical Center, The
Battleship Bismarck. Loggbók
H.M.S. Suffolk, Rit AB - Heimsstyrj-
öldin 1939-1945. -HKr.
Bismarck í orrustunni við ísland Hood verður fyrir skoti og springur í loft upp
Skotiö á Hood. Myndin er tekin frá þýska herskipinu Viö hliöina á Hood, sem er á kafi í reykjarmekki, sést
Prinz Eugen. breska herskipiö Prince of Wales.
Bismarck stolt þýska flotans
Skipinu var hleypt af stokkunum 14. febrúar áriö 1939 og sökkt meö tundurskeyti frá
herskipinu Dorsetshire 27. maí 1941.