Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.2001, Blaðsíða 15

14
MÁNUDAGUR 5. NÓVEMBER 2001
MÁNUDAGUR 5. NÓVEMBER 2001
27
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoöarritstjórar: Jónas Haraldsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiósla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, siml: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.netheimar.is/dv/
Fréttaþjónusta á Netinu: http://www.visir.is
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Strandgata 31, sími: 460 6100, fax: 460 6171
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuöi 2200 kr. m. vsk. Lausasöluverö 200 kr. m. vsk., Helgarblaö 300 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viðtöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Hin myrka misþyrming
Heimsókn sómölsku baráttukonunnar Waris Dirie til ís-
lands hefur vakið marga landsmenn til umhugsunar. Þar
fer glæsilegur boðberi Sameinuðu þjóðanna og minnir fólk
á einhver ömurlegustu grimmdarverk sem eru enn við lýði
i heiminum; misþyrmingu á kynfærum stúlkubarna. Mikil-
vægt er að fá heimsókn sem þessa, enda hreyfir hún duglega
við værð hversdagsins og fær fólk til að hugsa um hrotta-
legan órétt sem allir verða að andmæla. Waris Dirie er
aufúsugestur á íslandi.
Waris Dirie er komin af fátæku hirðingjafólki í eyðimörk
Sómalíu í austurhluta Afríku og merkir skírnarnafn hennar
eyðimerkurblóm. Hún er eitt tólf barna ólæsra foreldra
sinna og þegar hún löngu seinna sýndi móður sinni bókina
um líf sitt sagði mamman að myndin á kápunni væri falleg.
Hún vildi að öðru leyti ekki fletta. Lífssaga Warisar er enda
átakanleg. Á sjötta ári voru kynfæri hennar skorin burt og
þrettán ára sagði faðir hennar að hún yrði seld öldruðum
manni í hjónaband fyrir fimm kameldýr. Hún flýði.
Eftir að Waris náði heimsfrægð sem fyrirsæta á Vestur-
löndum hóf hún baráttuna sem fært hefur annan og nýjan
ljóma yfir nafn hennar. Hún ferðast á milli landa og kynnir
fólki grimmd sem fæstir vissu að væri til. Hún segir fólki frá
þeim viðbjóðslega sið í 28 Afríkulöndum að umskera stúlku-
börn af þeirri fáránlegu ástæðu einni að kynfæri kvenna séu
óhrein. Margir kynnu að halda að hér væri trúin undirrót
ifls, en svo er ekki, enda hvergi skrifað um það í Kóraninum
að konur eigi að skammast sín fyrir sköp sín.
Flesta setur hljóða þegar þeir heyra baráttusögu Warisar
Dirie. Umskurðurinn er einatt geröur við afar frumstæðar
aðstæður og er mismunandi eftir hverju héraði. Minnsta að-
gerðin felst í því að skera burt snípinn. Mesta aðgerðin lok-
ar kynfærunum að mestu. í því tilviki er snípurinn skorinn
burt ásamt ytri skapabörmunum og að því loknu eru kyn-
færi stúlknanna saumuð saman og aðeins skilið eftir örlítið
gat fyrir þvag og tíðablóð. Þegar konan giftist opnar eigin-
maðurinn kynfæri hennar með eggvopni.
Þetta er hryllilegur lestur. Mikilvægt er hinsvegar að
varpa ljósi á þessa myrku misþyrmingu sem hefur alltof
lengi farið leynt. Varla verður ímyndað sér meiri kvenfyr-
irlitningu en þennan svíviröilega óhugnað sem skilur eftir
sig bráðalost, sýkingar og ótal fylgikvilla. Þessi verknaður
er glæpur. Hann rænir konur hamingju og sjálfsmynd. Og
svo hefur verið kynslóð af kynslóð. Fimm ára gömul vildi
Waris Dirie „gera mömmu stolta“ af sér eins og hún segir
sjálf. Og bað i hljóöi: „Góði Guð, láttu þessu ljúka fljótt.“
Vísindamenn telja að umskurður eigi sér íjögur þúsund
ára sögu og aö 130 mifljónir kvenna hafi verið beittar þess-
ari miskunnarlausu misþyrmingu. Stúlkurnar sem þola
þessa meðferð eru yfirleitt á aldrinum fjögurra til 12 ára og
geta enga vörn sér veitt. Þeir sem gerst þekkja telja að tvær
milljónir kvenna séu umskornar á hverjum degi við meira
og minna frumstæðar og erfiðar aðstæður. Það eru sex þús-
und stúlkur á hverjum degi, sex þúsund stúlkur sem svipt-
ar eru kynfærum sínum og kynlífsunaði. Á dag.
Waris Dirie segir í viðtali við DV fyrir helgi að hún sé
ekki reið vegna þess sem gerðist, heldur sorgmædd: „Mér
finnst svo skelfilegt að þetta hafi gerst, haldi áfram að ger-
ast og sé talið sjálfsagt.“ Þessi hugrakka kona er að benda
fólki á eitt mesta fllvirki sem enn er liðið i heiminum. Hún
er að benda fólki á hvers slags ógnarríki mikill fjöldi
kvenna býr enn við í heiminum. Hún hefur dvalið á ís-
landi síðustu daga og frætt fólk og upplýst. Ekki er að efa
að hér hafi hún fundið bandamenn sem leggja muni mál-
stað hennar lið.
Sigmundur Emir
DV
Skoðun
Óttinn við afbrot
Það er skiljanlegt að það
setji ugg að okkur þegar
við heyrum af óhæfuverk-
um í kringum okkur. ís-
lendingar eru fámenn þjóð
og alvarlegir atburðir setja
því meira mark á okkur en
marga aðra. Og þegar
margir slikir atburðir
verða á stuttum tíma er
eðlilegt að staldrað sé við
og spurt hvað valdi.
Manndrápsmál
á íslandi
Athyglisvert er að
manndrápsmál virðast koma í bylgj-
um. Við höfum farið í gegnum hrin-
ur af þessu tagi á undanfórnum ára-
tugum og fengið á milli tímabil með
tiltölulega fáum málum í jafnvel ára-
vís. í kringum 1990 komu mörg mál
upp, m.a. hið skelfilega ránmorð á
bensínstöð hér í Reykjavík. Þá hefði
mátt ætla að mál af þessu tagi væru
að verða árviss. Svo varð þó ekki og
i kjölfarið kom tímabil með tiltölu-
lega fáum manndrápsmálum og jafn-
vel ár þar sem engin mál komu upp
en á síðari hluta áratugarins syrti
aftur í álinn.
Ef við skoðum 20. öldina alla er þó
fullvíst að fjöldi manndráps-
mála var mun meiri á síðari
hluta aldarinnar en á þeim
fyrri. Þrír síðustu áratugir
aldarinnar skera sig þar úr,
en athyglisvert er að fjöldinn
milli þeirra þriggja er tiltölu-
lega áþekkur þegar tillit hef-
ur verið tekið til mannfjölda-
þróunar. En hvað veldur
þessari aukningu á siðari
hluta aldarinnar?
Baksvið þróunarinnar
Skýringar eru ekki einhlít-
ar, en ýmislegt varpar ljósi á
þróunina. Samfélagslegar forsendur
hafa gerbreyst og umhverfið er allt
annað og lausbeislaðra en það var
fyrr á öldinni. Mikil manníjölda-
aukning, þéttbýlismyndun, aukin
samkeppni og vaxandi ópersónuleg
samskipti mynda baksvið þessarar
þróunar auk þess sem fjölskyldan
hefur átt undir högg að sækja. Sam-
félagið hefur einnig opnast gagnvart
hinu alþjóðlega umhverfi og erlend
áhrif hafa streymt hingað með fíkni-
efnum, fjölmiðlum, tísku, klámi og
fleiru. Á vissan hátt má segja að út-
löndin séu komin til íslands og ein-
angrun landsins hafi verið rofin.
Hefgi
Gunnlaugsson
afbrotafræöingur og
dósent í fétagsfr. viö HÍ
„Samfélagið hefur einnig opnast gagnvart hinu alþjóð-
lega umhverfi og erlend áhrif hafa streymt hingað með
fíkniefnum, fjölmiðlum, tísku, klámi ogfleiru. Á vissan
hátt má segja að útlöndin séu komin til íslands og ein-
angrun landsins hafi verið rofin. “
Þess vegna er það æsifréttamennska
og mikil einfóldun á flóknu samspili
að taka út eina skýringu eins og t.d.
tilkomu fíkniefna og setja samasem-
merki við aukin afbrot.
Skýringarnar eru margþættari.
Sem dæmi má nefna Grænland þar
sem stórstígar þjóðfélagsbreytingar
hafa átt sér stað og tiðni manndrápa
verið með því hæsta sem þekkist en
þar hafa flkniefni þó verið nánast
óþekkt. Ekki má heldur gleyma því að
Yfirburðir ABS og stýritækni
Svo er að sjá í fréttum sem íslensk-
ir aðilar hafi nýlega staðið fyrir könn-
un á dekkjum, ég held bara vetrar-
dekkjum. Gott er til þess að vita og
hefði mátt gerast miklu fyrr á fagleg-
an hátt; þetta eru þeir í löndunum i
kringum okkur sí og æ að gera og
verja til þess æmu fé. Því hvað tengir
bílnotendur við fósturjörðina annað
en dekkin, þessir fjórir lófastóru blett-
ir sem snúa niður hverju sinni?
„Loftbóludekk"
Griphæfni dekkja fer eftir efninu
sem í þeim er, eftir munstrinu og
skurði þess, hvernig það er flipað. Þá
skiptir loftþrýstingurinn mjög miklu
máli svo og aldur dekkjanna. Með
aldrinum harðna þau
og missa þá að
nokkru og allt upp í
verulegu leyti grip-
hæfni í hálku, jafnvel
þótt munstrið líti enn
vel út og sé forsvar-
anlega djúpt. Kann-
anir (erlendar) hafa
leitt í ljós að dekkin
harðna með þessum
hætti jafnvel þó að
þau séu geymd í húsi
við góðar aðstæður.
Ég var líklega í
hópi þeirra fyrstu
sem prófuðu „loft-
bóludekk". Var með
þau heilan vetur
undir Suzuki jeppa.
Ég get vottað það
sem fram virðist hafa
komið í fyrrnefndri
íslenskri könnun
vetrardekkja að þau
eru prýðileg á þurr-
um ís og hörðum,
þurrum snjó. Meira
„Að mínum dómi er ekki hœgt að fullyrða
að ein gerð dekkja taki annarri fram
nema skilgreina það frekar. Dekk sem
reynast vel undir tiltekinni stcerð og týpu
bíla þurfa alls ekki að henta öðrum
stærðarflokki eða týpu.“
aö segja þurfti ég
einu sinni að fara
upp úr kröppum
lækjarfarvegi á þeim,
upp harða og þurra
íshellu og varð ekki
var við að bíllinn
skrikaði. Hins vegar
voru þessi dekk afar gagns-
lítil í blautri hálku og svo
verða menn sjálfir að meta
hvers konar vetrarfærð er al-
gengust í þeirra umhverfi.
Undir hinum heimilisbíln-
um, Renault 19, hafa hins
vegar öðruvísi „naglalaus
nagladekk" komið mjög vel
út. Þetta eru sérhönnuð vetr-
ardekk frá Continental, ekki
ætluð til neglingar. Almennt
séð hafa þau komið mjög vel
út í flestum tegundum vetr-
arfærðar, þó einnig megi
segja um þau að á blautu svelli gera
þau hvað minnst gagn. Ég hef sem
áhugamaður um bíla og umferðarmál
og sem bílablaðamaður prófað marg-
vísleg dekk um dagana og niðurstað-
an er sú að þegar blaut hálka er ann-
ars vegar duga nagladekk best - og
hér er rétt að taka fram að keðjur eru
ekki til umræðu hér og nú, sem ann-
ars eru sá búnaður sem best dugir
þegar í hnúkana tekur.
Alhæfing varhugaverð
Að mínum dómi er ekki hægt að
fullyrða að ein gerð dekkja taki
annarri fram nema skilgreina það
frekar. Dekk sem reynast vel undir
tiltekinni stærð og týpu bíla þurfa alls
ekki að henta öðrum stærðarflokki
eða týpu. Dekk sem koma vel út und-
ir aldrifnum fólksbíl eru kannski lak-
ari en einhver önnur undir fólksbíl
sem aðeins er með drif á framhjólum.
Þar fyrir utan skiptir hitastig hverju
sinni miklu máli; dekk sem gefa gott
grip í kringum frostmarkið eða yfir
því eru kannski orðin glerhörð og hál
við 5 stiga frost eða meira, meðan
önnur halda mýkt sinni og gripi í
harðafrosti. Sem sagt: alhæfing í þess-
um efnum er mjög varhuga-
verð.
Þó var það einkum eitt at-
riði í niðurstöðu islensku
prófunarinnar sem ég
sperrti eyrun eftir. Það var
að hemlunarvegalengd án
læsivarnar (ABS) „virkaði
ekki mun betur en venjulegt
hemlakerfi", eins og stóð í
einu blaðinu. Þar var átt við
að hemlunarvegalengd var
svipuð hvort sem var próf-
aður bíll með eða án læsi-
varðra hemla, og auðvitað
hefur verið notaður sams konar bíll í
báðum tilvikum, eða sá sami, til að fá
út raunhæfa niðurstöðu.
Hvað er hér á seyði?
Þegar bílar fóru að koma með læsi-
varða hemla var einmitt lögð áhersla
á að hemlunarvegalengd sem slík
styttist lítið sem ekki eða gæti jafnvel
orðið lengri undir vissum kringum-
stæðum. Það sem aftur á móti skiptir
sköpum, læsivörðum hemlum í hag -
miðað við almennar kringumstæður,
ekki torfæruakstur - er að þar sem
þeir eru annars vegar getur ökumað-
urinn beitt hemlunum til hins ýtrasta
og samtímis stýrt með fullu öryggi.
Það er útilokað á bíl sem ekki er með
læsivöm, sama hversu flinkur öku-
maðurinn er.
Þetta skiptir verulegu máli og væri
kannski ástæða til þess að fara að
kenna fólki sérstaklega að nota læsi-
varðar bremsur - og stýra um leið.
Þar liggja yfirburðir læsivarnarinnar
umfram gamla kerfíð, þar sem öll hjól
stóðu klossfóst. En ef fólk veit það
ekki, eða skilur ekki, er litið gagn að
þessum framförum tækninnar.
Sigurður Hreiðar
Sigurður
Hreiðar
bílablaöamaöur
tiðni alvarlegra afbrota er enn a.m.k.
fátíðari hjá okkur á íslandi en víðast
hvar í Vestur-Evrópu þó einstaka
toppar hjá okkur slagi stundum upp í
tíðnina í nágrannalöndunum.
Kostir í stefnumótun
Aldrei er þó hægt sætta sig við
mál af þessu tagi og ég er sannfærð-
ur um að við getum gert miklu bet-
ur. Þótt réttarvörslukerfið gegni afar
mikilvægu hlutverki megum við
ekki falla í þá gryfju að telja að hert-
ar refsingar geti leyst eða dregið úr
þessum vanda. Rannsóknir sýna að
jafnvel stórhertar refsingar hafa ekki
meir en tímabundin áhrif á tíðni
brota og því ljóst að fleira verður að
koma til. Ekki síður mikilvægt er að
hlúa að hinum félagslega jarövegi og
efla tengsl ungmenna viö stofnanir
samfélagsins.
Við verðum umfram allt að vega
og meta þessi mál af yfirvegun og í
heildarsamhengi og jafnframt hafa
hugfast að margir eiga um sárt að
binda þegar alvarleg mál af þessu
tagi koma upp. Fórnarlömbin eru
mörg í okkar litla samfélagi og finn-
ast ekki bara meðal brotaþola og að-
standenda þeirra.
Helgi Gunnlaugsson
Ummæli
Tækni og reynsluvís-
indi
„Við íslendingar
erum reglulega
minntir á hve
gjörvöll tækni nútím-
ans má sín lítils gegn
náttúruöfhmum þeg-
ar þau birtast sem
óbeisluðust en eigi að
síður hefur tæknikunnátta og vís-
indaleg þekking, þ.m.t. þau reynslu-
vísindi sem lífshlaup kynslóðanna
hafa skapað, breytt gríðarlega miklu
til batnaðar og gert okkur fært að
komast afar vel af í þessu landi. Hið
sama er upp á teningnum hvað sam-
býlið við sjóinn varðar og möguleik-
ana að sækja þangað meiri auð. Vist-
kerfl hafsins er flókið og við eigum
langt í land með að kunna á því full
skil og það markmið næst raunar
aldrei, lífkerfi hafsins er flóknara en
svo og óvissan sem fólgin er í þeim
ferlum öllum of stór.“
Árni M. Mathiesen
sjávarútvegsráðherra.
Vinstri, hægri og miöja
„Sögulegar rætur flokkanna eru
vissulega mismunandi og þeir skipa
sér í raðir eftir hefðbundnum skil-
greiningum. Þannig höfum við eitt-
hvað sem kallað er vinstri menn,
hægri menn og miðjumenn. Spum-
ingin er hins vegar sú hvort þessi
orð, vinstri, hægri, og miðja, þýði
eitthvað mikið meira en bara KR,
Valur og Fram. Eins og flokkamir
líta út i dag, þá er spurning hvort
það sé hugsjón á hærra plani að vera
flokksbundinn framsóknarmaður en
að mæta á völlinn á hverjum sunnu-
degi og styðja Fylki.“
Guðmundur Steingrímsson I Tímariti
Máls og menningar.
Spurt og svarað
Tala stjómmálamenn af vanþekkingu um sjávarútveg og viíla í vin
Sverrir Hermannsson,
formadur Frjálslynda flokksins.
Orðbragðið stafar
af uppeldinu
„Kristján Ragnarsson notar
þetta orðbragð þvi margir stjóm-
málamenn tala gegn vOja hans og
stefnu í þessum málum. Hann er orðinn vanastur
þvi, í bráðum tuttugu ár, að stjórnvöld fari að hans
vilja. Það uppeldi gerir það að verkum að hann
snýst öndverður við ef menn hafa aðrar skoðanir en
þær sem koma honum best. Þessir slæmu uppalend-
ur em sjávarútvegsráðherra síðustu tveggja ára-
tuga, sem að hjnu leytinu hafa verið sendisveinar
hans. Þeir Halldór Ásgrímsson og Þorsteinn Pálsson
hafa gengið helst og mest undir hagsmunum Krist-
jáns. Hvað Halldór varðar var slíkt þó átakanlegra
þar sem hann var að gæta hagsmuna sín sjálfs og
fjölskyldu sinnar á Hornafirði.“
Svanfríður Jónasdóttir,
þingmaður Samfylkingar.
Þingmenn spegla
ólík viðhorf
„Það eru ekki allir. stjórnmála-
menn tilbúnir að ganga erinda ein-
stakra hagsmunasamtaka við mót-
un þeirra reglna sem landsmenn eiga siðan að búa
við. Ef til vill kjósa einhverjir stjórnmálamenn vin-
sældir í tilteknum hagsmunahópum en margir þeirra
tala máli fólksins í landinu sem hefur oft allt aðra
sýn til mála en þeir sem þröngra hagsmuna hafa að
gæta. Og stjórnmálamenn eiga aö spegla hin ólíku
viðhorf sem uppi eru. Þannig virkar fulltrúalýðræð-
ið. Islenskur sjávarútvegur er svo fjölbreyttur og
hagsmunir hinna ýmsu aðila og jafnvel landshluta
svo ólíkir að vinsældir stjórnmálamanna sem gera
sig gildandi í þessum málaflokki byggja fyrst og
fremst á því að þeir séu sjálfum sér samkvæmir."
Sævar Gunnarsson,
formadur Sjómannasambands fslands.
Svonefhdir
sérfrœðingar
„Ég get tekið undir það hvað
suma stjórnmálamenn varðar.
Margir þeirra OsUa um sjávarút-
vegsmál án neinnar þekkingar, þó þeir gefi sig út fyrir
að vera sérfræðingar á þessu sviöi. Sem dæmi get ég
nefnt að' margir þeirra hafa fullyrt að leiguframlag sé
nauðsynlegt til hagræðingar í útgerð. Tilfærslur til
annarra hluta eru ekkert annað en brask. Annað dæmi
sem ég get nefnt er þegar Alþingi samþykkti að heim-
ila veðsetningu veiðiheimilda til þess að auka hagræð-
ingu aftur og enn. Þetta er alröng fullyröing. Þetta var
fyrst og fremst gert til að festa eignarhald útgerðar-
manna á kvótanum. Ég held ég geri ekki upp á milli
þess hvaðan þessir svonefndu sérfræðingar í sjávarút-
vegsmálum koma, þeir eru í öllum flokkum.“
Guðjón Hjörleifsson,
bœjarstjóri í Vestmannaeyjum.
Meirihlutinn kynni
sér mál betur
„Það er alveg ljóst að hluti
þingmanna þarf að kynna sér
sjávarútvegsmálin betur, til að
átta sig á því hvaða áhrif það hefði á sjávarútveg
ef fiskveiðistjórnunarkerfinu yrði breytt verulega.
Þeir sem hafa hæst um þessi mál hafa aldrei kom-
ið með neinar tillögur sem eru annað en einhvers
konar tilraunir sem ekki verður séð fyrir endann
á. Ég met þá stjórnmálamenn sem sýnt hafa
stefnufestu og reynt að búa sjávarútveginum þau
starfsskilyrði sem þarf og þar hefur núverandi
fiskveiðistjórnunarkerfi reynst best. Ég tek ofan
fyrir þeim mönnum sem skipta ekki um skoðun
með hverri nýrri skoðanakönnun eða eftir þvi
hvemig vindar blása hverju sinni.“
Formaöur Landssambands íslenskra útvegsmanna sagbl þetta á aðalfundi samtakanna fyrir helgina.
OG ÖPJtvTT Jo'iTfCIS-T
HF?SJN -lOEXS'P?^
MiKiNitrr sex sinnum vezsv-v?-
M/éTTRRI ETNf f

Athafnamaður
með opin augu
Veganesti athafnamannsins Helga
Vilhjálmssonar úr foreldrahúsum er
lífsviðhorf sem ekki virðist vega
þungt hjá pappírs- og peningabrösk-
urum alfrjálsa markaðskerfisins,
sem er að taka eftir misskiptingu og
hvernig það má vera aö samborgar-
ar eru afskiptir í auðugu samfélagi.
Hann er farinn að rýna í lífeyris-
sjóðakerfið með augum farsæls at-
vinnurekanda og veltir fyrir sér
hvers vegna eigendur frjálsu lífeyris-
sjóðanna eru atkvæðalausir í öllum
ákvaröanatökum um rekstur þeirra
og hvers vegna eigur söfnunarsjóð-
anna renna ekki nema að takmörk-
uðu leyti til þeirra sem sköpuðu,
leggja þeim til fé og eiga þá.
Kveikjan að athugunum hins
glögga fjármálamanns á rekstri sjóð-
anna er að faðir hans sem er aldrað-
ur sjómaður, einn þeirra sem lögðu
grundvöllinn að gnægtaþjóðfélagi
nútímans, nýtur ekki nema að litlu
einu þeirra lífsgæða sem öðrum
þykja sjálfgefin. Helgi hefur nú hafið
auglýsingaherferð á eigin kostnað til
að vekja athygli á hvernig kjörum
hinna verr settu í hópi aldraðra er
háttað og spyr hvers vegna það fólk
fær ekki að njóta ávaxta erfiðis síns.
í stuttu blaðaviðtali lýsir athafna-
maðurinn og vinnuveitandinn undr-
un sinni á viljaleysi lífeyrissjóða
launþegasamtakanna til að sinna því
hlutverki sem er tilgangur þeirra, að
tryggja eigendum sjóðanna lífeyri og
lífskjör í samræmi við framlag
þeirra á starfsævinni.
Plat
Eignir sjóðanna eru miklar og
undanfarin ár hefur ávöxtun þeirra
verið með ágætum, auk þess sem
þeim berast jafnt og þétt iðgjöld frá
félögum sem enn eru á vinnumark-
aði. Eignir þessara sjóða nema nú
um 600 milljörðum króna og gera op-
inberar stofnanir og margir aðrir
kröfur til að fá þetta fjármagn til ráð-
stöfunar og fá það.
Þeir sem aldrei gera neina kröfu
til söfnunarsjóðanna eru eigendur
þeirra. Aldrei heyrist eða sést orð úr
þeim stóra hópi um hvernig sparifé
þeirra er varið og enn síður velta
þeir fyrir sér hvort þær upphæðir
sem þeim eru skammtaðar eftir
starfslok séu eðlilegar. En það sem
hinn glöggi fjármálamaður rekur
augun í er hve naumur lífeyrir er
miðað við umfang og ríkidæmi sjóð-
anna og spyr hvað verið sé að gera
við alla þessa peninga og telur jafn-
Háaloftið
vel að hugsjónin sé að steypa
gamlingana á ál. Þar vísar
hann til þess að fjármálayfir-
völd landsins heimta að fá
spariféö í risastóriðjuna sína.
Aldrei er upplýst hver er
munur á söfnunarsjóðum
launþegasamtakanna og
gegnumstreymissjóðum opin-
berra starfsmanna og banka-
manna. Aldrei er gerður sam-
anburður á hve lífeyrisskjör
þeirra sem njóta opinberu
sjóðanna eru miklu rýmilegri
en hinna.
Þegar samið var um lífeyrissjóði á
frjálsa vinnumarkaðnum létu laun-
þegasamtökin plata sig eins og
venjulega og atvinnurekendur töldu
þeim trú um að þeir ættu meirihluta
í sjóðunum, þar sem þeir legðu til
6% á móti 4% launþegans. Út á þessa
vitleysu eru atvinnurekendur í
meirihluta allra sjóðanna og eru for-
menn í stjórnum þeirra. Staðreyndin
er sú að tiu prósenta iðgjald af öllum
launum er hluti af umsömdum kjör-
um og 100% eign launþegans, sem að
sjálfsögðu á að eiga allan ráðstöfun-
arrétt síns sparifjár.
Eignir og skuldir
Nú er langt því frá að lífeyrissjóð-
ir launþegasamtakanna séu alslæm-
Oddur Olafsson
skrifar:
ir. Síður en svo. Söfnun-
arsjóðirnir eru aftur á
móti eitt besta lífeyris-
formið sem búið er við.
Það er þjóðhagslega mjög
hagkvæmt, öfugt við op-
inberu flottheitin, og létt-
ir mörgum lífsbaráttuna.
En svona ríkir og öflugir
sjóöir geta áreiðanlega
gert miklu betur og ættu
raunar aö standa betur að
vígi en gegnumstreymis-
sjóðir þeirra opinberu,
sem skulda hundruð milljarða í líf-
eyrisskuldbindingum, en njóta samt
miklu betri lífeyrisréttinda.
En verkalýður og aðrir launþegar
utan opinbera geirans hafa ekki pen-
ingavit og gera ekki minnstu tilraun
til að leita réttar síns gagnvart þeim
hulduverum sem ráðskast með
ævispamaðinn.
Því er það eins og að grípa guð í
fótinn þegar farsæll athafnamaður
sem rekur myndarleg fyrirtæki hef-
ur umræðu um hve hræmulega er
staðið að lífeyrismálum utan opin-
bera geirans og spyr hvers vegna all-
ur auðurinn sem launþegar safna
saman er að miklu leyti notaður til
allt annarra þarfa en telja má eðli-
legt, ef tilgangur lífeyrisspamaðar er
hafður í huga.
Kveikjan að athugunum hins glögga fjármálamanns á
rekstri sjóðanna er að faðir hans sem er aldraður sjó-
maður, einn þeirra sem lögðu grundvöllinn að gnægta-
þjóðfélagi nútímans, nýtur ekki nema að litlu einu
þeirra lífsgœða sem öðrum þykja sjálfgefin.