Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.2001, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 2001
Menning
DV
Farsakennd fermingarbörn
m
Boðorðin tíu eru til um-
fjöllunar í þessari nýju sögu
Yrsu Sigurðardóttur. Hall-
gerður er að fara að fermast
og að þessu sinni verða tvö
fermingarbörn valin úr
hópnum til að fara í ferð til
Parísar. Kristilegt líferni og
hugarfar eiga að ráða því
hverjir verða valdir. Hall-
gerður ákveður, að ráðum
yngri systur sinnar, Bríetar,
að lifa samkvæmt boðorðunum tíu. En það reyn-
ist heldur flóknara en virðist í fyrstu.
Hallgerður og Bríet búa hjá föður sínum en
móðir þeirra er dáin. Undirbúningur fermingar-
veislunnar virðist ætla að verða foðurnum gjör-
samlega ofviða. Til að mynda fer hann svo seint
af stað að allar servíettur og sálmabækur eru
upppantaðar í bænum. Hann leysir þó málið,
kemst yfir ósótta sálmabók frá því i fyrra sem er
merkt Höllu og ákveður að dóttir sín fermist
með nafninu „Hallagerður" framan á sálmabók-
inni. Og i staðinn fyrir servíettur kaupir hann
upp eldhúsrúllulager Hagkaupa!
Bókmenntir
Fermingarundirbúningurinn er ekki eina um-
fjöllunarefniö í bókinni heldur snýst sagan að
miklu leyti um mannhæðarháa styttu af stofn-
anda golfklúbbs þar sem faðir Hallgerðar situr í
stjórn. Fyrir einskær mistök brotnar styttan í
þúsund mola. Hallgerður vill ekki að pabbi sinn
kenni sér um slysið og ákveður því að redda
nýrri styttu. Einnig það reynist flóknara en virð-
ist í fyrstu.
Yrsa Siguröardóttir, verkfræöingur og rithöfundur
Hefur getiö sér gott orö fyrir fyndnar og skemmtitegar barna-
og unglingasögur.
B10 er ekki hefðbundin saga um endalausar
ástir og skot unglinga. Hér er áherslan lögö á að
skopstæla íslenska unglinga og ekki síður ís-
lenska foreldra með góðum árangri. Um leið er
ýmsum góðum punktum laumað að. Grín er gert
að foreldravaktinni, minnt er á að ver-
aldleg gæði skipta ekki öllu og einnig
er hæðst að verslunaræði íslendinga.
Frábært er að lesa um verslunarstjóra
Hagkaupa kvarta undan tillitsleysi
grunnskólans vegna þess að starfsfólk-
ið (þ.e. nemendur) þurfi reglulega að
fara á íþróttamót eða í skólaferðalög!
Þetta er því einum þræði leiftursnjöll
og farsakennd ádeila.
Hallgerður er sjálf mjög fyndin per-
sóna, mikill unglingur en lika ósköp
góð í sér. Hún og systir hennar Bríet,
sem er ofviti með sjúkdóma á heilan-
um, eru aðalpersónur sögunnar, en
einnig koma mikið við sögu vinkoná
Hallgerðar, Sonja, bróðir hennar Lúlli
og svo Hannes og Bogi sem stelpumar
eru svona aðeins að dufla við. Yrsu
tekst vel upp í að skapa raunverulegar
persónur þrátt fyrir farsakennda at-
burðarás, og hún fellur ekki í þá gryfju
að skella kynbundnum einkennum á
alla. Fullorðnar persónur eru ekki síð-
ur skemmtilegar, einkum pabbi Hall-
gerðar en einnig smærri aukapersón-
ur, s.s. bakarinn i Sparbakaríi.
Yrsa hefur getið sér gott orð fyrir
skemmtilegar barna- og unglingasögur
og B10 stendur vel undir væntingum.
Sagan ætti að vekja kátínu og gleði hjá
fermingarbörnum sem öðrum og ég mæli hik-
laust með henni.
Katrln Jakobsdóttir
Yrsa Siguröardóttir: BIO. Mál og menning 2001.
Bókmenntir
Aðeins skugginn hreyfist
Ýmislegt bendir til
þess í ljóðabók Val-
gerðar Benediktsdótt-
ur, Ferðalagi með þér,
að þar sé uppskera
langs tíma - enda er
þetta fyrsta bók henn-
ar en áður hefur hún
birt ljóð i safnritum
og tímaritum. Einkum
verður fyrsti hluti
bókarinnar dálítið
ósamstætt safn, en
sjarmann hafa þau
ljóö af því hvað stúlk-
an sem talar þar er ung og vakandi fyrir stjörn-
um himinsins, fuglum og fiskum (sem eru henn-
ar dýr), laufunum sem falla, tímanum og eilífð-
inni.
í seinni hlutum bókarinnar er ort um hið
kvenlega hlutskipti og samskipti kynjanna, og
mörg ljóðanna eru sterk og næm. í ljóðinu „Úr
ævintýrabókinni" mátar stúlkan sig inn í sígild-
ar sögur, heldur að hún sé Gullbrá (sem slapp)
en reynist vera önnur ævintýrapersóna og inni-
lokaðri:
Vakna í ókunnu húsi
hleyp niöur stigann en
grautarskálarnir enn ósnertar
sný viö - kannski er minn tími ekki
kominn
man ekki eftir
öörum eins svefni en
sé þá þyrnana
fyrir utan
Eins og margar kynsystur Valgerðar yrkir
hún um svik karla og baráttuna við þunglyndið.
Hún vaknar ein í tvíbreiðu rúmi og verður
„hugsaö um / auðn / sem eitt sinn var grasi vax-
in“. Hún man eftir að hafa hlegið að sögunni af
bræðrunum sem reyndu að bera ljós i hús sitt,
en nú veit hún aö hún verður „sífellt / að gera
hið sama / svo ekki myrkvist". Ljóðið „Söknuö-
ur“ ristir djúpt og „Vikulok" er beinlinis of
hrikalegt til að birta í dagblaði.
Fjarri fer því þó að stúlkan í ljóðunum sé
alltaf óhamingjusöm, hún er sæl og glöð til dæm-
is í „Þú“, „Sumar“, „Líka hér“ og sennilega líka
„í garðinum". En best eru ljóðin sem rata eín-
hvern óvæntan milliveg sem þau eiga alein. í
„Stjörnubjart" sýnir hún fram á fánýti amsturs
og angistar með því að fullyrða að jörðin sé fjar-
læg stjarna sem skein fyrir löngu - allt okkar
brölt er löngu afstaðið, við bara vitum það ekki.
í „Kvöldskuggum" er sýnt hvernig má eyða
skuggunum með því að „grýta götuljósið"! Enn-
þá betra er „Afstaða'” með sínu góða ráði við
sorginni:
Ég stend kyrr í sólinni
aöeins skuggi minn hreyfist
Nú er hann beint fyrir framan mig
Bráöum veróur hann
mér aö baki
í efnisvali, aðferð og þó umfram allt tóni
minna ljóð Valgerðar á ljóð nafnkunnra
skáldsystra hennar á borð við Vilborgu Dag-
bjartsdóttur og Ingibjörgu Haraldsdóttur. Eins
og ljóð þeirra takast þau á við tilvistina og eiga
gleði, huggun og von handa okkur hinum.
Silja Aðalsteinsdóttir
Valgeröur Benediktsdóttir: Feröalag meö þér. Vaka-
Helgafell 2001.
Bókmenntir ____________________________________________
Sönn sakamál
Saga Gísla Guðjónssonar réttarsálfræðings er
hálfgerð starfskynning. Réttarsálfræöin er nýleg
starfsgrein, en í henni hefur Gísli Guðjónsson
náð miklum árangri og hefur m.a. tengst fræg-
um sakamálum, þar á meðal málum fjórmenn-
inganna sem kenndir voru við Guildford og
Birmingham-sexmenninganna.
Gísli er dæmi um íslending sem slær i gegn í
útlöndum. Sú saga er ekki mjög áhugaverð í
sjálfri sér, hér er fyrst og fremst á ferð hæfileika-
maður sem hefur virkjað vel eigin hæfileika.
Þar á meðal eru stilling, heiðarleiki og þraut-
seigja. í æsku þjáist Gísli af ýmis konar fælni og
heillast af sjónvarpsþáttum um Elliot Ness.
Strax þá er lagður grunnur af ferli hans sem sál-
fræðingur í þjónustu réttvísinnar. Hann er
seinn af stað i háskólanáminu en fljótur að finna
áhugasvið sitt. Skömmu eftir þrítugt er hann
orðinn virtur sálfræðingur og kominn í kynni
við sjálfan Eysenck.
Eftir þetta færist sjónarhomið frá Gísla til
fagsins. Hann skiptir fyrst og fremst máli sem
maður í tilteknu starfi sem er bæði vitsmunalegt
og spennandi. Núna eru orðnir til spennuþættir
og kvikmyndir um rannsakendur í svipuðum
störfum. Þetta efni höfðar greinilega til margra.
Þá má benda á vinsældir dálka í blöðum um
sönn sakamál. Það má því lesa ýmsa kafla í bók-
inni sem hálfgildings spennusögur. Áherslan er
þó á vinnubrögð sjálfræðingsins
og það sem hann þarf að hafa í
huga til að ná árangri.
Gísli leggur áherslu á hlut-
lægni sína. Hann rannsakar mál
að beiðni málsaðila en komist
hann að einhverju sem ekki
hentar þeim heldur hann sínu
striki. Þó að Gísli hafl lagt fram
gögn sem skipta máli fyrir
sýknu Guildford-fjórmenning-
anna og Birmingham-sexmenn-
inganna hafa niðurstöður hans
ekki alltaf bent til sakleysis. Þó
eru sumar niðurstöður hans um-
deildar og í vísindum af þessu
tagi er sjaldnast hægt að ná
fullri vissu. Það verður að nægja
sem sennilegast er.
Ýmis svið starfsins eru sér-
staklega til umfjöllunar, m.a. falskar játningar
og gerð „sálfræðiprófíls". Kalla má það stórkost-
legar réttarfarslegar framfarir þegar menn tóku
að draga gildi játninga í efa en fram að því hafði
játning undantekningalítið dugað til sakfelling-
ar. Gísli og aðrir fagmenn hafa sýnt fram á að
játningar eru mismarktækar og um það er ítar-
lega fjallað. Fjöldamorðingjar eru orðnir góð-
kunningjar flestra sjónvarpsáhorfenda og þar
kemur gerð „sálfræðiprófíls"
að gagni. Slíkur „prófíU" kom
að góðu gagni við að handsama
Atlanta-fjöldamorðingjann á
sínum tíma og Gisli hefur
einnig unniö við slíkt.
Að mörgu leyti er Réttarsál-
fræðingurinn eins og löng, ítar-
leg og vönduð blaðagrein. Oft-
ast hefur Gísli orðið sjálfur en
einnig er leitað tU vina, kunn-
ingja, íjölskyldu og samstarfs-
manna og við það dýpkar
myndin. Kannski var þetta
ekki sist mikilvægt þar sem
Gisli virðist hlédrægur og fá-
orður maður. Anna Hildur
Hildibrandsdóttir hefur unnið
vel. Bókin er hröð, heldur at-
hyglinni vel og lesendur verða
margs vísari um starf réttarsálfræðingsins.
Sjálfsagt verður þorstanum í frásagnir af sönn-
um sakamálum þó seint svalað.
Ármann Jakobsson
Anna Hildur Hlldibrandsdóttir: Réttarsálfræöingurinn -
saga Gísla H. Guöjónssonar prófessors. Mál og menn-
ing, Reykjavík, 2001.
Undirbúningur
fyrir lestur
Bókin Ljáöu mér
eyra eftir ÁsthUdi Bj.
Snorradóttur og Valdísi
B. Guðjónsdóttur, sem
Skjaldborg gefur út,
byggist á spennandi og
aðgengilegum verkefn-
um sem þjálfa hljóð-
kerfísvitund og stuðla
þannig að aukinni lestarfærni. ÖU börn
hafa gaman af að leika sér með málið, fái
þau tækifæri við hæfi. Bókin er tUvalin
fyrir foreldra sem vilja undirbúa barnið
sitt fyrir skólagöngu, skólahópa í grunn-
skólanum og til undirbúnings undir
lestrarnám í fyrstu bekkjum grunnskól-
ans.
AUar leiðbeiningar eru auðskUjanleg-
ar og einfaldar. Teikningarnar eru eftir
Ingibjörgu Eldon Logadóttur, aðlaðandi
og elskulegar. Þetta er bók sem margir
hafa beðið eftir.
Svona stór
Bókin Svona stór eft-
ir Þóru Másdóttur og
Margréti E. Laxness er
fyrir yngstu lesend-
urna/hlustendurna, frá
eins til fjögurra ára, og
segir frá Tótu liUu sem
týnir bangsanum sín-
um. Hún leggur af staö tU að leita að hon-
um og ýmislegt merkilegt verður á vegi
hennar, bíU segir babú babú, kisa mjálm-
ar og stelpa blæs sápukúlur, og öUu
þessu tekur hinn ungi hlustandi virkan
þátt i.
Með þvi að hvetja bömin til að leika
eftir hljóð og tjáningu sem koma fyrir á
hverri opnu bókarinnar má örva mál-
þroska þeirra og skUning á virkan og
ánægjulegan hátt.
Þóra Másdóttir hefur sem talmeina-
fræðingur áralanga reynslu i að vinna
með málþroska barna og kviknaði hug-
myndin að sögunni þar.
Margrét E. Laxness hefur áður mynd-
skreytt fjölda barnabóka. Mál og menn-
ing gefur út.
Á smyglaraslóðum
Harald Skjönsberg
hefur getið sér gott orð
fyrir barna- og ung-
lingabækur. Málið á
bókum hans er lipurt
og hnitmiðað og því eru
þær mjög auðveldar af-
lestrar en líka spenn-
andi. Nýja bókin hans
frá Skjaldborg, Á smyglaraslóðum, segir
frá tveimur drengjum sem verða vitni að
smygli og viðbrögðum þeirra þegar ljómi
ævintýris snýst upp í bitran raunveru-
leika.
Þórunn Júlíusdóttir þýddi söguna.
A SMYGLARASLOÐUM

Kokkur án klæða
Ekki þarf að fjölyrða
um vinsældir sjónvarps-
kokksins Jamie Oliver,
kokks án klæða. Hann
snýr aftur í nýrri bók
frá PP Forlagi núna fyr-
ir jólin, töff og skemmti-
legur, og alsæll með að
fá að búa til bók númer
tvö. „Þessi bók er ekki um flottan kokka-
mat,“ segir hann í inngangi, „hún er
handa venjulegu fólki sem vill flýta fyrir
sér og fá góð ráö, fólki sem vill elda ein-
faldan mat en hafa hann svolítið öðru-
vísi, bragðbetri og æðislegri. Þetta er
matur handa þeim sem vilja koma heim
á kvöldin og elda almennilegan og góðan
mat og skemmta sér konunglega á með-
an.“ Það finnst Jamie einmitt vera kjami
málsins: „Þetta snýst ekki bara um að
borða." Aðalmálið eru hin mannlegu
samskipti undir borðum - að rétta kart-
öflumar og sinnepið, brjóta brauðið og
sleikja puttana, segja gamansögur - nú,
eða sorglegar sögur - úr erli dagsins.
Jamie heldur uppteknum hætti og
byrjar á að segja okkur hvað við eigum
að hafa til reiðu i eldhússkápunum.
Hann setur okkur inn í ýmsar kryddjurt-
ir, skrifar einhvem máttugasta áróður
fyrir staðgóðum morgunverði sem um
getur, síðan tekur hann fyrir smárétti,
salöt, súpur og seyði, pasta og risottó. Þá
kemur fiskurinn og Jamie eldar skötusel,
þorsk, vartara, ýsu og ails konar skelfisk;
síðan koma kjötréttir, grænmetisréttir,
brauðmatur, ábætisréttir og drykkir.
Auk bókanna má nú kaupa myndband-
spólur með matreiðsluþáttum Jamie Oli-
ver.