Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.2001, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 2001
13
DV
Svona var
Fjörðurinn og
fólkið
Á laugardaginn var opn-
uö í Hafnarborg, menning-
ar- og listastofnun Hafnar-
íjarðar, sýning á verkum
ljósmyndarans Ásgeirs
Long. Ásgeir er ekta Gaíl-
ari, en þeir einir sem fædd-
ir eru undir súð fyrir sunn-
an læk eiga rétt á þeim titli.
Á sýningunni í Hafnar-
borg eru milli 280 og 290
myndir, allar svart/hvítar.
Þær elstu eru frá 1943-5. Líta
verður á sýninguna frá
heimildarsjónarmiði fyrst
og fremst, þar sem hugað er
að atburðum og fram-
kvæmdum, bjástri fólks í
dagsins önn við að afla sér
viðurværis og eins við tóm-
stundagaman. Sýningin er
opin fram að jólum alla
daga nema þriðjudaga frá
kl. 11 til 17.
Á morgun kl. 16 verður
kvikmyndin Tunglið tunglið
taktu mig eftir Ásgeir sýnd
sem veggbíó í Hafnarborg
og sunnudaginn 16. desem-
ber kl. 16 verður myndband
með Gilitrutt sýnt á skjá-
varpa í Hafnarborg í tengsl-
um við sýninguna.
Steinunn í
dómnefnd
Nýverið
var tilkynnt
að Steinunn
Sigurðar-
dóttir hefði
verið skipuð
í dómnefnd
sem ákveður
hver hlýtur
IMPAC-bókmenntaverö-
launin (The International
IMPAC Dublin Literary
Award), stærstu bók-
menntaverðlaun í Evrópu á
eftir Nóbelsverðlaununum,
árið 2002.
Steinunn verður ekki ein
i dómnefndinni því auk
hennar sitja þar fimm virtir
verölaunahöfundar víðs
vegar að úr heiminum:
Michael Holroyd, kunnur
breskur ævisagnahöfundur,
Jennifer Johnston, írskur
skáldsagnahöfundur,
Audrey Thomas frá Kanada,
George Volpi, mexíkóskur
skáldsagnahöfundur og
Allen Weinstein, bandarísk-
ur prófessor og formaður
dómnefndar.
Til verðlaunanna var
stofnað árið 1996 og hafa
þau verið afhent árlega fyr-
ir skáldverk á ensku, frum-
samið eða í þýðingu. Alþjóð-
leg dómnefnd ákveður hver
hlýtur þau hyerju sinni en
bókasöfnum víða um heim
er heimilt að leggja fram
bækur til verðlaunanna.
Dyflinnarborg stendur að
verðlaununum ásamt fyrir-
tækjunum Dublin Cor-
poration og IMPAC en Borg-
arbókasafnið í Dublin sér
um framkvæmdina. Verð-
launaféð nemur 100.000 írsk-
um pundum eða tæplega 12
milljónum króna og eru
þetta hæstu peningaverð-
laun sem veitt eru fyrir bók-
menntaverk í hinum ensku-
mælandi heimi.
Það ber einnig til tiöinda
að Slóð fiðrildanna eftir
Ólaf Jóhann Ólafsson hefur
nú verið tilnefnd til verð-
launanna sem veitt verða á
næsta ári. Hann er þar í
góðum félagsskap því meðal
annarra höfunda sem til-
nefndir eru má telja Marg-
aret Atwood, André Brink,
A.S. Byatt, Jostein Gaarder,
Kazuo Ishiguro, Ben Rice
(fyrir Pobby og Dingan sem
Vaka-Helgafell gefur út nú
fyrir jólin) og Philip Roth.
Goðsöguleg sköpunarsaga
DV-MYND HILMAR ÞÖR
Rithöfundurinn og skáldið Sjón
Myndin minnir á að Sjón er einn fárra íslendinga sem tilnefndur hefur verið til
óskarsverðlaunanna
Með titrandi tár
er framþpld síðustu
skáldsögu Sjóns,
Augu þín sáu mig
sem kom út fyrir
einum sjö árum.
Flóttamaðurinn Leó
Lowe, sem dvaldist í
leyniherbergi i gisti-
húsinu í Kúkenstadt
í fyrra bindinu, er nú kominn til ís-
lands með sitt sérkennilega hafurtask. í
gamalli hattöskju geymir hann verð-
andi son sinn, barn úr leir og ýmsum
dularfullum efnum sem hann ætlar sér
að vekja til lífsins með aðferðum ættuð-
um úr gyðinglegum launhelgum. Auk
þeirra fræða sækir sagan í aðrar helgi-
sögur, íslenskan og evrópskan þjóð-
sagnaarf, drengjasögur og glæpasögur
og ekki síst í fjölbreytta flóru íslenskra
fræða á jaðrinum; háfleygar kenningar
sem allar gengu út á að ísland væri
naíli alheimsins og íslendingar beinir
afkomendur mestu menningarþjóða
sögunnar.
Það sem einkennir þessa sögu líkt og
fyrri bókina er hvemig allar þessar
sögur, sumar uppdiktaðar, aðrar fengn-
ar að láni, eru ekki vísanir eða krydd í
frásögnina heldur sjálfur drifkraftur
hennar. Sagan flyst áfram frá sögu til
sögu, tengingarnar eru alfarið á for-
sendum tungumálsins og táknanna eða
misaugljósra hugdettna sögumannsins.
Þannig liggja rætur heils tröllakyns,
sem kemur nokkuð við sögu í bókinni,'
í örnefninu Tröllaskaga, sem aftur teyg-
ir sig alla leið tfl Neðra-Saxlands í
kostulegri upprunagoðsögn í fyrsta
kafla sögimnar. Ásamt fyrri bókinni er
Með titrandi tár einhver margræðasta
skáldsaga síðustu ára. Sögumaðurinn
sver sig í ætt hrekkjalóma og bragðar-
efa. Hann hleypur reglulega út undan
sér i óvæntar áttir og platar lesandann
og stríðir honum. Sjón er um margt
einstæður höfundur. Sagnamennska
hans er meira margradda og skáldsögu-
legri en obbinn af íslenskum frásagnar-
bókmenntum.
Það sem tengir allar sögurnar saman
er sköpunin. Saga Leós Löwe er um leið
sköpunarsaga sonar hans, Jósefs. Jósef
er ekki mennskur, hann er
hóminkúlus, skapaður í mynd manns.
Raunar er Leó ásamt aðstoðarmönnum
sínum, tröllvöxnum amerískum guð-
fræðingi og rússneskum njósnara með
dýrslega vansköpun, eini fuilkomlega
mennski maðurinn sem fyrir kemur í
sögunni. Og þessi þrenning er öll á
mörkum mennskunnar (gott ef Leó er
ekki sebrahestur!). Mannkynið virðist
því hafa vikið fyrir blendingum og
gervimennum. Þannig spannar þessi
saga Sjóns allt frá goðsögulegri
bernsku heimsins, þegar risar og
englar gengu um jörðina, til samtímans
þar sem mannkynið sem drottnari jarð-
arinnar er að renna saman við dýr og
vélar. Sögumaðurinn er fultrúi hins
nýja en þó eldfoma mannkyns sem fæð-
ist eftir að sögunni lýkur og dómsdegi
hefur verið slegið á frest.
Líkt og síðasta saga Sjóns er Með
titrandi tár bullandi skemmtileg og
fyndin. Hún bregður sér í margra kvik-
inda líki, er grótesk, ljóðræn, dulspeki-
leg og heimssöguleg. Saman mynda
þessar tvær skáldsögur Sjóns magnaða
aldarlokakviðu. Þetta eru fantasíur,
þar sem allt er með ólíkindum en þó
spriklandi af jarðbundnu lífi, dauða,
kynlifi og slagsmálum. Hér er allt eins
og það á að vera.
Jón Yngvi Jóhannsson
Sjón: Meö titrandi tár. Mál og menning
2001.
Tónlist
Á mörkum hins sadíska
Kolbeinn Bjarnason flautuleikari
og Valgerður Andrésdóttir píanóleik-
ari héldu tónleika á vegum Caput
hópsins í Listasafni Reykjavikur síð-
asta laugardag. Á efnisskránni voru
aðallega verk frá sjöunda áratugnum
eða lokum þess sjötta.
Tónleikamir hófust og enduðu á
tónlist eftir japanska tónskáldið
Kazuo Fukushima; fyrra verkið var
Þrír þættir úr Chu-u (1964) en hið síð-
ara bar nafnið Ekagra (1957). Tón-
smíðamar eru böm síns tíma, en í
þeim má líka greina áhrif frá jap-
anskri hefð, gott ef maður heyrði
ekki endurómun úr tónlist Sjintóá-
trúnaðarins, sem er hin gamla heiðni
í Japan. Bæði verkin eru sambland af
aggressífum hendingum og ómþýð-
um, veikum tónaröðum, og myndar
hið harða ramma utan um hið
mjúka. Útkoman var stemning sem
var áhugaverð, enda var flutningur
þeirra Kolbeins og Valgerðar einstak-
lega vandaður. Kolbeinn hafði af-
burðavald yfir tóni flautunnar i öll-
um styrkleikabrigðum og hinar
hvössu hendingar píanósins voru yf-
irvegaðar og vel mótaðar af Valgerði.
Samleikur þeirra tveggja var í
fremstu röð, og sérstaklega aðdáunar-
verð í ljósi hinnar flóknu hrynjandi
sem einkennir tónsmíðamar.
Að mörgu leyti var æskuverk
breska tónskáldsins Brian Femey-
hough, Four Miniatures fyrir flautu
og píanó (1965), keimlíkt japönsku
tónlistinni, enda frá svipuðum tíma.
Tónsmíðin var þó mun fantalegri, hið
árásargjama var á mörkum hins
sadíska, og var það nokkuð þreytandi
er á leið. Hefði þetta sjálfsagt verið
DV-MYND E.ÓL.
Kolbeinn Bjarnason flautuleikari
DV-MYND ÞÓK
Valgeröur Andrésdóttir píanóleikari
Samleikur þeirra tveggja var í fremstu röð.
með öllu óbærilegt ef flytjendur
hefðu ekki verið svona fágaðir og
meðvitaðir um finlegustu tónbrigöi.
Mun innihaldsríkara var Garak
(1963) eftir kóreska tónskáldið Isang
Yun. Þetta er einstaklega vel saman-
sett tónsmíð, framvindan hnitmiðuð
og heildarmyndin sterk, og var hún
glæsilega flutt af þeim Kolbeini og
Valgerði.
Tvö nýleg verk voru á efnis-
skránni, Simple Motion frá 1993 eftir
bandaríska tónskáldið Daniel
Kessner og Lament frá 1990 eftir
Áskel Másson. Vom báðar þessa tón-
smíðar kærkomin tilbreyting frá öðr-
um verkum á tónleikunum, efnistök-
in afslappaðri og ekki þessi rembing-
ur að hafa allt sem flóknast og óm-
stríðast. Simple Motion eftir Kessner
grundvallast á afar einfaldri hrynj-
andi sem lét þægilega í eyrum og
Lament eftir Áskel er tregaþrunginn
söngur fyrir einleiksflautu í mjög
einfóldu formi. Var túlkun Kolbeins
þar markviss og tilfinningarík, og
náði hann að skapa magnað and-
rúmsloft með leik sínum.
Jónas Sen
____________________Menning
Umsjön: Silja Aðalsteinsdóttir
Kvöldlokkur
Blásarakvintett Reykjavíkur og félagar
koma saman og halda sína árvissu tónleika
undir heitinu „Kvöldlokkur á jólafóstu" í
Fríkirkjunni við Tjörnina annað kvöld kl
20.30. Leikin verða lög úr „Töfraflautunni"
eftir Mozart og c-moll serenaða hans og
partíta fyrir níu blásara eftir Krommer.
Tónlist fyrir blásara, svonefnd „Harmon-
iemusik", naut gífurlegra vinsælda á síð-
ustu tugum átjándu aldar fram á fyrsta
fjórðung þeirrar nítjándu. Auk Mozarts og
Krommers sömdu tónskáld á borð við Jo-
hann Christian Bach, Haydn og Beethoven
verk fyrir stórar sem smáar blásarasveitir.
Tónlist þessi blómstraði einkum í Vínar-
borg þar sem aðallinn kepptist um að hafa
í þjónustu sinni blásarahópa. Efnisskráin
nú er ágætur þverskurður af því besta sem
í boði var á seinni hluta 18. aldarinnar.
Þeir sem koma fram á tónleikunum eru
Daði Kolbeinsson og Peter Tompkins, óbó,
Einar Jóhannesson og Sigurður I. Snorra-
son, klarínettur, Jósef Ognibene og Þorkell
Jóelsson, horn, Hafsteinn Guðmundsson,
Brjánn Ingason og Rúnar Vilbergsson,
fagott og kontrafagott, og Richard Korn,
kontrabassi.
Anna aftur
Skáldsagan Anna eftir
Guðberg Bergsson kom
fyrst út árið 1968 og vakti
undir eins mikla athygli.
Nú sætir tíðindum að Guð-
bergur hefur endurritað
hana og endurskoðað, en
hann hefur á liðnum árum
unnið algerlega einstætt
verk í íslenskri bókmenntasögu með því
endurrita á skipulegan hátt fyrri bækur
sínar í því skyni að bæta við þær „nýjum
tíma“, eins og hann hefur sjálfur komist að
orði.
Allt frá því tónar útvarpsmessunnar
glymja á sunnudagsmorgni til þess að fólk
fer á fætur á mánudagsmorgni fylgist les-
andinn með samræðum, vitrunum, draum-
um, hugsunum og myndbreytingum fólks-
ins á Tanga. Timbruð vinnudýrin pústa út
eftir að hafa kýlt vömbina á sunnudags-
steikinni og láta sig dreyma um æsileg æv-
intýri með erótískum kynjafiskum eða vesl-
ast upp í eilífri endurtekningu leiðans. Á
heiðinni lúrir Kaninn eins og goðsagna-
ormur á gulli sínu og dregur fram með ná-
lægð sinni nýlendueðli og þrælslund þeirra
sem bíða dáðlausir eftir frelsinu en skortir
ímyndunarafl til að skapa sér sjálfstæða til-
veru.
Forlagið gefur þessa nýju Önnu út.
Jónína Benediktsdótt-
ir er þekkt baráttukona
úr íslensku þjóðlífi og
vinsæll fyrirlesari.
Hvatningarnámskeið
hennar, Konur i kjafti
karla, vöktu mikla at-
hygli og bók hennar, Dömufrí, sem Salka
hefur gefið út, er að hluta til byggð á þeim.
Jónína lýsir ólíkum viðhorfum karla og
kvenna og togstreitunni sem myndast þeg-
ar konan og móðirin reynir að uppfylla all-
ar þær kröfur sem gerðar eru til hennar í
hörðum heimi viðskiptanna þar sem lög-
mál karla eru ráðandi.
Bókin geymir fjölda heilræða fyrir kon-
ur sem vilja ná betri tökum á lífi sínu og
láta drauma sína rætast, enn fremur marg-
víslegar hugleiðingar um lifið og tilveruna.
Didda syngur
Bessie Smith
Bessie Smith er ein
þekktasta blússöngkona
Bandaríkjanna, var um
tíma einn best launaði
listamaður álfunnar, stóð
í eilífri baráttu vegna
kynþáttar síns, týndi
aldrei hjarta sínu en lífi
sínu alltof snemma.
Didda skáldkona syngur henni til dýrðar
í Þjóðleikhúskjallaranum annað kvöld
kl. 20.30.
Með Diddu leika þekktir tónlistar-
menn. Kynntur verður glænýr diskur
með prógrammi kvöldsins.
Dömufn