Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.2003, Blaðsíða 15

15
FIMMTUDAGUR 2. JANÚAR 2003
PV_________________________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir silja@dv.is
Áslaug Jónsdóttir:
Sex ævintýri (1998).
Halldór Baldursson:
Allir meö strætó (Guöbergur Bergsson, 2000).
Myndir að norðan
- myndir íslenskra listamanna á sýningu á norrænum bókaskreytingum í Bolzano á Italíu
Guðrún Hannesdóttir:
Einhyrningur (2001).
Hin sanna næring
„Bókin sem talar“ fitjar hins vegar
upp á virkum samræðum við lesandann,
hún segir frá án þess að útskýra og
boða, miðlar tilfmningum, draumum,
vonum og hugmyndum án þess að tengja
þær við eitthvað stærra og æðra og án
þess að þær verði fastmótaðar eða staðl-
aðar. Þessi bók vill láta bömin sjá heim-
inn af eigin rammleik, án útskýringa,
gefa þeim tæki til að skilja veruleikann,
bæði þann ytri og þann innri, án þess að
þýða merkingu. hluta, tákna og orða á
einhlítan hátt. Þetta eru gagnvirkar
bækur og myndirnar i þeim gegna
grundvallarhlutverki. Þær verða til í
víxlverkun við textann eða um leið og
hann, þær segja frá ekki síður en text-
inn og verða farvegur tilfinninga og
fræðslu ekki síður en hann.
Eftir því sem hlutverk myndmiðla hef-
ur vaxið í lifi barna og fullorðinna með
aukinni sjónvarps- og myndbandanotk-

G/'ri stýri og veisian (20
Þann 7. desember var opnuð
sýning á norrœnum mynd-
skreytingum í Galleria Civica
í Bolzano á Ítalíu. Sýningin
ber yfirskriftina „Myndskreyt-
ingar frá Norður-Evrópu“ og
þar eru sýndar bókaskreyt-
ingar 30 listamanna frá Dan-
mörku, Finnlandi, íslandi,
Noregi og Svíþjóð.
Fimm íslenskir myndlistarmenn
eiga verk á sýningunni í Bolzano, þau
Halldór Baldursson, Nína Björk
Bjarkadóttir, Sigrún Eldjárn, Guðrún
Hannesdóttir og Áslaug Jónsdóttir. Til
samanburðar má geta þess að sjö Dan-
ir eiga verk þar, níu Finnar, fjórir
Norðmenn og fimm Svíar. íslendingar
standa því alveg jafnfætis grannþjóð-
unum á sýningunni þó að meðal
þeirra sé mun lengri og þróaðri hefð
fyrir þessari grein myndlistar en hér.
Sýningunni fylgir stór og glæsileg lit-
prentuð skrá með myndum af verkum
á sýningunni og greinum eftir ýmsa
kunnáttumenn í þessari grein mynd-
listar. Meðal annarra skrifar Aðal-
steinn Ingólfsson listfræðingur sögu-
legt yfirlit yfir myndskreytingar í ís-
lenskum bókum, hæði bamabókum og bókum
fyrir fullorðna. Sýningin stendur út þennan
mánuð og er opin alla daga nema mánudaga kl.
10-13 og 15-19.
Ólíkar tegundir bóka handa börnum
Á eftir greinum listfræðinga frá hverju landi
í sýningarskránni skrifar ítalski listfræðingur-
inn Giovanna Pastega grein sem nefnist „Bók-
in - næring fyrir heilann".
Pastega gerir í upphafi máls síns greinar-
mun á „bókinni sem uppfræðir" og „bókinni
sem talar“ og segir að grundvallarbreytingar
hafi orðið á bamabókum við það að þróast úr
einni gerð yfir í aðra. Er sú þróun í samræmi
Sigrún Eldjárn:
Grannmeti og átvextir (Þórarinn Eldjárn, 2001).
við þróun í sálfræði og uppeldisfræði á þeim
rúmlega tveimur öldum sem liðið hafa síðan
bamabókin varð til sem sérstök bókmennta-
grein. I stuttu máli sagt setur „bókin sem upp-
fræðir" sér viss markmið; hún vill miðla
ákveðnum boðskap til lesenda og sýna þeim
ólík hegðunarmunstur og afleiðingar þeirra.
Boðskapur þessara bóka er jafnan í samræmi
við ríkjandi siðferðishugmyndir, trúarhug-
myndir og félagslegt siðgæði í þjóðfélaginu þar
sem þær verða til.
Bæði frásagnaraðferð og myndskreytingar
em sveigðar undir það hlutverk bókarinnar að
miðla þekkingu og boðskap. Myndir í bókun-
um eru þá fyrst og fremst til skrauts eða skýr-
ingar. Þær eru ekki raunverulegur hluti af frá-
sögninni heldur ævinlega stuðningur
við textann en vissulega geta þær orðið
textanum mikill styrkur þegar vel tekst
til.
un hefur hlutverk mynda í bókum líka
vaxið á kostnað textans. Kannski tök-
um við ekki mark á neinu lengur
nema við sjáum það á mynd. En í ljósi
þess hvað sjónvarpsefni tekur lítið til-
lit til einstaklingsins sem móttakanda,
fletur út merkingu og einfaldar allt
inntak, þá verður hlutverk bóka -
„bókarinnar sem talar“ - æ mikilvæg-
ara.
„Ég held að bækur séu nú meira en
nokkru sinni áður eins konar frelsun
undan menningarlegri og málfarslegri
kúgun sjónvarpsins," segir Pastega.
„Þær eru besta ráðið til að örva sam-
skipti fólks, dreifa gagnrýnum hug-
myndum, örva persónuþróun, efla
skilning á því hvað við erum ólík,
hvað tungumálin eru mörg, örva
ímyndunaraflið, hvetja okkur til að
hlusta og tala. Þær eru, í stuttu máli
sagt, hin sanna næring fyrir heilann."
Svalir vindar
í lok greinar sinnar lýsir Pastega
einkennum norrænu listamannanna á
sýningunni, bendir á að í myndum
þeirra megi sjá sígilt þjóðsagnaefni
jafnt sem yflrgripsmikla samfélags-
rýni, ást á náttúrunni, veruleikann
með sorgum sínum og gleði, fantasíu
og drauma. Óvíða í heimi sé ímyndun-
araflið eins virkt og í norrænum
barnabókum og myndunum í þeim. Um þær
leiki svalir vindar en þeir beri líka með sér
sterkan ilm menningarlegra og listrænna
hefða. Þar megi sjá áhrif hefðbundinnar evr-
ópskrar myndlistar og bandarískra teikni-
mynda, sterkt samband við þjóðsagna- og goð-
sagnaefni og þó umfram allt frelsi hugmynda-
flugsins sem veruleikinn hlýtur að lúta með
sínum smásmugulegu uppeldisfræðikenning-
um.
Sýningin hefur vakið mikla athygli, verið
vel sótt og lofuð bæði af gagnrýnendum og al-
mennum gestum. Ætlunin er að þetta verði far-
andsýning og fari bæði til fleiri borga á Ítalíu
og annarra landa.
Söngurinn
um sjálfan mig
Ljóðaáhugamenn
hafa vonandi allir
frétt að nú hefur
Bjartur endurútgefið
rómaða þýðingu Sig-
urðar A. Magnússon-
ar á Söngnum um
sjálfan mig eftir Walt
Whitman. Þýðingin
kom út árið 1994 en
hefur verið uppseld
um langt skeið. Sig-
urður hefur yfirfarið
þýðinguna í tilefhi af
þessari nýju útgáfu.
Walt Whitman er
einn af jöfrum banda-
rískra bókmennta.
Ljóðaflokkurinn
Söngurinn um sjálfan mig, sem kom
fyrst út árið 1855, er hans þekktasta
verk og geymir kjarnann úr lífsverki
þessa sérkennOega og djarfa skálds.
Salka Valka til Kína
Gengið hefur
verið frá samningi
við kínverska for-
lagið Lijiang um
útgáfu á Sölku
Völku eftir Halldór
Laxness. Síðast
kom út bók eftir
hann þar í landi
árið 1985 og var
það einmitt Saika Valka. Lijiang út-
gáfan gefur meðal annars út verk
Gúnters Grass, Thomasar Mann og
Marguerite Duras.
Um þessar mundir á sér stað mikil
vakning í útgáfu á verkum Halldórs
erlendis - í Norður- og Suður-Amer-
íku, Evrópu og nú allt tU Asíu. Lönd
sem hafa lengi verið honum lokuð
hafa opnast og hann hefur fest sig í
sessi á „gömlum" mörkuðum. Á þessu
ári hafa verið gerðir samningar um
útgáfur á bókum hans í Bretlandi,
Bandaríkjunum, Brasilíu, Noregi,
Danmörku, Þýskalandi, Hollandi,
Frakklandi, Italíu, Spáni og víðar,
auk Kína. I Þýskalandi kom út sérstök
afmælisútgáfa í 777 tölusettum eintök-
um ásamt hátíðarútgáfu af Sögunni af
brauðinu dýra með myndlýsingum
Söruh Kirsch. Fyrr á þessu ári var
Brekkukotsannáll gefinn út í ritröð er
nefnist Stefnumót meistara í Norsku
bókaklúbbunum þar sem nútímalista-
menn mála árlega myndir við eitt-
hvert sígUt bókmenntaverk.
Og ekki eru verk HaUdórs aðeins
gefin út á bók: I undirbúningi er út-
varpsleikgerð eftir Brekkukotsannál
sem flutt verður í BBC og verið er að
vinna að alþjóðlegri stórmynd sem
byggð verður á Sjálfstæðu fólki.
Flóttinn
frá Egyptalandi
Barist fyrir frels-
inu er saga Guðríð-
ar Örnu Ingólfsdótt-
ur og Hebu Shahin
af flótta þeirra frá
Egyptalandi, skráð
af Birni Inga
Hrafnssyni og gefin
út af Vöku-Helga-
feUi.
Ævintýralegur flótti mæðgnanna
Guðríðar Örnu Ingólfsdóttur og
Hebu Shahin frá egypskum fóður
Hebu, sem hafði kyrrsett hana í Eg-
yptalandi og hugðist gifta hana að ís-
lömskum sið, vakti þjóðarathygli
fyrir um það bU einu ári. Um leið og
þær segja sögu sína er komið inn á
áleitin vandamál í samtímanum,
árekstra ólíkra menningarheima og
andlegt og líkamlegt heimUisofbeldi.
Útgáfuréttur á Barist fyrir frels-
inu hefur nú verið seldur tU Dan-
merkur þar sem bókin mun koma út
i stórum bókaklúbbi Lademanns for-
lagsins, Virkelighedens verden, sem
meðal annars hefur gefið út Eyði-
merkurblómið eftir Waris Dirie.
Mjög fátitt er að viðtalsbækur og
bækur almenns efnis séu seldar tU
útgáfu erlendis og því sætir þessi
sala tíðindum. Að vísu er enginn
skortur á bókum um þetta efni á
Vesturlöndum en afar sjaldgæft er
að slíkar sögur endi vel - að mæðr-
um takist að frelsa dætur sínar frá
föður í íslömsku ríki, eins og Guð-
ríði Örnu tókst með dramatískum
hætti.