Dagblaðið Vísir - DV - 11.01.2003, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 11. JANÚAR 2003
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________DV
Blindur
húmoristi
Á góðum degi voru fáir höfundar skemmtilegri en James
Thurber. Hann skrifaöi smásögur og var góður teiknari
en blinda markaöi mjög sálarltf hans.
James Grover Thurber fæddist árið 1894 í
Columbus í Ohio. Árið 1901, þá sjö ára gamall,
var hann ásamt bræðrum sínum tveimur að
leik með boga og örvar og þeir skiptust á að
þykjast vera Vilhjálmur Tell. James sagði
bróður sínum Vilhjálmi að komið væri að sér
að vera skotmark. Hann stillti sér upp við
vegg. Vilhjálmur var lengi að stilla bogann og
þegar hann skaut örinni hreyfði James sig og
örin fór beint í vinstra auga hans. Farið var
með James til læknis en hann vildi ekki fjar-
læga blinda augað. Nokkrar vikur liðu áður en
skilnaðinn kvænt-
ist Thurber í annað
sinn Helen Wismer
sem reyndist hon-
um stoð og stytta
allt þar til hann
lést.
Barátta kynj-
anna
Harold Ross, rit-
stjóri tímaritsins
New Yorker, réð
Thurber tii starfa sem aðstoðarritstjóra en
Thurber vildi koma þangað sem rithöfundur.
Thurber lýsti vist sinni í ritstjórastarfi sem
helvíti. Með tímanum gerðist hann dálkahöf-
undur, skopteiknari og smásagnahöfundur fyr-
ir timaritið og ávann sér mikla aðdáirn og at-
hygli.
Thurber var einstaklega snjall smásagnahöf-
undur. Karlmenn í sögum hans eru hálfgerðir
flóttamenn, sífellt að reyna að losa sig undan
þvingandi aðstæðum. Hjónabönd í sögum hans
og skopmyndum byggjast upp á sífelldri tog-
streitu þar sem konan er venjulega sterkari að-
ilinn enda yfirmáta stjórnsöm og málgefin.
Thurber gerði myndir við sögur sínar og var
einnig afkastamikill skopmyndateiknari. Hann
James Thurber
Höfundur frábærra smásagna og Ijóðsins fræga, Síðasta blómið.
augað var fjarlægt
og í millitíðinni
sýktist hægra aug-
að með þeim afleið-
ingum að seint á
fimmta áratugnum
varð Thurber nær
alblindur á hægra
auga.
í barna- og gagn-
fræðaskóla varð
Thurber eftirlæti
kennara þvi hann
skrifaði afar falleg-
an texta og tók góð
próf en tvítugur
hætti hann í skóla
án þess að tilkynna
fjölskyldu sinni um
það og vann fyrir
sér sem blaðamað-
ur. Hann kvæntist
árið 1922 Altheu
Adams sem var al-
gjör andstæða
hans. Hann hafði
séð mynd af henni
og ákveðið að hún
skyldi verða eigin-
kona sín. Seinna,
eftir að þau voru
skilin, sagði hann
að hann hefði alltaf
verið hræddur við
hana. Allt frá byrj-
un ríkti togstreita í
sambandi þeirra og
þeir sem þekktu
hjónin sáu engin
raunveruleg merki
um væntumþykju
milli þeirra. Þau
bjuggu löngum að-
skilin og skildu
þegar einkadóttir
þeirra var þriggja
ára. Mánuði eftir
lét aldrei eins og hann væri þungavigtarmaður
í myndlist en komst að því að fólk hafi gaman
af teikningum hans. Matisse hafði til dæmis
mikið álit á honum. Hundamyndir Thurbers
eru eftirlæti margra. Dýrin í myndum hans
sýnast yfirleitt vitrari en mannfólkið.
Ein frægasta smásaga Thurbers er The
Secret Life of Walter Mitty. Hún birtist í New
Yorker árið 1939. Þar segir frá karlmanni sem
bíður eftir að kona hans sé búin í hárgreiðslu
og á meöan fljúga í gegnum huga hans alls
kyns dagdraumar um hetjudáðir. Sagan naut
gífurlegra vinsælda og sagt hefur verið að eng-
inn rithöfundur hafi grætt jafnmikla peninga á
einni smásögu og Thurber á þessari. Sprengjur
voru kallaðar eftir aðalpersónunni og nætur-
klúbbar voru reknir undir nafni hennar. Sál-
fræðingar létu hafa eftir sér í viðtölum að
dagdraumamenn gengju með Walter Mitty-
veikina. Walter Mitty er vinsælasta verk Thur-
bers en það verk sitt sem Thurber mat mest
var ljóðið Síðasta blómið sem Magnús Ásgeirs-
son þýddi snilldarlega á íslensku.
Kímni sem vopn
Árið 1941 var Thurber orðinn nær alblindur.
Hann hafði farið í fimm aðgerðir á einu ári,
hafði liðið líkamlegar kvalir og þjáðist af þung-
lyndi. Hann var mjög háður eiginkonu sinni en
var henni ekki trúr. Fegurðardís, sem var ást-
kona hans, sagði við eiginkonu hans. „Ég get
verið með manninum þínum hvenær sem mér
sýnist“. Eiginkona Thurbers svaraði: „Hvað
ætlarðu að gera við hann? Hann er blindur,
klaufalegur og þarfnast stöðugrar hjálpar."
Þetta ástarævintýri var skammvinnt eins og
önnur framhjáhöld Thurbers.
Thurber trúði því að kímni væri vopn í bar-
áttu gegn harðstjórn og kúgun. Það var
húmorsleysi marxista sem gerði það að verk-
um að hann varð aldrei einn af þeim en hann
hafði líka andstyggð á kommúnistaveiðum
McCarthy-tímans. Á McCarthy-tímanum var
hann ekki kallaður til yfirheyslu eins og svo
margir listamenn. Nafn hans bar stundum á
góma hjá óamerísku nefndinni en þingmaður
sagði eiginkonu Thurbers að hann hefði aldrei
verið kallaður til yfirheyrslu „vegna þess að
eiginkonur okkar og börn hefðu aldrei liðið
það“.
Nöturlegt ævikvöld
Á sjötta áratugnum var andleg heilsa Thur-
bers bágborin. Hann gat engan veginn sætt sig
við blindu sína en hélt áfram að skrifa og naut
aðstoðar ritara. Skrif hans voru nú aðeins
dauft endurvarp af því sem áður hafði verið og
margir urðu til að gagnrýna hann og segja
hann vera gamlan nöldrara sem stundaði óþol-
andi siðapredikanir. Síðustu ár hans voru öm-
urleg. Hann var að sögn einnar vinkonu hans
húmoristi sem missti húmorinn. Hann varð
bitur og rætinn í ummælum um aðra og drakk
mjög illa. Ættingjar hans og vinir vissu aldrei
hverju þeir áttu von á og tóku að forðast hann.
Hann reyndist konu sinni verstur og hún sagði
seinna að síðasta árið sem hann lifði hefði ver-
ið sér löng martröð. Hún vildi koma honum til
sálfræðings en hann sagðist ekki hafa þörf fyr-
ir aðstoð og sagði henni að hún væri geðveik.
Hann fékk nokkur væg hjartaáföll en neitaði
að leita til sérfræðings. Kvöld eitt árið 1961
hneig Thurber niður. Hann var fluttur á
sjúkrahús þar sem hann lést eftir mánaðar-
legu.
Hrífandi smásaga
The Millstone eftir Margaret
Drabble
Hin breska Margaret Drabble er
afkastamikill rithöfundur og hefur
sankað að sér viðurkenningum.
Skáldsaga henn-
ar, The MiIIstone,
kom út árið 1965
og hefur verið
endurprentuð
margsinnis. Rosa-
mund verður
barnshafandi eftir
fyrstu kynlífs-
reynslu sína og er í nýju hlutverki
sem einstæð móðir. Faileg, fyndin
og umfram allt hrífandi skáldsaga í
hæsta gæðaflokki. Skilur lesandann
eftir með góða tilfmningu.
Nú hefur tíminn numið
staðar, sagði klukkan
þegar hún var hcett að
tifa.
Jóhann Sigurjónsson
Bókalisti Eymund

Allar bækur
1. Dauðarósir.
Arnaldur Indriðason
2. Hringadróttinssaga 1-3.
J.R.R. Tolkien
3. Leggðu raekt við ástina.
Anna Valdimarsdóttir
4. Grafarþögn. Arnaldur Indriðason
5. Egils saga m/skýringum.
Mál oq menninq
6. ísland í hers höndum.
Þór Whitehead
7. Napóleonsskjölin.
Arnaldur Indriðason
8. ísland á 20. öld.
Helqi Skúli Kjartansson
9. Að alast upp aftur.
Jean lllsley Clarke, Connie Dawson
10. Leggðu raekt við sjálfan þig.
Anna Valdimarsdóttir
Skáldverk
1. Dauðarósir. Arnaldur Indriðason
2. Hringadróttinssaga 1-3.
J.R.R. Tolkien
Ljóð vikunnar____________
Við leiði (brot)
- eftir Steingrím Thorsteinsson
Ég hati þlg?
Fyrr hata ég blóð, sem rennur mér í œðum,
fyrr hata ég sól í hœðum, -
þó sórt þú sœrðlr mig.
Hvort munum sjóst
þar misskilningar lokslns hljóta að enda,
þar ekkert illt mó henda
og ríkir ellíf dst?
Ég misstl þig
og móttl ei framar öðlast þína hylli,
er rógur elnn hlnn llll
ón saka svlþti mig.
Ég missti þig
og mátti ei við þig fyrlr dauðann tala,
að blíðka hinn belska kala,
svo hvarfstu hels á stig.
En oft er mér
sem yfir djúpið hönd þér vildi ég rétta
og mœla af munni þetta: þinn vlnur enn ég er.
í fylgd með Arnaldi
Guðrún Ögmundsdóttir segir frá bókinni sem hún er nýbúin að lesa. Það
er Röddin eftirArnald Indriðason og vitaskuld svínvirkaði hún.
Ég hef reynt að temja mér það á
undanfómum árum að vera alltaf
með einhverjar bækur i takinu, og þá
á náttborðinu. Auðvitað eru þetta allt
„góðar“ bækur, en ég verð að játa á
mig þá sök að þykja góðir krimmar
einhver mesta og besta hvíldarlesn-
ing sem ég næ í.
Þá er nú ekki leiðinlegt að eiga
mann eins og Amald Indriðason. Ég
hef gleypt allar hans bækur í mig á
skemmri tíma en gengur og gerist
með aörar bækur. Sú síðasta var auð-
vitað Röddin og verð ég að segja að
ekki leiddist mér eitt augnablik. Hins
vegar átti ég erfitt með að staðsetja
hótelið sem talað er um í sögunni því mér fannst
það vera blanda af Hótel Borg (sem hýsti alltaf
einhverja kostgangara) og Hótel Loftleiðum (um-
hverflð á sjálfu hótelinu). Stundum fannst mér ég
hreinlega vera stödd í Stokkhólmi. En þetta kom
auðvitað ekki að sök og það er sjaldgæft að fjall-
að sé um marga minnihlutahópa í einu og allt
verður Ijóslifandi. Vandamálin sýnileg og nær-
tæk. Tekið á einelti, stöðu homma,
brostnum draumum, tengslaleysi,
dópinu og svo framvegis. Ég hvet alla
sem eiga eftir að lesa Röddina að
drífa í því.
Ég játa hins vegar að ég held mest
upp á Grafarþögn. Þar finnst mér
Amaldi takast einstaklega vel upp að
lýsa umhverfi Reykjavíkur stríðsár-
anna, anda samfélagsins og viðhorf-
um og sjaldan eða aldrei hef ég lesið
jafn næma lýsingu á stöðu konu og
barna hennar þar sem ofbeldi ræður
flestu ef ekki öllu. Hér að baki liggur
greinilega mikil heimildavinna. Ég
vil meina að svona bók væri tilvalin
skyldulesning í skólum, gríðarlega spennandi og
með magnaða samfélagslega skírskotun.
Ég vildi að ég ætti eftir að lesa þessar báðar, þá
færi ég glöð í rúmið á kvöldin.
En nú ætla er ég að fara að lesa Stephan G. -
sem er annað skáld frá öðrum tima og verður það
líka fróðlegt að sjá á hvaöa slóðir hann leiðir
mig.“
3. Grafarþögn.
Arnaldur Indriðason
4. Egils saga m/skýringum.
Mál oq menninq
5. Napóleonsskjölin.
Arnaldur Indriðason
6. Sjálfstaett fólk. Halldór Laxness
7. Föruneyti hringsins.
J.R.R. Tolkien
8. Hilmir snýr heim. J.R.R, Tolkien
9. Eddukvæði. Mál oq menninq
10. Tveggja turna tal.
J.R.R. Tolkien
Barnabækur
1. Gyllti áttavitinn.
Philip Pullmann
2. Þrautabók Gralla gorms.
Berqljót Arnalds
3. Geitungurinn 1. Árni Árnason
oq Halldór Baldursson
4. Depill i' fjársjóðsleit. Eric Hill
5. Kafteinn Ofurbrók og innrás...
Dav Pilkley
Metsölulisti Eymundssonar 1. janúar-7. janúar