Dagblaðið Vísir - DV - 11.01.2003, Blaðsíða 31

LAUGARDAGUR II. JANÚAR 2003
Helgorbloö 33 V
3
Herðubreið er
stundum kölluð
drottning örœf-
anna og það var
staðfest í kosn-
ingu uin fjall þjóð
arinnar í sumar
þegar hún fékk
48% greiddra at-
kvæða. Það var
fyrst gengið á
fjallið 13. ágúst
1908.
í fótspor Recks og Sigurðar
Enn í dag feta fjölmargir ferðalangar í fótspor
þeirra Recks og Sigurðar því algengast er að
göngugarpar hefji för sína á tind fjallsins af tjaldstæði
í Herðubreiðarlindum. Þaðan liggur skýr stikuð leið
að fjallinu og síðan norður fyrir það og rakleitt að
þeim eina stað á vesturhlið fjallsins sem fær er venju-
legum göngumönnum. Þar liggur stígur upp bratta
skriðu en eftir að komið er í miðja hlíð verður venju-
lega fönn fyrir fótum, misjafnlega víðáttumikil eftir
árum. Helmingur brattans er oft farinn á þessari fónn
og er það ágætt færi ef ekki er mjög kalt en þá verð-
ur fönnin hörð og hún er nógu brött til þess að ef ekki
markar spor í hana verður hún ófær. Hér verður
ferðalangur að hafa varann á því stöðugt hrynja stein-
ar úr klettum fyrir ofan fönnina og skoppa sumir nið-
ur á talsverðri ferð en oftast er auðvelt að forðast þá.
Fyrir ofan fönnina er síðan stutt pril gegnum skörð-
ótt klettabelti efst í fjaliinu. Þaðan er síðan um hálf-
tíma gangur eftir flatlendi sem þekur mestallt fjallið
að ofan uns komið er að gíg einum en þar rís fjallið
hæst, nánar tiltekið á tind sem er á norðurbarmi gígs-
ins. Sú varða sem þar stendur nú er væntanleg reist
á grunni þeirrrar sem Reck og Sigurður reistu 13.
ágúst 1908, roggnir í sólskini. Þá eins og nú hefur
blasað við þeim útsýni yfir stórbrotið landslag öræfa
Austurlands og Vatnajökuls í suðri meðan fjallgarðar
teygja sig i norður frá Herðubreið allt til Mývatns-
sveitar. Líkt og forðum ætti þetta að vera um 12
stunda gangur fram og til baka frá tjaldstæðinu og
fært flestum sem eru sæmilega brattgengir og ekki
lofthræddir.
Af leiðangri Recks og Inu mætti rekja hér lengri
sögu þótt það verði ekki gert að sinni. Þessi sorgar-
leiðangur virðist hafa fært þau nær hvort öðru því
þau urðu hjón eftir þennan leiðangur en ekki er vit-
að til þess að þau hafi komið til íslands síðar.
-PÁÁ
í grafarþögn Öskju
Ódáðahraun, Askja og öræfin norðan Vatnajökuls eru eitt eyðilegasta svæði á
íslandi. Þessi harðneskjulegu öræfi voru sögusvið dularfulls harmleiks á fyrsta
áratug aldarinnar.
Eins og kemur fram hér að framan var höfuðverk-
efni Inu von Grumbkov og Hans Reck á íslandi að
reyna aö grafast fyrir um orsakir slyssins í Öskju
þegar Walther von Knebel og Max Rudloff drukkn-
uðu.
Eftir að hafa sigrað Herðubreið komust þau loksins
í Öskju og þar dvaldi leiðangur þeirra í ellefu daga.
Hans Reck stundaði einkum mælingar og rannsóknir
í nágrenni Öskju og einnig með bátsferðum út á vatn-
ið. Leiðangurinn reisti vörðu á bakka Öskjuvatns til
minningar um mennina tvo og stendur hún enn, rétt
innan við Víti og í fótstalli hennar má enn sjá stein
sem er nokkurs konar grafsteinn yfir þeim en í hann
hjó Hans Reck nöfn þeirra beggja þótt eitt homiö sé
reyndar sprungið frá.
Það er ljóst af frásögn Inu i bókinni sem hér er
vitnað til að fljótlega eftir komuna verður þeim ljóst
að engar líkur eru á að þau verði neins vísari um af-
drif ungu mannanna tveggja. Harðneskjuleg náttúran
sýnir sitt rétta andlit með þvi að það snjóar þótt há-
sumar sé og stöðugt hrynur úr bröttum hlíðum vatns-
ins með miklum undirgangi. Það falla einnig smá-
skriður úr bröttum vatnsbökkunum rétt við tjaldstað
þeirra þegar snjór sem grófst niður í gosinu 1875 læt-
ur undan þunga jarðlaganna. Enn í dag má viða sjá í
Öskju þetta undarlega fyrirbæri þar sem þykkir snjó-
skaílar liggja grafnir undir enn þykkari vikurlögum.
Þarna hefur snjórinn varðveist síðan 1875 þegar
Öskjuvatn myndaðist í miklu gosi og það umhverfi
sem blasir við nútímamanni i heimsókn í Öskju varð
í meginatriðum til.
Það var ekki fyrr en skömmu fyrir brottfor þeirra
úr Öskju sem veður varð nógu stillt tO þess að óhætt
þætti að fara með bát út á vatnið. Það voru þeir Reck
og Sigurður sem fóru i mælingaleiðangur út á vatnið.
Farkostur þeirra var bátur sem fluttur hafði verið inn
eftir árið áður tO að leita að mönnunum týndu. Bát-
urinn var í Öskju árum saman en hvarf loks undir
hraun í litlu gosi. Hraunið rann út í Öskjuvatn rétt
vestan Vítis og er kallað Bátshraun.
Á meðan sýslaði Ina við myndgerð í landi. Við skul-
um grípa niður í lýsingu hennar á þessum degi.
„Reck og Sigurður voru i fimm stundir úti á vatn-
inu og mældu það vitt og breitt. Ég lauk við nokkrar
myndir. Um kvöldið þegar við sátum að máltíð í stóra
tjaldinu hrukkum við upp við dunandi gný. Við þut-
um út og í hálfrökkrinu sáum við hvítan rykmökk
stíga yfir vatnsbakkann skammt frá tjaldinu. Stórefl-
is fylla hafði faUið í vatnið.
Nóttin sem fylgdi þessum sólskinsdegi var ógleym-
anlega fögur. Við unnum tO klukkan eUefu um kvöld-
ið og tunglið var komið upp þegar ég fór inn í tjaldið.
í mOdri birtu þess skein á þétta reykjarstrókana upp
af brennisteinshverunum við suðurbakkann. Héðan
og þaðan bárust framandleg hljóö. Mikið af leysinga-
vatni nagaði sér hægt og hægt
farveg undir yflrborðinu. Kyn-
legt hljóð barst mér að eyrum
- eins og regluleg áratog frá
austanverðu vatninu. Það var
svo glöggt að á næsta andar-
taki bjóst ég við að heyra kall-
að og sjá bátinn. Hvað eftir
annað alla nóttina heyrði ég
þetta sama hljóð eins og jöfn
og sterkleg áratog, stundum
nálæg, stundum í meiri fjarska
- kveðja frá fortíðinni.“
Daginn eftir fór Ina með
þeim félögum út á vatnið og
þar sannfærðist hún endanlega
um að skriður úr hlíðum hefðu
grandað báti félaganna. Hún grét hljóðlega og úr fór-
um sínum dró hún nokkra muni sem hún sökkti í
vatnið á þeim slóðum sem líklegt var að unnusti
hennar hefði seinast lifað. Enginn veit hvað það var
sem hún sökkti í vatnið en útsaumaöur dúkur með
skjaldarmerki Knebel-fjölskyldunnar, sem var skilinn
eftir í vörðunni, er ekki glataður þótt hann sé horfinn
þaðan. Hann mun vera í öruggri vörslu.
Síðustu orð Inu von Grumbkov sem hér verður
vitnað til skrifar hún í bókina eftir að hafa kvatt leg-
stað unnusta síns.
„Fáum dauðlegum mönnum er búin jafn konungleg
gröf og þeim báðum sem hér hvOa í þessu tígulega,
bjarta fjallavatni. Konungar einir þarfnast eOífðar að-
seturs í gröf sinni þar sem þeir eru bornir til jarð-
neskrar hvOdar. Skyldu þeir eftir mannlegum skOn-
ingi njóta meira næðis sem hvOa í gullnum steinþróm
Escorial hallarinnar eða grafhýsum egypskra faraóa."
-PÁÁ