Dagblaðið Vísir - DV - 20.09.2003, Blaðsíða 11

b
LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 2003 SKO0M 7 7
1
Vilji, plástur og tyggjó er allt sem þarf
IWÍMIMIWim
Kjartan Gunnar Kjartansson
blaðamaður - kgk@dv.is
Ég hef aldrei litið á mig sem reyk-
ingamann enda alinn upp á
reyklausu heimili. Á tímabili átti
pabbi það til að púa hálfan vindil
um helgar en að öðru leyti var
heimilið svo reyklaust að maður
fann það á lyktinni í eldhúsinu í
viku ef nágrannakona hafði komið
við á heimleiðinni úr fiskbúðinni,
þegið kaffibolla hjá mömmu og
reykt eina sígarettu. Svona vorum
við heilbrigð fjölskylda.
Heilbrigður unglingur
Á unglingsárunum var ég svo
mótfallinn reykingum að ég um-
turnaðist ef einhver vina minna fór
að fikta og hellti yfir hann öllum
forvarnarpakkanum, löngu áður en
forvarnarfulltrúar höfðu samið öll
þessi hrollvekjandi slagorð sín, og
reyndar áður en forvarnarfulltrúar
urðu til. Slíkur fyrirmyndar ung-
lingar byrjar ekki að reykja. Enda
reykti ég aldrei á unglingsárunum.
Heimdallarvindlar
En þegar ég var um tvítugt settist
ég í stjórn Heimdallar, félags ungra
sjálfstæðismanna í Reykjavík. Þar
voru þá - eins og fyrr og síðar -
efnilegir, ungir lögfræðinemar, vel
til hafðir -og ábyrgir og iðuðu í
skinninu að geta sem fyrst orðið
máttarstólpar samfélagsins.
Ég var hins vegar svolftið sér á
parti í þessum einsleita hópi, í mol-
skinnsbuxum frá Vinnufatagerð-
inni, með sítt hár og kringlótt John
Lennon gleraugu, að læra heim-
speki í Háskólanum.
Við þessar afslöppuðu aðstæður,
innan um þessa verðandi máttar-
stólpa, varð ég fyrst tóbaksfreist-
ingunni að bráð. Ég var þá svolítið
veikur fyrir allri sundurgerð og
hugsaði sem svo: ,,Það er best að fá
sér stærri vindil en lögfræðistrák-
arnir reykja. Kannski minni ég þá
óþyrmilega á Fidel Castro."
Sannleiksleit í reykjarkófi
Tóbakspúkinn lifði einnig góðu
lífi í heimspekideild Háskóla ís-
lands á þessum árum. Tveir helstu
kennarar deildarinnar voru mildir
tóbaksreykingamenn. Ónefndur,
núverandi rektor skólans hafði
stundum meðferðis í fyrirlestrana
heilt pípusett með tilheyrandi
hirslum og hreinsunarverkfærum
sem minntu helst á topplyklasett
hjá bifvélavirkja.
Þorsteinn Gylfason dró hins veg-
ar upp Dunhill-sígarettur með
mildum stæl úr gullslegnu sígar-
ettuveski, bankaði nett með enda
vindlingsins á lok veskisins og
lcveikti í með kveikjara sem var í stíl
við hulstrið og vasaúrið.
Þessum andans mönnum þótti
ekkert sjálfsagðara en að nemend-
ur reyktu í tímum og einhver þeirra
hélt því fram að reykingar ykju á
spunann við heimspelcilegar
vangaveltur. Fyrirlestrarnir urðu
því að miklum reykingasamkom-
um.
í Aristótelískri siðfræði sat ég á
fremsta bekk og reykti vindla en á
aftasta bekk glotti Eiríkur Jónsson,
síðar þekktur, ef ekki alræmdur
blaðamaður og dagskrárgerðar-
maður. Hann var sleipur í
siðfræðinni og reykti pípu sem gaf
heimspekitímunum • framandi blæ.
Ekkert var smásálarlegra né
óheimspekilegra en að hugsa um
heilsuna þegar menn voru að glíma
við hinstu rök tilverunnar. Hjá al-
vöru heimspekingi var leitin að
sannleikanum forgangsverkefni.
Og árin líða
Síðan gerðist í rauninni ekkert
markvert í þessu samhengi annað
en það að árin liðu mun hraðar en
ég átti von á. Fyrr en varði uppgötv-
aði ég mér til skelfingar að ég hafði
reykt í tuttugu ár án þess að hafa
fært mannkynið nær sannleikan-
um svo orð væri á gerandi.
Þá fór ég að velta því fyrir mér
sem ég gat um hér í upphafi að í
rauninni væri ég ekki reykinga-
maður og ætti þess vegna ekki að
vera að þessum skolla. En það er
hægara sagt en gert að hætta.
Ég hætti fyrst fyrir nokkrum ár-
um, og stóð mig bara býsna vel (
. nokkur ár - þangað til ég féll. Svo
hætti ég aftur f desember 2001 og
hélt bindindið þar til sl. vor.
Og nú er ég enn að hætta og hef
aldrei verið brattari í bindindis-
áformunum, enda er allt þegar
þrennt er.
Ekkert var smásálar-
legra né óheimspeki-
legra en að hugsa um
heilsuna þegar menn
voru að glíma við
hinstu rök tilverunnar.
Hjá alvöru heimspek-
ingi var leitin að sann-
leikanum forgangs-
verkefni.
Að vera með
Ég var að því kominn nú um dag-
inn að hella mér út í þriðja reyk-
ingabindindið þegar stúlka úr skrif-
stofugenginu á neðri hæðinni kom
upp á ritstjórnina, nálgaðist mig
varfærnislega og spurði afsakandi
hvort ég reykti ekki. Mér varð orð-
fall eitt augnablik, enda hef ég alltaf
átt erfitt með að játa þessari spurn-
ingu. Sú hafði heldur betur laumast
aftan að mér. Mér leið eins og
áfengissjúklingi í pontu á sfnum
fyrsta meðferðarfundi: „Ég heiti
Kjartan Gunnar Kjartansson og ég
er reykingamaður." Hins vegar gat
ég ekki svarað neitandi nema fara
með ósannindi. Ég svaraði því með
þjósti: „Jú og hvað með það?“
Stúlkan varð ennþá meira afsak-
andi en náði samt að greina mér frá
því að nú stæði til að halda reyk-
inganámskeið hér í fyrirtækinu.
Hvort ég vildi ekki vera með.
Ég varð aftur hvumsa því ég er
einfari að eðlisfari og feiminn við
allt meðvitað hópefli allsgáðra ein-
staklinga. En þegar ég hafði full-
vissað mig um að námskeiðið væri
mér að kostnaðarlausu og ég hefði
kannski upp úr krafsinu afslátt á
nikótíntyggjói lét ég tilleiðast.
Reykinganámskeiðið
Á námskeiðið voru aðeins mætt-
ir tveir aðrir karlmenn, Kristján í
auglýsingunum sem hefur tottað
pípu frá því hann man eftir sér og
Gylfi auglýsingastjóri, manískur,
harður nagli sem ég hélt að myndi
reykja fram í rauðan dauðann.
Að öðru leyti voru þarna þrifaleg-
ar skrifstofukonur af neðri hæðinni
á óræðum aldri, skömmustulegar
og með voðalegt samviskubit yfir
því hvað þær hefðu reykt mikið og
lengi, hvað þær hefðu gert börnun-
um sínum og valdið foreldrum sín-
um miklum vonbrigðum. Þær voru
alveg að fara af hjörunum við að
kinka sífellt kolli, samþykkjandi allt
það sem stjórnandinn sagði.
Stjórnandi námskeiðsins var
kona úr heilbrigðisstétt, geislandi
af heilbrigði og leit út fýrir að vera
mun yngri en hún var. Hún hafði
sjálf einhvern tfmann reykt og
reykti síðan í laumi hjá aldraðri
frænku sinni í Mosfellsbænum áð-
ur en hún hætti alveg.
„Heimsótti þá nokkur aumingja
frænkuna eftir að þú hættir?"
spurði púkinn f mér, en stjórnand-
inn sneri sér liðlega út úr því.
Hún sagði okkur síðan nokkrar
hryllingssjúkrasögur af reykinga-
fólki og lét okkur því næst blása í
rör, áfast tæki sem birti tölustafi á
skjá. En í stað þess að svipta okkur
ökuleyfi lýsti hún því yfir að við
Gylfi værum klárlega í hámengun-
arflokki stórreykingamanna.
Að hætta fyrir sjálfan sig
Síðan hófust almennar umræður
þar sem ég stóð mig augljóslega
best. Félagsleg samheldnisþrá-
hyggja skrifstofukvennanna fór
svolítið í taugarnar á mér. Þegar
þær kvörtuðu undan því að verst
yrði að þurfa að horfa á eftir vin-
konum sínum fara út í smók, en
vera sjálfar hættar, var mér nóg
boðið.
Þá sagði ég sem satt var að mér
stæði nákvæmlega á sama um það
hvort aðrir reyktu í kringum mig.
Ég hefði alltaf reykt fýrir sjálfan mig
og ætlaði að hætta fyrir sjálfan mig,
hefði helst alltaf viljað reykja í ein-
rúmi og hefði hætt að reykja um ár-
ið vegna þess að ekki var friður f
reykherberginu fyrir innantómu
þvaðri misviturra vinnufélaga.
Þegar hér var komið sögu glottu
Gylfi og Kristján en konurnar urðu
hálfforviða - ef ekki smeykar. Þær
litu hver á aðra, litu mig hornauga
og ein þeirra áræddi að spyrja hvort
ég væri kvæntur. Það var ekki vegna
þess að henni litist vel á mig, held-
ur langaði hana að vorkenna kon-
unni minni. Ég játaði því og spyrj-
andinn gat farið að vorkenna eigin-
konu þessa andfélagslega fýlupoka.
Eftir á að hyggja held ég samt að
þetta hafi verið ágætistinnlegg hjá
mér og hafi hreint ekki eyðilagt
fundinn þó það hafi ekki alveg ver-
ið samkvæmt félagslegri hrynjandi
þessara ágætu kvenna.
Mestu máli skipti þó að við hætt-
um öll að reykja fyrir hálfum mán-
uði - og ekkert okkar hefur byrjað
aftur. Ekki ennþá að minnsta kosti,
- sjö, níu, þrettán.