Dagblaðið Vísir - DV - 02.10.2003, Qupperneq 14

14 SKOÐUN
—------|— .i I—
FIMMTUDAGUR 2. OKTÚBER 2003
Lækkun virðisaukaskatts á matvöru
Verð á matvöru er hátt hér á landi í samanburði
við önnur lönd. Fólk sem dvelur einhvern tíma
í útlöndum finnur það fljótt á pyngju sinni hve
miklu munar í matarinnkaupunum miðað við
það sem hér þekkist. Ýmslegt kann að ráða
þessu - smæð hins íslenska markaðar, flutn-
ingskostnaður innfluttrar vöru og dýrar inn-
lendar landbúnaðarafurðir, auk álagningar
verslana. Þótt virðisaukaskattur á matvæli sé í
lægra skattþrepinu er hann engu að síður 14%
og munar um minna.
í könnun á verði mjólkurvara í fjórum höfuð-
borgum Evrópu, sem Neytendasamtökin og
Samiðn stóðu að í febrúar sl. og birt var í mars-
lok, kom fram að mjólkurvörur voru dýrastar í
Reykjavík miðað við vöruverð í Kaupmanna-
höfn, Stokkhólmi og Brussel. Könnunin var
gerð í kjölfar háværrar umræðu um hátt verð á
matvælum hérlendis. Sérstaklega var litið til
mjólkurvöru, enda er hún stór hluti matvæla-
kaupa hvers heimilis.
Verðkönnunin náði til 20 mjólkurvara. Verðið
í Reykjavík var hæst í 13 tilfellum. Mesti verð-
munurinn var á tiltekinni osttegund. Osturinn
var rúmlega 295% dýrari í Reykjavík en Brussel.
Nýmjólkurvörur reyndust um og yfír 60% dýrari
hér en í nágrannalöndum okkar. Svipað var
uppi á teningnum í stærri matvörukönnunum
Neytendasamtakanna í sömu borgum og
London að auki. Borið var saman verð á 63 teg-
undum af algengum matvörum. Matvöruverðið
var hæst í Reykjavík. Verðmunur einstakra
vörutegunda var feiknalega mikill, jafnvel yfir
1000% á verði tiltekins brauðs. í könnununum
Þótt eflaust finnist einhverjir hælbít-
ar sem leggjast gegn því að fólk fái
að halda stærri hluta sjálfsaflafjár
má minna á að skattalækkanir voru
meginbaráttumál flestra stjórn-
málaflokka í þingkosningunum síð-
astliðið vor.
var litið til þess að virðisaukaskattur á matvæli
er mismunandi í þessum löndum. Hann er 6% í
Belgíu, 12% í Svíþjóð, 14% hér á landi, 17,5% í
Bretlandi en langhæstur í Danmörku, 25%.
Mikilvægt er að reyna að lækka matvælaverð
hérlendis með öllum tiltækum ráðum. Sam-
keppni á markaði er besta leiðin til þess en hin
mikla samþjöppun á markaðnum vekur vissu-
lega spurningar um það hvernig þeirri sam-
keppni sé háttað. Stjórnvöld ráða talsverðu um
matvöruverð með ákvörðun um hlutfall virðis-
aukaskatts. Hér á Iandi eru tvö þrep þess skatts,
24,5 og 14%. Matvæli eru í lægra þrepinu. Sam-
fylkingin hefur boðað tillögu á nýsettu Alþingi
um lækkun virðisaukaskatts í 7%. Sú tillaga er í
samræmi við hugmyndir sem flokkurinn kynnti
í kosningabaráttunni.
Þegar flokkurinn kynnti þessa tillögu sína fyrr
í vikunni var bent á að með helmingslækkun
virðisaukaskatts á matvælum mætti lækka mat-
arreikninga Islendinga um fast að fimm millj-
arða króna. DV hvetur aðra stjórnmálaflokka til
að tryggja framgang þessa þjóðþrifamáls með
Samfylkingunni. Þótt eflaust finnist einhverjir
hælbítar sem leggjast gegn því að fólk fái að
halda stærri hluta sjálfsaflafjár má minna á að |
skattalækkanir voru meginbaráttumál flestra :
stjórnmálaflokka í þingkosningunum síðastlið-
ið vor. Geir H. Haarde fjármálaráðherra greindi :
frá því í gær að 20 milljörðum yrði varið til
skattalækkana á síðari hluta kjörtímabilsins, á
árunum 2005 til 2007. Samið verður um skatta- :
lækkanir í tengslum við kjarasamninga. Lækk-
un virðisaukaskatts á matvæli væri meðal :
þeirra skattalækkana sem kæmi flestum til :
góða, ekki síst þeim sem hafa úr litlu að spila,
eins og Samfylkingarmenn bentu réttilega á
þegar þeir kynntu fyrirætlan sína.
KJALLARI
Fangi númer114
vistmaður á Litla-Hrauni
Sunnudagskvöld: Axel er að
losna úr þunglyndinu. Hann
spilaði bridds í dag og hafði
opið inn í klefann sinn.
Annars er með ólfldndum hvað
andrúmsloftið er vinsamlegt á
ganginum. Menn hreinlega kepp-
ast við að gera hver öðrum til geðs
og hlýlegheitin nálgast hitasótt.
Menn eru samt viðkvæmir og geta
sprungið við ólfldegustu tækifæri.
En þótt fyrsti þáttur hvers upp-
hlaups sé æði fjölbreytilegur þá er
annar og síðri þáttur alltaf sá sami.
Sá taumlausi rýkur inn í sinn klefa
og skellir á eftir sér með tilþrifum.
Skömmu síðar er allt fallið í ljúfa
löð aftur. Við þörfnumst hver ann-
ars stuðnings til að komast í gegn-
um þetta.
Skár settur en flestir
Ég er að sumu leyti í betri stöðu
en flestir. Minn dómur er stuttur
og ég horfi fram á að koma úr
fangelsinu inn í samfélag sem
mun fagna mér. Ég á ekki heldur
lítil börn fyrir utan sem lifa við
þann ótta að pabbi sé glæpon í
fangelsi né eiginkonu sem ég frétti
af á skemmtistöðum borgarinnar.
Ég þarf ekki heldur að takast á við
hatur og höfnun vegna þeirra mis-
gjörða sem leiddu mig hingað,
óleysanlega skuldasúpu gagnvart
mínum nánustu eða fíkn sem
væntanlega myndi ræna mig getu
til að takast á við það sem bíður
mín. Flestir lifa hér í mikilli ein-
semd og horfa fram á einangrun
eða miskunnarlausan og vina-
snauðan félagsskap undir-
heimanna - ávísun á næsta dóm.
Það er því ekki að furða þótt svart-
nættið leiti á menn.
Ég fann í fyrsta sinn í gærkvöld
fyrir angistinni að vera læstur inni,
þegar fangaverðirnir skella hurð-
inni aftur og slagbrandinum er
rennt fyrir. Það tók fljótt af hjá mér
en þetta er það sem sumir upplifa
hvert einasta kvöld og sjá ekki fyr-
ir endann á. Þá hvolfast minning-
arnar yfir, misgjörðirnar og ein-
semdin. Það er að engu að stefna,
engin dagskrá fram undan, ekkert
að hlakka til og jafnvel enginn sem
saknar manns. Líkaminn er
óþreyttur, sálin úrvinda og hugur-
inn vill ekki sofna. Aleinn, innilok-
aður næstu tíu klukkustundirnar,
vitandi af félögunum í sömu ang-
ist, aleinum allt í kring. Það er því
engin furða að menn skuli flýja á
náðir róandi, slævandi og svæf-
andi lyfja þó svo að fráhvörfin
bætist þá ofan á allt þegar þeir
koma aftur út í samfélagið.
Skuggar langir leika tál
erlítt vill enda taka.
Þegar myrkrið markar sál
og margir draugar vaka. *
Bjargarleysi
Fangelsið gefur sig út fyrir að
vera betrunarhús. Vissulega eru
tilburðir í þá átt en mér sýnast þeir
vera pólitísks eðlis. Þeim er ætlað
að friða kjósendur og samvisku
þjóðarinnar en ekki hjálpa föng-
unum. Skólinn er nánast stefnu-
laus dægrastytting. Vinnan sem er
í boði er f öllum tilvikum óskap-
lega einhæf og í mörgum tilvikum
algerlega tilgangslaus. Vinnudag-
urinn er ekki nema fimm tímar,
hafi menn á annað borð vinnu, og
launin svo lág að ekkert getur
safnast fyrir. Vinnan er því niður-
læging og í ráun staðfesting á
bjargarleysinu. Héðan getur eng-
inn með dugnaði og elju hjálpað
til við framfærslu fjölskyldunnar,
greitt niður skuldir eða safnað fé
til að takast á við það sem bíður
fyrir utan.
Ég er ekki þeirrar skoðunar að
þetta ástand sé af illum hug held-
ur fyrst og fremst af hugleysi og
dugleysi. Ég býst við að þar spili
samkeppnislögin inn í og and-
staða í samfélaginu við opinberan
rekstur. Ef hér væri atvinnustarf-
semi sem efldi sjálfsvirðingu og
tiltrú fanganna þá væri það fram-
leiðsla á markaðsafurðum. Sú
framleiðsla væri í samkeppni við
Núverandi fangelsis-
stefna hjálpar ekki
þeim sem hafa orðið
undir í samfélaginu til
að rífa sig upp. Síður en
svo, hún girðir nánast
fyrirþann möguleika.
einkareksturinn og myndi því
mæta öflugri andstöðu valdamik-
illa aðila.
En lausnin felst ekki í því að
þykjast, fela ráðleysið með gervi-
lausnum. Fangelsin eru ótrúlega
dýr í rekstri og glæpirnir enn þá
dýrari. Ef tukthúslimir landsins
hefðu sér til framfærslu það sem
þeir kosta samfélagið þá lifðu þeir
allir í vellystingum, væru á banka-
stjóralaunum. Þá er það félagslegt
markmið að menn fái tækifæri til
að spjara sig og bjarga sér á eigin
spýtur. Núverandi fangelsisstefna
hjálpar ekki þeim sem hafa orðið
undir í samfélaginu til að rífa sig
upp. Síður en svo, hún girðir nán-
ast fyrir þann möguleika.
Ólíkum hrúgað saman
Ég held að byrja verði á því að
skilgreina þá sem eru í fangelsi.
Það er margbreytilegur hópur og
gjörsamlega út í hött að hrúga
þeim öllum í eitt öryggisfangelsi.
Hér eru geðsjúklingar, ffldar, þjóf-
ar, ofbeldismenn, virðisauka-