Dagblaðið - 24.09.1975, Qupperneq 8

8
Dagblaðið. Miðvikudagur 24. september 1975.
MuBIABW
frfálst,úháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjóifsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulitrúi: Haukur Helgason
iþróttir: Hallur Simonarson
Hönnun; Jóhannes Reykdal
Blaðamenn: Asgeir Tómasson, Atli Steinarsson, Bolli Héðinsson,.
Bragi Sigurðsson, Hallur Ilallsson, ómar Valdimarsson.
Handrit: Asgrimur Pálsson, Inga Guðmannsdóttir, Maria ólafs-
dóttir.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnleifsson, Björgvin Pálsson
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson
Auglýsingastjóri: Asgeir Hannes Eirlksson
Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
t lausasölu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Vetrarveður nálgast
Vetur fer senn að ganga i garð
með nýjum og gömlum vanda-
málum. Þjóðarskútan hefur verið
á fremur hægum sjó i sumar, siðan
samið var um frið á vinnumark-
aðnum. En nú er farið að syrta i
álinn á nýjan leik, um leið og veður
fara öll versnandi.
Nýjustu fréttir eru þær, að gjaldeyrisstaða
þjóðarinnar hafi i þessum mánuði versnað um
meira en einn milljarð króna, og er mánuðurinn
þó ekki úti enn. Þetta mikla gjaldeyrisfall er stór-
fellt áfall eftir gjaldeyrissig sumarsins.
Gjaldeyrisstaðan er nú orðin öfug um þrjá
milljarða króna. Engin von um bata er i augsýn,
heldur sigur enn allt á ógæfuhliðina og það hraðar
en oftast áður. Engin svartsýni felst i að halda þvi
fram, að þetta hljóti að enda með skelfingu, ef
ekki er gripið snarlega i taumana.
Dýrtiðin i sumar hefur gleypt nokkurn veginn
launahækkanir vorsins. Launþegar standa nú i
svipuðum sporum og þeir stóðu fyrir kjara-
samningana i vor. Þar á ofan svifur yfir höfðum
þeirra gengislækkun eða einhverjar aðrar
ráðstafanir, sem skammsýnir menn kunna að
halda, að geti komið i staðinn, en eru þvi miður
bara verri.
Þvi verður varla feitan gölt að flá hjá almenn-
ingi á næstunni. Enda er nokkur ókyrrð uppi i
samtökum launþega og hafa hin einstöku félög
verið hvött til að hafa samninga sina lausa um
áramótin. Er þá nýtt kjarastrið i vændum og þá
skammt til þess ástands, að slikar styrjaldir
spanni meirihluta ársins.
Ekki virðist feitari gölt að flá hjá atvinnuveg-
unum, sem yfirleitt hafa slæma greiðslustöðu um
þessar mundir. Einkum er ástandið alvarlegt i
útflutningsgreinunum, sem hafa sætt og sæta enn
lækkandi verði og sölutregðu á afurðum erlendis.
Rikisstjórnin á við þessi geigvænlegu vanda-
mál að striða. Hún þarf á næstunni að taka
erfiðar og vafalaust óvinsælar ákvarðanir.
Almenningur hefur það á tilfinningunni, að hún
hafi rambað tiltölulega stjórnlitið i sumar.
Einstakir ráðherrar hafa reynt að sinna rækilega
sinum málaflokkum, en sem heild verkar rikis-
stjórnin fremur dauflega á fólk, þegar um efna-
hagsmálin er að ræða.
Rikisstjórnin mundi bæta stöðu sina verulega,
ef hún hefði nú kjark til að skrúfa niður rikis-
eyðsluna, þegar hún leggur fram fjárlagafrum-
varpið. Djörf skref i þá áttina mundu auðvelda
rikisstjórninni að gera kröfur til annarra aðila i
þjóðfélaginu.
Þjóðin er óttaslegin á þessu hausti. Hún sér
óveðursskýin hrannast upp. Menn taka eftir
vaxandi tregðu á afgreiðslu gjaldeyrisleyfa.
Menn sjá kaupmátt sinn rýrna með viku hverri
og búast við gengislækkun þar á ofan. Menn
spyrja, hvar þessi ósköp ætli að enda.
Eitthvað verður að fara að heyrast frá rikis-
stjórninni i þessum málum. Fólk biður eftir þvi,
að stjórnin komi sér saman um þær skurð-
aðgerðir i efnahagslifinu, sem nauðsynlegar eru,
til þess að hin nagandi óvissa almennings hverfi
og bjartsýni taki við af svartsýni.
HVAÐ ER AÐ
Byltingin i Bangladesh hefur
haldið sinu striki hægt, rólega
og þvi sem næst i algjörri
einangrun siðan landsföð-
urnum, Mujibur Rahman, var
steypt um miðjan ágúst.
Nýi forsetinn, Khondker
Mushtaque Ahmed, hefur að
undanförnu mjög styrkt póli-
tiska og persónulega stöðu sina,
að sögn ferðamanna, er komið
hafa frá Bangladesh til Ind-
lands.
Stjórn hans hefur sent frá sér
„hvita bók” um efnahags-
ástandið. Eru þar tiundaðar
raunir þjóðarinnar — væntan-
legar og núverandi — á sviði
fjármála og fæðuöflunar.
Umbætur á sviði laga og reglu,
pólitisk uppfræðsla og herferð
gegn spillingu, allt þetta hefur
hin nýja stjórn sett á oddinn.
En á bak við tjöldin fer fram
hörð valdabarátta þriggja afla
að bvi er fréttamaður Reuters I
Nýju Delhi á Indlandi segir. Er
þar um að ræða undirforingj-
ana, sem steyptu Mujib og
myrtu hann, yfirmenn þeirra i
hernum og loks óbreytta
borgara I rikisstjórn. Deila
þeirra er siður en svo leyst.
Staða Bangladesh á alþjóða-
vettvangi er einnig mjög óljós.
Indverjar, sem áttu stóran þátt I
þvi að Bangladesh fékk sjálf-
stæði, fylgjast vel með og ekki
léttir á brún.
Aukin völd og
áhrif hersins
Erlendum blaðamönnum
hefur verið meinað að koma til
landsins i meira en mánuð og i
flestum tilfellum eru einu óháðu
og öruggu heimildirnar um
ástandið i landinu erlendir
sendimenn og diplómatar i
Dacca.
Fréttamaður Reuters i Ind-
landi hefur eftir vestrænum
diplómötum i Nýjii Delhi — sem
vitna i fréttir er þeim hafa
borizt frá Dacca — að undir-
foringjarnir haldi enn til i
forsetahöllinni. Eru þeir varðir
af skriðdrekahersveitunum,
sem notaðar voru við
byltinguna, og nokkrum her-
mönnum að auki. Hershöfð-
ingjarnir eru aftur á móti i
búðum sinum og reyna að
tryggja og treysta völd sin yfir
STJÓRNMÁL OG
að halda þessari nytsömu starf-
semi áfram. Að einu leyti var
fyrra skipulag i þessum efnum
bætt, þ.e. með ákvæðum frum-
varpsins um sameiningu Fram-
kvæmdasjóðs og Atvinnu-
jöfnunarsjóðs undir eina stjórn.
En i frumvarpinu var ákvæði
um stjórn og skipulag
stofnunarinnar, sem var algert
nýmæli og olli miklum deilum
um frumvarpið. Yfirstjórn
stofnunarinnar átti að vera i
höndum þingkjörinnar stjórnar,
og taldi enginn neitt við það að
athuga. En jafnframt var gert
ráð fyrir pólitisku fram-
kvæmdaráði, skipuðu af rikis-
stjórninni, og skyldi það hafa
úrslitavald i stofnuninni, þar eð
það átti að gera allar áætlanir
stofnunarinnar, tillögur um
allar rekstraráætlanir og
starfsáætlanir, um allar lán-
veitingar og meira að segja að
ráða starfsfólk hinna þriggja
deilda stöfnunarinnar.
Sérfræðilegir forstöðumenn
deildanna áttu að vera undir-
menn þessara pólitisku fulltrúa
og engan tillögurétt hafa um
störf deilda sinna, ekki einu sinn
að ráða starfsfólki sinu.
Ætlunin er að fá meðal
annarra kunna stjórnmála-
menn til að rita kjallara-
greinar i Dagblaðið. Bjarni
Guðnason prófessor reið á
vaðið I fyrsta tölublaðinu.
Magnús Kjartansson ætlaði
að koma næstur, en varð að
fresta þvi vegna lasleika. i
dag birtist svo kjaílaragrein
eftir Gylfa Þ. Gislason.
Fleiri stjórnmálamenn
munu væntanlega birta
greinar I Dagblaöinu á næstu
vikum.
Árið 1971 beitti þáverandi
rikisstjórn, rikisstjórn Ólafs
Jóhannessonar, sér fyrir
setningu laga um Fram-
kvæmdastofnun rikisins. Yfir-
lýstur tilgangur lagasetningar-
innar var sá að halda áfram
þeirri áætlunargerð, sem tekin
hafði verið upp og verið beitt i-
vaxandi mæli á stjórnarárum
Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
flokks og hafði verið i höndum
Efnahagsstofnunar, Fram-
kvæmdasjóðs, Atvinnu-
jöfnunarsjóðs og einstakra
ráðuneyta. Þessi áætlunargerð
hafði reynzt mjög nytsamleg.
Um var að ræða samningu þjóð-
hags- og framkvæmdaáætlunar
fyrir þjóðarbúið i heild, árlegar
áætlanir um opinberar fram-
kvæmdir og fjáröflun til þeirra,
áætlun um þróun iðnaðarins,
samgönguáætlun fyrir Vestfirði
og Austurland og atvinnuáætlun
fyrir Norðurland, sérstakar
áætlanirá sviði menntamála og
gagnasöfnun til að gera mögu-
lega áætlun um þróun land-
búnaðarins. Þá hafði Efnahags-
stofnunin i samvinnu við Verð-
lagsráð sjávarútvegsins og
samtök i þeirri grein komið á
fót ýtarlegu upplýsingakerfi um
afkomu sjávarútvegsins, sem
var og hlýtur að verða grund-
völlur stefnumótunar og
áætlunargerðar á þvi sviði.
Efnahagsstofnunin hafði enn
frémur verið rikisstjórnum til
ráðuneytis, og hafði það gefið
góða raun. Hún hafði einnig
unnið að hlutlausum hagrann-
sóknum, sem reynzt höfðu hafa
ómetanlega þýðingu við gerð
kjarasamninga og ákvörðun
fiskverðs.
Samkvæmt frumvarpinu átti
Þegar fregnir bárust um að Mujibur Rahman
hefði verið steypt af stóli og hann myrtur var
heimurinn felmtri sieginn. Siðan hefur ýmis-
iegt komið i ljós, sem orðið hefur til að draga úr
helgiljómanum í kringum nafn hans. Mujib
var þá spilltur og eins og „hinir” eftir allt
saman. En hvað er að gerast í landi hans i dag?
Þessi grein svarar þeirri spurningu.
Khondker Mushtaque Ahmed, forseti Bangladesh.