Dagblaðið - 08.06.1976, Blaðsíða 10

10
MMBUWB
Srjálst, úháð dagblað
Útgefandi Dagblaðióhf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri Jónas Kristjánsson.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Aðstoðarfrétta-
stjóri: Atli Steinarsson. lþróttir: Hallur Símonarson. Hönnun: Jóhannes Reykdal. Handrit
Asgrímur Pálsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Asgeir Tómasson, Bragi Sígurðsson, Erna V. Ingólfsdóttir,
(íissur Sigurðsson, Hallur Hallsson, Helgi Pétursson, Jóhanna Birgisdóttir. Katrin Pálsdóttir,
Kristín Lýðsdóttir, Ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson. Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannsson,
Bjarnleifur Bjarnleifsson, Björgvin Pálsson, Ragnar Th. Sigurðsson.
C.jaldkeri: hráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Már E. M. Halldórsson.
Askriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 50 kr. eintakið.
Ritstjórn Síðumúla 12, sími 83322, auglýsingar. áskriftir og afgreiðsla Þverholti 2. sími 27022.
Setning og umbrot: Dagblaðið hf. og Steindórsprent hf. Ármúla 5.
Mynda-og pliitugerð: Hilmirhf. Síðumúla 12. Prentun: Árvakur hf. Skeifunni 19.
Þeir frusu inni
Allt fram til síðustu daga hafa
menn haft ærnar ástæður til að
vantreysta ríkisstjórninni í land-
helgismálinu. Lengst af var fram-
ganga hennar loðmulluleg og náði
lágmarki í sneypulegri sendiferð
Geirs Hallgrímssonar forsætisráð-
herra frá London með hrak-
smánarlegt tilboð af hálfu Breta.
Sumpart hefur þó ríkisstjórnin verið höfð
fyrir rangri sök. Hinn ákafi áróður Morgun-
blaðsins og Vísis fyrir samningum endurómaði
ekki skoðanir stjórnarinnar, heldur aðeins eins
eða tveggja ráðherra innan hennar. Hinir ráð-
herrarnir stungu við fótum, þótt hljótt færi.
Uppkastið, sem nýlega kom frá ráðherra-
fundi Atlantshafsbandalagsins, studdi í öllum
helztu atriðum grunsemdir manna um fram-
göngu ríkisstjórnarinnar. Andstæðingar þess
áttu auðvelt með að tæta það í sig, enda gerði
það hvorki ráð fyrir einhliða rétti íslendinga að
sex mánuðunum liðnum né ráð fyrir varanlegu
gildi bókunar sex hjá Efnahagsbandalaginu.
Straumhvörf urðu hins vegar í málinu á
fundum Einars Ágústssonar utanríkisráðherra
og Matthíasar Bjarnasonar sjávarútvegsráð-
herra í Osló með Crosland, utanríkisráðherra
Breta. Þar náðist helmingurinn af því, sem
vantaði í uppkastið. Varanlegt gildi bókunar
sex náði að vísu ekki fram að ganga. Enviður-
kenndur var einhliða réttur íslendinga til 200
mílna fiskveiðilögsögu eftir 1. desember í ár.
Til þessa hafði meirihluti þjóðarinnar verið
andvígur samningum við Breta. En þetta
sneristgersamlegaivið þegar síðustu lagfæring-
arnar komu í ljós. Almannarómur sagði, að
býtin við Breta væru orðin tiltölulega sann-
gjörn.
Enn eru að vísu margir, sem eru svo reiðir
Bretum fyrir framkomu þeirra á miðunum, að
þeir vilja ekki einu sinni gera hagstæðan samn-
ing við slíka dólga. En þessar tilfinningar dofna
eftir því sem þorskastríðið gleymist og þá
verður þjóðin fullkomlega sátt við hinn nýja
bráðabirgðasamning.
Stjórnarandstaðan hefur misreiknað sig
herfilega á þessum straumhvörfum. Enda var
hún ekki á móti samningum við Breta efnis
þeirra vegna, heldur vegna þess, að hún var
andvíg ríkisstjórninni. Þegar efni samningsins
var svo loks orðið þolanlegt, þá fraus stjórnar-
andstaðan inni án þess að gæta aó sér.
Daginn eftir að hinn endanlegi samningur
var birtur voru Þjóðviljinn og Alþýðublaðið að
bölsótast út í efnisatriði uppkastsins., Það var
eins og blöðin vildu hvciKi ne gæiu trúað því,
að þessi efnisatriði höfðu gerbreytzt.
Stjórnarandstöðunni tókst að draga alþýðu-
samtökin í landinu með sér út á hinn hála ís.
Þar fjaraði barátta þeirra út við lítinn oróstír.
En pálminn var í höndum þeirra, scm ailan
tímann höfðu veitt ríkisstjórninni strangt
aðhald, en vissu, hvenær það aðhald hafði borið
nægilegan árangur.
I)A(íHI.Aí)H) — MOO.IIJDAOUK K. .JUNt 197fi.
Njósnamálið í V-Þýzkalandi:
Helga Berger —
Mata Hari nútímans
Mata Hari var hollenzk
dansmær sem i fyrri heims-
styrjöldinni var dæmd og tekin
af lífi í París sem njósnari
Þjóðverja.
Hún var tælandi nektardans-
mey en ekki sérlega góður
njósnari, þrátt fyrir það orð
sem fer af henni. Frægð
hennar og dýrðarljóminn, sem
leikur um nafn hennar, er ekki
hvað minnst einmitt vegna
Mata Hari
þess, þ.e. nafnsins sjálfs. í dag
liggur við að nafnið Mata Hari
sé samnefnari fyrir alla
kvenlega njósnara.
En í dag eru kven-
njósnararnir ekki baðaðir
sterkum ljósum skemmtana-
iðnaðarins, heldur eru þeir í
skrifstofum ráðuneyta víðs
vegar um heiminn. Það hefur
meðal annars í för með sér að
þær ná miklu betri árangri í
starfi sínu en Mata Hari sjálfri
gat látið sig dreyma um.
Dæmi um þetta er hið fyrsta
af nýlegum njósnamálum sem
upp hafa komið i Vestur-
Þýzkalandi. Málið er lang-
stærsta njósnamálið, sem þar
hefur komið upp, síðan upp
komst að Giinther Guillaume,
hægri hönd Willy Brandts
kanslara, hafði um árabil verið
njósnari AustuivÞjóðverja. Það
mál kostaði kanslarann
embættið.
Ein af 30 þúsund
Höfuðpersónan í þessu máli
er Helga nokkur Berger, 35 ára
gamall ritari í stjórnarráðinu í
Bonn. Hún er ekki nærri eins
falleg og Mata Hari en hún er
ljka betur klædd og miklu betri
njósnari Austur-Þjóðverja. Að
auki var hún nákvæmur og
öruggur ritari. En Helga
Berger er samt ekki nema
aðeins ein af liðlega þrjátíu
þúsund konum, sei.i gegna
ritarastörfum hjá vestur-þýzka
ríkinu.
Hún er ekki sú fyrsta sem
kemst upp um að hafi njósnað
árum saman. Meðal eldri dæma
er til dæmis Leonore Sútterlin
sem hengdi sig í fangaklefa
sínum þegar upp komst að
maður hennar hafði kvænzt
mörgum öðrum konum, er
höfðu aðgang að ríkisleyndar-
málum. samkvæmt beinni
skipun frá sovézku leyni-
þjónustunni. Einnig má nefna
Irene Schulz, sem stal kjarn-
orkuleyndarmálum, Irmgard
Römer og margar fleiri.
Vestur-þýzka gagnnjósna-
þjónustan er þeirrar skoðunar
að af um þad bil sautján
þúsund sovézkum og austur-
þýzkum njósnurum i Vestur-
Þýzkalandi séu ekki færri en
2500 konur. Það er því ekki
ólíklegt að í óteljandi skrif-
stofum víðsvegar um landið séu
ritararnir önnum kafnir við að
ljósmynda ríkisleyndarntál.
Undir smásjá
í 10 mánuði
Helga Bergar var handtekin
eftir að fylgzt hafði verið
rækilega með henni í tiu
mánuði. Menn gerðu sér vonir
um að hafa einnig hendur í hári
yfirmanns hennar sem á fag-
máli er kallaður „Fúhrungs-
offizier" en það mistókst.
Sá maður hvarf skyndilega
sporlaust þegar böndin fóru að
berast að Helgu og er hans nú
leitað af alþjóðalögreglunni
Interpool. Hann segist vera list-
málari og innanhússarkitekt,
heita Klaus W<öhlerog{:eta fært
„sönnur" á þaó með ný-
sjálenzku vegabréfi.
Með Helgu Berger var
færður til yfírheyrslu náinn
vinur hennar um margra ára
skeið, sjötugur ambassador,
Heinrich Böx, sem m.a. hafði
gegnt störfum í Osló og Varsjá.
Hann var látinn laus eftir að
hafa verið yfirheyrður en
liggur enn undir grun — og þar
með hefur málið fengið á sig
blæ sem gefur til kynna að
umfang þess nálgist Guillaume-
málið.
Helga Berger fæddist í Rínar-
bænum Pirmasens og ætlaði
áður fyrr að verða flugfreyja í
París. Hún var ritari Böx þegar
hann var formaður vestur-
þýzku sendinefndarinnar til
Póllands þegar pólsk-
vestur-þýzku griða-
samningarnir voru gerðir á
sínum tíma. Hann var einnig
formaður mikilvægrar
verzlunarsendinefndar til Pól-
lands.
Helga Berger
Ástkona
sendiherrans
Á sama tíma var það sem
Helga gerðist njósnari fyrir
austurblökkina eftir að þeirra
menn komust að því að sendi-
herrann hélt við einkaritara
sinn.
Samband Helgu og Böx
sendiherra hélt áfram eftir að
þau sneru aftur til Bonn en þá
var Ilelga m.a. um tíma ritari
Sigismund von Braun (bróður
Werners eldflaugasér-
fræðings) ráðherra. Sem slík
hafði hún aðgang að fjölda
ríkisleyndarmála. Ekki
skemmdi fyrir árangri Helgu í
starfi að eftir að Böx hætti
störfum fyrir aldurs sakir varð
hann ' formaður utanríkis-
nefndar CDU, Kristilega
demökrataflokksin1'.
Það er því ekki að .ndra, þótt
þetta njósnamál sé etns og
dínamit i kosningabaráttunni
fyrir þingkosningarnar í
Vestur-Þýzkalandi í haust.
„Þið eruð
ekkert betri...“
Böx og flokki hans sýndist
rétt að ekki sé vegið hart að
honum því Sósíaldemókrata-
flokkur Brandts líður enn fyrir
Guillaume-málið og það dæmi
sannar að mál af þessu tagi geta
komið upp hvar og hvenær sem
er. Böx neitar að hafa misnotað
þær upplýsingar, sem Helga
Berger útvegaði frá utanríkis-
ráðuneytinu, í þágu stjórnar-
andstöðunnar og hann þvertók
fyrir að hann hefði nokkuð með
njósnir að gera fyrir erlend
ríki.
Böx neitar einnig að hafa
staðið í ástarsambandi við
Helgu Berger.
Sú neitun er harla létt-
væg miðað við hljóðritanir af
símtölum hans við Helgu um
margra mánaða skeið, skýrslur
leyniþjónustumanna sem fylgzt
hafa með stefnumótum þeirra
og gerðum og bréf sem fannst í
íbúð hennar, en það byrjar með
orðunum: „Elskan mín."
Neitaði þrátt fyrir
borðliggjandi sannanir
í fyrstu neitaði Ilelga Berger
öllum ásökunum — og meira að
segja þó fyrir framan hana
lægju margar ljósmyndir af
hennl á fundum með austan-
tjaldsnjósnurum, „yfir-
boðurum" hennar þar sem þeir
tóku við stolnum og ljós-
mynduðum ríkisleyndarmálum.
Niðurbrotin systir hennar
heimsótti hana í fangelsið.
Eftir það fór Helga að verða
samvinnuþýðari — raunar svo
mjög að þýzk blöö gera að því
skóna að um meiriháttar upp-
ljóstranir muni verða. Berger-
málið er þeirra Geirfinnsmál.
Talið er að Helga sé
hættulegri njósnari en Gúnther
Guillaume sem Austur-
Þjóðverjar reyna þó að fá
látinn lausan í skiptum fyrir
fjörutíu vestur-þýzka njósnara,
sem sitja í fangelsum austan
megin.
Þegar só pólski
fór að tala
Það var í rauninni ekki
vestur-þýzka leyniþjónustan
sem kom upp um Helgu Berger
heldur fékk hún ábendingu frá
erlendum leyniþjónustumanni
— líklega brezkum — sem
hafði þær frá pólskum land-
flóttanjósnara.
Þessar upplýsingar hafa
einnig leitt til þess að hátt-
settur starfsmaður leyni-
þjónustunnar Bundesnachrich-
tendienst, Júrgen von Alten —
sem gegndi því starfi að
rannsaka njósnaskýrslur — var
settur af. Einnig var í Hamborg
austur-þýzkur njósnari sem
trúlega hefur fundið jörðina
brenna undir fótum sér, og gaf
sig fram við yíirvöld og af-
henti þeim dulmáisbækur sínar
og fleiri plögg.
Heinrich Böx
Góð dóttír —
góður njósnari
Þetta njósnamál, sem talið er
vera eitthvert umfangsmesta
njósnamál er upp hefur komið í
V-Þýzkalandi, teygir arma sína
stöðugt í allar áttir. 1 því sam-
bandi skiptir hreint ekki svo
litlu máli að í haust verða
almennar kosningar.
Faðir Helgu er orðinn
sjötugur og kominn á eftirlaun.
Hann segir: „Helga mín var
alltaf góð dóttir, ég skil þetta
ekki."
Helga var einnig góður
njósnari — einn hættulegasti
þeirra sem sitja við skrifborðin
í stjórnarskrifstofunum í Bonn.