Dagblaðið - 02.09.1976, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. — FIMMTUDAGUR 2. SF.PTEMBKR 1976.
„Ofanfrá" meinsemdin
I grein minni í Dagblaðinu
fyrr í sumar gat ég þess, að
. íslenskt þjóðfélag væri að
drukkna í auðsöfnunar- og alls-
nægtaspursmálinu, jafnframt
sem drottnunargirnin, fylgi-
fiskur slíkra gerða, skýtur æ
víðar upp kollinum, en hver er
orsökin? Er þetta meðfædd
meinsemd eða utanaðkomandi
áta, sem nú nagar sig á ógnar-
hraða inn í þjóðarsálina? Ég
drap á það í sumar, að ýmis
utanaðkomandi áhrif væru
þarna að verki og eyði ég ekki
fleiri orðum í það, en til við-
bótar því, þá virðist ljóst, að
ýmsir áhrifaaðilar þjóðfélags-
ins eru fæddir með þessi
áðurnefndu fasisku einkenni,
sem raunar er arfur frá
norskum þrælahöldurum, er
hingað hrökkluðust undan
Haraldi gamla lúfu á sínum
tíma og mótuðu hér fasiskt
þjóðskipulag, sem að lokum
kollsigldi sig vegna auðs- og
valdatogstreitu. En látum slíkt
ekki endurtaka sig, þótt ýmis
teikn bendi uggvænlega í þá
átt.
„Eftir höfðinu dansa lim-
irnir“. Eg held því hiklaust
fram, að stærstu meinsemdir
þjóðfélagsins komi „ofan frá“,
ef svo á að taka til orða. Raunar
er slíkt þversögn, því öll
spilling kemur neðan frá, sem
önnur skemmdarverk. En það
er ekki von á góðu, þegar ráða-
menn og aðrir „máttarstólpar“
þjóðarinnar lifa í allsnægtum,
(án þess þó að borga skatta og
skyldur, sem nýútkomin skatt-
ská ber með sér) meðan hinir
raunverulegu máttarstólpar
mega hafa sig alla við að hafa í
sig og á.
Eitt það fyrsta, er maður
hnýtur illilega um, er banka-
valdið. Það vald sýnist mér
óeðlilega mikið og innan þess-
ara stofnana virðist þróast stór-
kostleg spilling, sem nú síðustu
daga er að koma í ljós, svo að
manni setur hrylling. Allt at-
hafnalíf þjóðarinnar rennur að
sjálfsögðu í gegnum banka-
kerfið og er út af fyrir sig eðli-
legur hlutur, en að því sé bein-
línis stjórnað þaðan er aftur á
móti óeðlilegt. Ég lít svo á, að
bankarnir seu einungis
þjónustustofnanir undir umsjá
kjörinna fulltrúa þjóðarinnar í
lýðræðislegum kosningum.
Annað kemur raunar ekki til
greina, því fjármagn bankanna
er afrakstur vinnu fólksins í
landinu. Á pappírunum ku það
víst vera svo, að bankarnir séu
undir yfirstjórn Alþingis, en í
reynd virðist annað uppi á ten-
ingnum. Ég hef rætt við fleiri
en einn og fleiri en tvo alþingis-
menn um banka- og embættis-
mannavaldið og þeir hafa
viðurkennt, að það sé óeðlilega
mikið — en það er eins og
ekkert sé við því að gera, það
vex með ógnarhraða líkt og
arfi.
En hvers vegna er þá ofur-
vald bankanna svona mikið,
hver er orsökin? Mér virðist
helst þrennt koma til greina: í
fyrsta lagi, að þeir menn, er
ráðast þar til mannvirðinga,
séu svo vel af guði gerðir, að
ákvarðanir þeirra séu það eina
rétta og hrein glópska að fetta
þar hinn minnsta fingur út i. í
öðru lagi, að meirihluti
Alþingis sé ánægður með að-
gerðir bankavaldsins og þá trú-
lega meiri hluti landsmanna.
(Er það kannski ekki svo?) í
þriðja lagi, að þingmenn, þótt
óánægðÍF séu, hafi ekki bol-
magn eða réttara sagt áræði til
að rífa sig upp úr meðal-
mennskunni til að hrófla við
þessu volduga kerfi — eða
hafa þeir ekki tíma til þess, eru
þeir í öðru að vafstrast en þing-
störfum? Slíkt nær auðvitað
engri átt og vík ég að því síðar.
Hvað af þessu þrennu (vafa-
laust fleiru) kemur til greina,
þá er eitt víst, að bankakerfið
er orðið það þungt á saltinu að
öll önnur öfl virðast ekki hafa
bolmagn til að ná ballansinum
og aðstaðan vonlausari meðdegi
hverjum. Ég er samt sann-
færður um það, að meiri hluti
þjóðarinnar æskir breytinga,
þótt menn þeir, er túlka eiga
vilja hennar, geri það ekki.
Þetta er þungur dómur, en að
mínu viti réttur. Þess vegna
þurfa alþingismenn ekki að
koma fram fyrir alþjóð og tala
um það með vandlætingu, að
ekki sé borin nægileg virðing
fyrir stofnuninni við Austur-
völl. Þeir verða að skilja það, að
ekki er nóg að sitja þar og þrefa
um x og z, en láta málefni lýðs-
ins fyrir róða. Menn bera ein-
upgis virðingu fyrir þeim er
þora að stjórna, þeim er leggja
sig í líma við að bæta lífskjör
almennings á sem sanngjarn-
astan hátt. Geta og alþingis-
menn vænst virðingar fólksins,
meðan þeirra oddamenn
predika að nauðsyn sé að spara
um leið og þeir stunda sinn
„bílaleik" af kappi, án þess að
blikna. Slíkur tvískinnungur er
óhæfa vægast sagt. Nei, þegnar
þessa lands geta ekki og eiga
ekki öllu lengur að sætta sig við
slíkt himinhrópandi ranglæti.
Sllk stjórnun er ekki samstiga
nútimanum, heldur endur-
speglun af gamla lénsskipulag-
inu, svo dæmi sé nefnt.
Það er ekkert launungarmál,
að bankakerfið er orðið háska-
lega voldugt, teygir arma slna
inn á öll svið þjóðlífsins. Slíkt
ægibákn er allt of dýrt fyrir
fámennt þjóðfélag, því mann-
afli þessa kerfis er undarlega
mikill og spurning, hvort fjöldi
þessara stofnana er þjóðhags-
lega hagkvæmur. I ekki fjöl-
mennara landi getur það ekki
staðist. Mannafli og húsakostur
bankakerfisins er þessu þjóð-
félagi ofviða, því það er vitað
mál, að innan veggja þess situr
fjöldi fólks, sem lltið sem ekk-
ert hefur að gera. Ölafur
Ragnar Grímsson sýndi eitt
sinn fram á það I sjónvarps-
þætti, en hann hlaut víst ekki
þökk fyrir. Þannig er það. Ef
einhver vill hrófla við vitleys-
unni og ósómanum, þá er
skrúfað fyrir hann sem fljótast,
því fólkinu má ekki gefast
kostur á að vakna. Það er vlðar
vont en I Rússlandi. Nú kann
einhver að spyrja: „Veita ekki
bankarnir fjölda manns at-
vinnu? Yrði ekki geigvænlegt
atvinnuleysi, ef samdráttur
yrði I bankakerfinu? Ég svara
því neitandi. Það vantar sífellt
fólk 1 undirstöðuatvinnuvegina
og það sem meira er: fjölbreytt-
ari starfsemi þarf að eiga sér
þar stað, en er ekki fram-
kvæmanleg vegna fámennis.
En með aukinni fjölbreytni I
úrvinnslu hráefna eykst út-
flutningsverðmætið og við
vitum öll, hvað það þýðir. Það
er óneitanlega undarlegt, að
meðan undirstöðuatvinnuveg-
irnir berjast I bökkum, þeir
reknir með tapi, hús þeirra
standa vítt og breitt um landið
hálfköruð vegna fjárskorts, þá
skila bankarnir hagnaði svo
skiptir milljörðum. Þeir byggja
auk þess veglegar hallir, þar
sem ekkert er til sparað, auka
við starfsfólk, sem hefur mjög
takmarkað að gera, auka vald
sitt I skjóli athafnaleysis stjórn-
valda, halda atvinnurekstri
landsmanna i heljargreipum
með svívirðilegu vaxtaokri, sem
tæpast á sér hliðstæðu um gjör-
Kjallarinn
Guðjón Sveinsson
valla heimsbyggðina. Slík
stefna er ófrjó, lamar allt at-
hafnalíf og eykur þessa fyrir-
taks verðbólgu, sem heldur
lífinu I bröskurum og afætum
þjóðfélagsins. Þetta er gert I
skjóli bankavaldsins. Hverjum
er um að kenna? Svari hver
fyrir sig, en ég veit, að allir
sverja það af sér. Ég er aftur á
móti sannfærður um það, að
fólkið I landinu unir ekki
lengur við þennan aðbúnað og
síst eftir atburði síðustu daga.
Ormagarð bankakerfisins þarf
að taka rækilega til bæna, ok
þess þarf að hrista af þjóðinni
og reisa þarf nýtt þjóðskipulag,
þar sem hlutur hins almenna
borgara verður betri og réttlát-
ari, en milljóna auðsöfnun
„máttarstólpanna" verður
stöðvuð og þeir látnir sitja við
sama borð og aðrir og látnir
fara að borga skuldir sfnar.
Lesendur góðir. Bankakerfið er
að verða vanskapað af ofvexti
og spillingu, þvl völd þess eru I
höndum of fárra. Eitt af þvf
sem talað er um er, „að menn
séu misjafnlega kynntir I bönk-
um“. Hvað merkir það? Jú, að
þeir sem smjaðra og bukka sig
fyrir bankastjórunum fá betri
fyrirgreiðslu en þeir, sem tala
við þá á jafnréttisgrundvelli.
Sllk framkoma er ósvinna, en
vissulega er slík framkoma per-
sónubundin en ekki algilt lög-
mál, þvf margir bankastjórar
munu vera viðræðugóðir menn.
En eitthvað mun samt reynast
rétt I þessu, „þvl sjaldan lýgur
almannarómur".
Nú má enginn skilja orð mln
þannig, að ég telji stofnanir
þessar með öllu óferjandi. Ég
vil því endurtaka, að þær eru
nauðsyn, en þær mega ekki
taka á sig mynd kirkjuvalds
miðalda, þar sem auðsöfnun
kirkna og klaustra var svívirði-
leg á kostnað landsmanna. Þá
lifðu biskupar, klerkar, ábótar
og aðrir kirkjunnar menn
munaðarlífi, meðan aðrir sultu
við dyr þeirra, en þar voru líka
til undantekningar. En við
megum ekki staðnæmast við
undantekningarnar. Kerfið I
dag þarf lækningar við og
fólkið I landinu á að sjá um,
með sínum atkvæðum, með
sínum skoðunum I ræðu og riti,
að lækningin verði framkvæmd
og því fyrr því betra. í lýðræðis-
rlki mega einræðisöfl ekki
skjóta rótum, því þau ganga af
frelsinu dauðu. Þess vegna
hlýtur það að verða krafa hins
almenna borgara, að þeir menn,
sem veljast til setu á Alþingi,
sinni þessu verkefni, en séu
ekki að vafstrast I öðru en þing-
mennsku. Hún ein er yfrið nóg,
enda það vel launuð, að hægt er
að sinna því starfi með
óskiptum hug. Ef alþingis-
mönnum tekst þetta verkefni
vel, .þurfa þeir ekki að kvíða
virðingarleysi almennings —
þurfa ekki að biðja um, að
Alþingi verði virt.
Guðjón Sveinsson
rithöfundur,
Breiðdalsvík.
r
Fyrirspurn til gatnamála-
deildar Reykjavíkurborgar
— Óskast svarað af gatnamálastjóra, Inga Ú. Magnússyni
1) Hvernig stendur á þvl að
síðan svokallað „varanlegt
slitlag“ var fyrst lagt á götur
borgarinnar hefur þurft að
endurnýja þetta „varanlega
slitlag“ á þeim flestum svo til
á hverju ári, og sumar götur
borgarinnar eru líkastar
sívalningi og miðbikið hærra
en gangstéttirnar?
2) Hvers vegna hefur verið
haldið áfram áð leggja þessi
slitlög þegar þau endast ekki
nema I eitt ár og varla það I
sumum tilfellum?
3) Hefur gatnamáladeild
borgarinnar gert rannsóknir
á hvort ónýtt efni, sandur og
grjótmulningur, til
blöndunar I sjálft malbikið
hefur verið notað og hvað
hefur verið gert til að
rannsaka hvort sandurinn og
grjótmulningurinn er eða
hefur verið I þeim
gæðaflokki að verjandi væri
að nota I endalaus ný slitlög?
4) Hvað olli þvi, að nýtt
malbikslag var lagt á Miklu-
brautina, sem var steinsteypt
gata, hrjúf en I góðu ástandi
með ekki neinum holum.
Þetta malbikslag var lagt I
september 1975 frá Háaleitis-
braut niður undir Lönguhlíð
en var algjörlega afmáð
síðast liðinn aprílmánuð.
Hvað kostaði þetta ævintýri,
„varanlegt slitlag", sem
entist aðeins I 6 mánuði?
Svar óskast líka við þvi,
hvers vegna nýtt malbikslag
var lagt á sömu götu frá Háa-
leitisbraut og alla leið að
Lönguhlíð núna I sumar og
hvað kostaði það íbúa borgar-
innar?
5) Hvers vegna eru ekki allar
aðalgötur borgarinnar
steyptar, I stað þess að
malbika þær, þar sem Mikla-
brautin, sem steypt gata, gaf
allgóða raun og langt fram
yfir „lag ofaná lag“ varan-
lega slitlagið, malbikið?
6) Hvers vegna eru flestar
nýjar gangstéttir steyptar I
stað þess að malbika þær?
Slit á gangbrautum er ekki
eins mikið og á götunum, þar
sem farartæki aka.
7) Geta borgarbúar vonazt
til þess að fjárhagslega
verði mögulegt að halda þess-
ari „lag ofaná lag stefnu“
áfram og samtímis standa
undir kostnaði við lagningu
nýrra gatna?
8) Hvar á Islandi er betra efni
fáanlegt en það gjörónýta
efni, sem nú er notað, og gæti
það borgað sig að flytja inn
Kjallarinn
v y
■ ’ti , 1
Bjarni Guðjónsson
granltmulning og sand frá
t.d. Noregi?
9) Er verjandi að nota sand,
sem dælt er hér upp úr
sundunum af botni hafsins, I
malbiksblöndu? Ennfremur,
er þessi sandur nothæfur I
sementsteypu, ef hún ætti að
notast til gatnagerðar?
10) Hafa sýnishorn af
grjótmulningi og sandi
(fslenzkum) verið send til
rannsóknarstofnana utan-
lands og eru til niðurstöður
(skriflegar) hjá gatnamála-
deild borgarinnar?
Ofangreindum spurningum
óskast svarað sem fyrst I sem
flestum fjölmiðlum af gatna-
málastjóra Reykjavíkurborgar.
Bjarni Guðjónsson
forstjöri.
J v