Dagblaðið - 08.12.1976, Blaðsíða 11

I> \*.I; 1 \t)lt> \l lt)\’ 1Kl'!).\(:l'K S. DKSKMBKK 1 «7«
U'«ar at'loirtiiiKar scni oru sam-
Uærilo.uar virt afli'irtinnar
s.jálfra ln'rnaOarartut'nfanna.
Kn hufímyndir um hornaðar-
lt'na notkun á ofnum som hafa
áhrif á umhvorfið. ()fi j)á
oinkum á voðrið. komu fram
miklu fyrr.
Gerviúrkoma
A árunum 1946-1947 birtust i
visindaritum sefnum út i
Bandaríkjunum fyrstu upp-
lýsinfiar um fróðlegar ofj
áranfiursríkar tiraunir tueð
íterviúrkomu. í Sovétríkjunum
of> Þýzkalandi höfðu slíkar til-
raunir verið gerðar þefjar fyrir
seinni heimsstyrjöldina, en
árangur þeirra varð ekki annar
en sá að sýna fram á tæknileg-
an möguleika þess að hafa áhrif
á skýin á þennan hátt. Banda-
rísku vísindamennirnir notuðu
árangursrík meðul til að örva
kristallamyndun kaldra skýja,
efni eins og fasta kolsýru og
joðsilfur, og tókst þeim að fá
fram áþreifanlegan snjó og
rigningu á svæðum sem náðu
vfir hundruð ferkm.
Þessi árangur var ánægju-
legur og mikilvægur, þótt enn
væri málið á byrjunarstigi. en
upp úr þessu hófst mikið rann-
sóknarstarf í mörgum löndum.
En sumum aðilum í Bandaríkj-
unum þótti sem endanleg lausn
væri fundin á þessu máli. Fvrir-
tæki sem tóku að sér að fram-
leiða rigningu á ákveðnum
svæðum spruttu upp eins og
gorkúlur. Annars konar hug
myndir sáu einnig dagsins ljós.
Þannig gerði prófessor Wider
við Cornell-háskóla það að ,
tillögu sinni árið 1950, að
sérstök tæki yrðu sett upp á
skipum á Atlantshafi sem
hindruðu úrkomu í kommún-
istalöndunum". Hann lagði til
að úrkoman í Evrópu og Asíu
vrði minnkuð um 50% og
þannig komið á þurrkum.
A fundi sovézkra og banda-
rískra vísindamanna, viðskipta-
manna og stjórnmálamanna i
Dartmouth i desember 1972
höfðu bandarísku vísindamenn-
irnir frumkvæði aó því að tekin
vrði til umræðu gerð alþjóðlegs
samkomulags um bann við
notkun á efnutn sem hafa áhrif
á umhverfið í hernaðarlegum
tilgangi. Sovézkir þátttakendur
fundarins tóku undir þessa til-
lögu. í febrúar 1973 samþykkti
Öldungadeild Bandaríkjaþings
áskorun til ríkisstjórnarinnar
um að gera tillögu um slíkt
alþjóðlegt samkomulag. En við
þeirri áskorun varð stjórnin
ekki fvrr en í febrúar 1974.
Dœmið um
„Ho Chi Minh-stíginn“
Ástæðan fyrir þessari töf var
ætlun Pentagons að nota slík
meðul í stríði. Og Pentagon lét
ekki sitja við orðin tóm.
Hernaðarsérfræðingar hafa
staðfest að bandaríski herinn
stundaði tilraunastarfsemi með
gerviúrkomu í sex ár í stríðinu í
Indókína, og eyddi í þessa starf-
semi tugum milljóna dollara.
Markmið tilraunanna var að
lengja flóðatímann á moldar-
vegunum sem þekktir voru
undir nafninu „Ho Chi Minh-
stígurinn".
Fulltrúar hersins töldu aó
með þessum aðgerðum hefði
tekizt að auka rigninguna. Vafa
samt er að þessar tilraunir hafi
getað valdið þýðingarmiklum
breytingum á veðurfarinu, svo
sem eins og 20—30% aukningu
á úrkomu á stórum svæðum. En
telja verður mögulcgt að tekizt
hafi að auka úrkomuna um
10—15%) á tiltölulega litlu
svæði (nokkur þúsund ferkm).
Vísindin notuð
í þógu hernaðar
Erfitt er að gera sér í
hugarlund alla þá nýju mögu-
leika, sem tækni- og vísindaþró-
unin opnar okkur án afláts. En
dapurleg reynsla sýnir okkur
að í fortíðinni hafa vísindaupp-
^ötvanir næstum alltaf verið
notaðar til hernaðar, og hafa
reyndar oft verið gerðar meðan
unnið var að lausn hernaðar-
legra verkefna. Á þetta verður
að binda enda, ef við á annað
borð viljum komast hjá alvar-
legri kreppu eða jafnvel hruni
siðmenningar nútímans.
r
ii
\
Island
Hvers vegna er
láglaunaland?
Menn ræða nú oft um þann
mikla mun sem er á launum á
íslandi og ýmsum V-
Evrópulöndum Oft er tnlað um
að kaup sé tvö- þrefalt
hærra þar. Margir eru vantrú-
aðir á þetta eða halda að vöru-
verð og/eða skattar vegi þann
mun upp að meira eða minna
leyti. Eftir að hafa hlustað á
þáttinn um vöruverð í Englandi
á dögunum er mönnum ljóst að
verðlag erlendis breikkar enn
það bil, sem er á lífskjörum þar
og hér á landi. Nú eru þjóðar-
tekjur á mann hér á landi
taldar einhverjar þær hæstu í
heimi, aðeins örfáar þjóðir hafa
hærri meðaltekjur á mann.
Þarna er þverstæða, sem aldrei
hefur fengizt viðhlitandi
skýring á.
Meginástæðan er einfaldlega
sú að íslenzkt þjóðfélag er frá-
munalega illa rekið. Ber þar
margt til. Hin hrikalega verð-
bólga hefur skekkt allt mat á
raunverulegum verðmætum og
hvaða hlutir séu arðbærir og
hverjir ekki. Almenningur
reynir að verjast rýrnun pen-
inganna með því að fjárfesta í
húsnæði, það skapar svo falska
eftirspurn eftir húsnæði og æ
meiri gæðum á íbúðarhúsnæði.
Atvinnurekendur fjárfesta
gáleysislega í lítt arðbærum
framkvæmdum, sem verða arð-
bærar með hjálp ódýrs fjár-
V
magns. Við þetta bætist hrika-
leg pólitísk spilling, sem er nú
síðustu árin orðinn hreinn
hrunadans. Uppbygging lands-
byggðarinnar er orðin eins
konar allsherjar dulnefni og af-
sökun á ótrúlegri ævintýra-
mennsku í opinberum fram-
kvæmdum.
Ofan á þetta allt er velferðar-
þjóðfélagið alveg að sliga
þjóðina. Skólakerfið og heil-
brigðisþjónustan er eins og
púkinn á fjósbitanum, sem óx
því meir sem fleiri blótsyrði
féllu. Burtséð frá nauðsyn þess-
ara þátta er einskis aðhalds
gætt og er það sannfæring min
að þar mætti spara ótaldar upp-
hæðir jafnframt því sem þjón-
ustuna og skipulagninguna
mætti stórbæta og gera virkari.
Síðast en ekki sízt er ríkis-
báknið að ríða þjóðinni á slig og
virðist ekkert lát á vexti þess.
Það flögrar stundum að manni,
hvort ekki sé samband á milli
fjölgunar kandidata i mörgum
fögum og aukins mannafla hjá
ríkisbákninu.
Enn má nefna skipulagsleysi
í flestum atvinnugreinum og
mætti skrifa þar um langt mál.
Er þar bæði um rekstur eldri
fyrirtækja, val á nýjum og upp-
bygging þeirra. Ýmis ævintýra-
pólitík hefur gert vart við sig
bæði í sambandi við nýstofnuð
fyrirtæki og þau sem eru í upp-
Kjallarinn
Haraldur Ellingsen
siglingu. Mikið hefur verið rætt
um íslenzkan landbúnað að
undanförnu og þá miklu
styrkjapólitik, sem þar hefur
verið rekin og virðast flestir
sammála að þar mætti flest
færa til b’etri vegar en ekki
hefur bólað á efndum.
Ekki má gleyma garminum
honum Katli, en það er upp-
bygging raforkumála. Spakur
maður sagði um árið, þegar
Búrfellsvirkjun tók til staría,
að það virtist ætla að veröa svo.
að rafmagnið yrði þuim mun
dýrara sem meira yrði virk.jað
af hagkvæmum virkjunum.
Þetta er nú að verða blákaldur
veruleiki, því miður. Öll þjöðin
verður brátt að taka á sig af-
leiðingar Kröfluævintýrisins.
Bara að hún standist það áfall
ofan á allt sem á undan var
gengið.
Að lokum má nefna verzlun-
ina. Nú er orðið ljóst að inn-
flytjendur skammta sér álagn-
inguna sjálfir hvað sem öllum
verðlagsákvæðum líður, virðist
enn í fullu gildi það sem Lax-
ness skrifaði forðum daga um
þá ágætu stétt og margir sem
það lásu héldu að væri hót-
iyndni. íjmásalar og flestir
aðrir atvinnurekendur, smáir
og stórir, virðast geta sloppið
vel frá skattheimtu og þar með
haft hærri tekjur til ráðstöf-
unar en ella. Þar með leggjast
skattarnir með heljarþunga á
launafólk.
I stuttu máli er þjóðfélagið
frámunalega illa rekið. í hvert
sinn, sem ráðizt er í fram-
kvæmdir, sem ekki eru þjóð-
hagslega hagkvæmar, er verið
að svipta þjóðina tekjumögu-
leikum í bráð og lengd. Þetta er
ástæðan íyrir því að launafólk
fær aðeins helminginn af þeim
tekjum, sem það gæti og ætti að
hafa. En ekki má gleyma því að
í löndum þar sem velmegun er
meiri eru gerðar meiri kröfur
til launafólks bæði hvað varðar
afköst og stundvísi, svo þar er
einnig verk að vinna fyrir ís-
lenzka launþega.
Ilaraldur Ellingsen
viðskiptafræðingur.
Auðlindaskattur
á sjávarútveg
Veiðileyfi til
handa hverjum
sjómanni á kr.
1-2 milljónir
\
Allir aðrir en þeir, sem til
þess eru kjörnir, hafa ráð undir
hverju rifi. til þess að leysa
íslensk efnahagsvandamál.
Meðal þess nýjasta í þessum
efnum er að skatta islenskan
sjávarútveg um 5-10 milljarða á
ári með sölu veiðileyfa þ.e. ein
til tvær milljónir á hvern
sjómann í landinu. Fénu skal
varið til uppb.vggingar íslensks
iðnaðar.
Ætli einhverjum lax-
veiðimanni hafi dottið þetta
snjallræði í hug, þegar hann
var að borga bónda veiðileyfi í
einhverri ánni?
Mér kæmi ekki á óvart að
óbreyttu, þó þróun þessara
mála yrði sú, með vanmati á
störfum sjómanna, að sá timi
gæti komið að borga þyrfti af
almannafé hverjum sjómanni
aukalega milljón á ári ef hann
fengist til að draga fisk úr sjó,
en ekki öfugt.
Eg er hissa á því að enginn
útvegsmaður eða sjómaður,
skuli hafa gagnrýnt þessa
hugmynd um auðlindaskatt, en
kannski er það vegna þess,
hversu fáránlog hún or. og
menn hafi tekiöþotlasem hvert
annað grin, sem þao reyndar er.
Postuli þessarar hugmyndar
mun vera Kristján Friðriksson,
og var hann lengi einn um
þotta..
En nú viröist þessi kenning
vera farin að bera ávöxt,
samanber forustugrein i Dag-
blaðinu 25. nóv. þ.á. eftir Jónas
Kristjánsson. með yfirskrift
„Tvii góð ráð ódýr".
Að skora bændur við trog
olnahagsloga og láta s.jómonn
greiöa 5 til 10 milljarða á ári
fyrir voiðilo.vfi.
„Þossar tvær aðgorðir valda
okki aðoins l.ogri sköttuin og
luerri tokjuin almennings.
Þær gera atvinnulífið straum-
línulagðara og hæfara til að
standa undir hátekjuþjóð-
félagi hér á landi."
Þannig lýkur ritstjórinn
forustugrein sinni.
Hvað yrði svo um skatt-
pening þennan? Jú, fénu yrði
safnað saman til Reykjavíkur.
Það, sem ekki færi í kostnað við
að telja aurana og gefa út leyfis
bréfin, deildist til þeirra, sem
stofna vildu til sælgætisverk-
smiðju eða því um líkt. og þá
fyrst og fremst í Reykjavík.
Nú væri freistandi fyrir
þessa auðlindaskatts kenni-
menn að koma hugsjón sinni í
framkvæmd með því að fá ríkis-
stjórnina til þess að slá Seðla-
bankann um nokkur hundruð
milljónir til bráðabirgða, sem
svo greiddust með innheimtum
auðlindaskatti síðar, og koma
til móts við fólkið á Bíldudal og
Ölafsvík, sem er nú í nokkrum
vanda, en sér ekkert nema
sjófang sér til bjargar.
Reynandi væri að koma upp
sokkaverksmiðju á Bíldudal
og glerverksmiðju á Ólafsvík,
og sjá hvort ekki tækist að
venja þetta fólk af því að
þykja fisklyktin góð og minna
á peninga.
Þeir vísu menn ætla að leysa
allan vanda með nýjum og
endurbættum iðnaði. En þeir
gleyma því, að á meðan Sjálfs-
stæðisílokkurinn ræður ríkjum
í landinu með sjónarmið stór-
kaupmanna að leiðarljósi innan
flokksins, verður enginn veru-
legur iðnaður á íslandi.
Innlondur iðnaður og iðja er
andstætt hagsmunum stórkaup-
manna. hvcrnig sem á málið ér
liiið.
Moðal annars og vegna valda
kaupmann í landinu, gongur
Kjallarinn
Ólafur Á. Kristjánsson
iðnþróun svo hægt, sem raun
er á, t.d. þegar iðnrekendur
létu fleka sig til að
samþykkja, að fsland gengi í
EFTA. Iðnaður mundi vart
þrífast hér á landi að nokkru
gagni. nema með tollvernd
eða höftum, að minnsta kosti
fyrstu árin.
Ef íslenskt iðnf.vrirtæki selur
úr landi fyrir nokkrar krónur.
er það blásið út i fjölmiðlum
með hávaða og gauragangi.
En smáfiskiþorp úti á lands-
b.vggðinni eins og Raufarhöfn
flytur út fiskafurðir fvrir
meira en eina milljón á hvert
mannsbarn í þorpinu. Það er
sama og Reykjavík flytti út á
ári fyrir 100 milljarða. ef
höfuðtala er notuð i viðmiðun.
Þö islenskur sjávarútvegur
hafi komist í nokkra kegð und-
anfarin ár. vegna rányrkju út-
lendinga hér við land rofar nú
til i þeim efmnn.
Það veJtur þó á þvi. að vald-
hafar landsins þekki sinn
vitjunartíma, og glopri ekki
úr höndum sér því, sem þegar
hefir áunnizt, fyrst og fremst
fyrir þrýsting frá almenningi,
að Islendingar fái einir að
njóta þeirra auðlinda, sem í
sjónum felast í kringum land-
ið.
Ef svo verður, eru bjartir
tímar íramundan á íslandi.
Nú þegar gefur síldin af sér 2
milljarða með þvi að dýfa
nokkrum netum í sjó skamman
tímá. Utlit er fyrir að
loðnuveiði verði framvegis
stlinduð áralangt með góðum
árangri. Trúlega verður kol-
munni veiddur í stórum stíl á
næstu árum og mar-gt fleira
kemur til greina.
Allt þeta bætist við
hefðbundnar veiðar á öðrum
fiskitegundum, sem aukast
munu ár frá ári, þegar við
erum lausir við útlendingana.
og markaður er óþrjótandi
fvrir fiskafurðir.
Jafnhliða kemur að því fyrr
eða síðar. að fiskafurðir verði
nýttar sem hráefni til iðnaðar
og aukins verðmætis.
Sjávarþorp í kringum landið
verða að blómlegum bæ.jum.
samanber Köl'n i Hornafirði.
Auðlindaskattsinnheimtu-
menn sk.vldu snúa sér ann-
að on til sjömannanna með
'tollheiutu sina. t.d. kaupmanna
og annarra. som fást við
„viðskipti". því eftir höllum
þeirra heima og heiman að
dæma. virðast þeir hafa úr
nokkru að spila. og mundi litið
muna um að borga eina til tvær
milljónir á ári í auölindaskatt
(Auðlind fyrir þá er almenn-
ingur).
Knda virðast þeir fara vel út
úr annarri skattheimtu.
Olafur .V. Kristjánsson.