Dagblaðið - 18.03.1977, Blaðsíða 4

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 18. MARZ 1977.
k
Hvafa straumar?
Nú rekur hver leiksýningin
aöra hér í höfuðborginni og ekki
eru þær aldeilis ómerkilegar. I
Þjóöleikhúsi eru sýndir stór-
meistarar sigildra leikbókmennta
og hinna nýrri bókmennta, þeir
Shakespeare og Beckett, og í Iðnó
er einnig á ferðinni viðburður
fyrir okkur íslendinga, endurvak-
ið leikrit eftir Halldór Laxness.
Straumrof mun hafa verið skrifað
árið 1933 í hléum við sköpun
Bjarts í Sumarhúsum. Var það
sýnt'í Iðnó árið 1934 og vakti þá
mikla- athygli og umtal, — var
m.a. bapnaö börnum, en ekki var
hneykslun nóg til að halda leikriti
gangand^ á þeim tima og urðu
sýningar aldrei nema fimm. Vís-
ast er að t^epitungulaus meðferð
höfundar á feimnismálum eins og
framhjáhalai og óbeisluðum
ástríðum héfur hrist upp í ein-
hverjum á þeim tima, — ekki síst
í þriðja þætti þar sem frúin og
gesturinn elskast meðan húsbónd-
inn liggur nár I næsta herbergi.
Um uppvakninga
I hvert sinn sem bókmennta-
verk eru endurvakin verður
maður að spyrja sjálfan sig þeirr-
ar samviskuspurningar hvort
uppvakningin hafi verið þess
virði, hvort verkið 'hafi staðist
tímans tönn og sé, eins .og útgáfan
vill hafa það, „heimsbókmennta-
viðburður“. Hvað hið fyrra snert-
ir verðum við að svara „já, en...“
en hinu síðara verðum við að ég
held að visa frá okkur.
Straumrof er umfram allt vel
uppbyggt leikrit, kannski einum
of nákvæmlega útreiknað og ber
keim af náttúrustefnu þeirra Ib-
sens og Strindbergs sem höfund-
ur hafði athugað vendilega á
þeim tíma og er þvi ansi langt frá
hinum síðari „ævintýraleikjum"
Laxness eins og Dúfnaveislunni
og Prjónastofunni. Höfuðpersón-
an er, eins og oft i Ibsen og
Strindberg, konan frú Gæa Kald-
an. I fyrsta þætti er ýjað að tvf-
skinnungi hennar og dufl hennar
við Má Yman býr okkur undir
fangbrögðin við Dag Vestan í slð-
asta þætti. I miðþættinum eru sið-
an bæði straumhvörf og straum-
rof, dauði húsbónda og flótti hús-
freyju I fang gestsins, sem jafn-
framt er kærasti dótturinnar, og í
þriðja þætti eru svo raktar sálar-
kvalir þeirra sem geta vart endað
nema á einn veg.
Gegn efnishyggju
Halldór Laxness hefur ein-
hvers staðar sagt að hann hafi
skrifað leikrit þetta sem eins kon-
ar afþreyingu og andstæðu við
það sem var að gerast i sögunni af
Bjarti í Sumarhúsum. Rétt er að
þessi tvö verk virðast sem and-
stæðir pólar í fyrstu, en þó er í
Straumrofi þungur undirtónn
þess andófs gegn efnishyggju sem
er svo snar þáttur af Sjálfstæðu
fólki. Kaldanhjónin lifa í vellyst-
ingum praktuglega en húsbóndi
hefur aldrei tima til að njóta
þæirra og húsfreyja kemst i lokin
£ví að lúxusinn hefur verið
henm sem grafhvelfing. Bæði
býsriaát þau einnig yfir þvi að
útvarpíð »kuli þurfa að segja frá
hörmungunv og ódæðum úti í
heimi, Það komi þeini ekkert við.
Hér er sgm sagt boðskapur, þrátt
fyrir það að hijfundur segist i
Loftur Kaldan (Jón Sigurbjörnsson) Gæa Kaldan (Margrét Helga Jóhannsdóttir) og Dagur
Vestan (Arnar Jónsson).
CASITA VERÐUR
ÞAÐ
ÍÁR
Casita hjólhýsið er FELLI-
HÝSI. Það er reist á
aðeins 30 sekúndum.
Þetta er hið glæsi-
legasta hjólhýsi sem
þér getið valið um í
dag. Sem sagt, Casita er
framtíðin, því það
veldur engri mótstöðu í
akstri og bíllinn þinn
dregur það hvar sem er.
Þetta er undravagn, sannkölluð töfrakerra, allt einangrað og loft
bólstrað. Pantið því strax í dag þvi afgreiðslufrestur er stuttur. Munið að
aftan í franskan bíl passar aðeins franskt fellihýsi og þó auðvitað
Casita.
Casita fer sigurför um allan hinn stóra heim. Casita heillar alla, einnig þig.
Hallbjörn J.Hjartarson hf.
Skagaströnd. Sími 95-4629.
Leiklist
leikskrá ekki vei“á að boða neina
hugsjónastefnu, — og hann er
varla tímabundinri. Líklegast er
það hin tilfinnirtgalega hlið leik-
ritsins sem hefur látið á sjá. Ofur-
vald móður yfir dóttur og gagn-
kvæm afbrýðisemi þeirra virðist
heyra til þröngskorðaðra samfé-
lagi en nú er til staðar og sama má
kannski segja um sálarfræðina,
— „á úrslitastundum ráðum við
engu sjálfir",— hún virðist úr
tisku. Alltént virðast rithöfundar
ekki lengur finna hjá sér þörf til
að fjalla um hana.
Ofurvald
og afbrýðisemi
Ofurvald og afbrýðisemi móð-
urinnar er hinn rauði þráður
verksins og tengist sögunni
af kvendraugnum sem
drepið hafði dóttur sina
á þeim stað þar sem veiði-
skáli þeirra Kaldanhjória stendur.
En að því sögðu er það ljóst að
höfundur hefur yfirstigið allar
takmarkanir í sjálfri persónu
Gæu Kaldan, sem í meðförum
Margrétar Helgu Jóhannsdóttur
varð ein eftirminnilegasta kven-
persóna sem sést hefur á fjölum
hér í langan tíma. Sjálfselska
hennar og afbrýðisemi snýst I tak-
markalausa örvæntingu í síðasta
þætti þegar hún sér f ram á að hún
hefur misst bæði eiginmann og
elskhuga og örþrifaráð hennar er
þvi í eðlilegu samhengi við til-
finningar hennar. Hún er því
ótvírætt aðalpersóna leiksins og
eiginmaður, dóttir og Már Yman
eru aðeins óljósar úrklippur til að
fylla upp í myndina. Dagur Vest-
an er hins vegar sá sem umturnar
lífi hennar til fulls en vill svo
draga 1 land og var ánægjulegt að
sjá Arnar Jónsson aftur I Iðnó
leika það hlutverk af sínum
þekkta þokka og nærfærni. Jón
Sigurbjörnsson var traustur sem
endranær í hlutverki föðurins og
Ragnheiður Steindórsdóttir náði
að gæða fyrirferðarlítið hlutverk
ótrúlega mörgum blæbrigðum.
Hjalti Rögnvaldsson var sannfær-
andi sem hinn pempíulegi Már
með móðurkomplexana og Ásta
Helga Ragnarsdóttir skilaði sinu i
hlutverki þjónustunnar. Ekki má
heldur gleyma ágætri leikmynd
Steinþórs Sigurðssonar og bún-
ingum Andreu Oddsteinsdóttur
sem hvortveggja var í takt við eðli
verksins sem leikstjórinn, Brynja
Benediktsdóttir, hefur augljós-
lega skilið til fulls.
Alda (Ragnheiður Steindórsdóttir) og Dagur Vestan (Arnar Jóns-
son).
LAUGAVEGI73 - SÍMIÍS755
Vorum að fá mikið iírval
af ferðatöskum
og innkaupatöskum
Töskuhúsið, Laugavegi 73